Gjenialiteti i papërsëritshëm i Ismail Kadaresë

 Çerçiz Loloçi

Çdo popull apo komb krenohet me mendjet e tij të ndritura që lindin në epoka të caktuara dhe mbeten përjetësisht të tillë në universin botëror.

Fatin e grekëve, të italianëve, të spanjollëve, të anglezëve, e kanë edhe shqiptarët me shkrimtarin e tyre më të spikatur, Kadare.

Këtë fat gjithashtu e ka edhe kontinenti i vjetër Europa me pesë personalitete, çka nuk ka ngjarë me kontinente të tjerë.

Dhe jo se në ato territore nuk ka pasur kulturë, nuk ka pasur letërsi, por sepse personalitetet e tyre të shquara kanë mbetur brenda kontinentit apo kanë qenë përfaqësues të një gjuhe që shpesh shtrihej edhe në më shumë se një shtet.

Homeri, shekulli IX para Krishtit, autori i kahershëm i antikitetit grek, me dy librat e tij “Iliadën” dhe “Odisenë” shenjoi shtyllën e parë të gjeniut të pavdekshëm.
Dante Aligeri, 1265 -1321, pararendës i Rilindjes Europiane, me “Komedinë hyjnore” do t’i ngrinte italianët në panteonin e letërsisë së përbotshme, duke përvijuar shtyllën e dytë të një gjeniu të papërsëritshme.

Afërsisht tre shekuj më vonë dy bashkëkohës mendjendritur, Servantes i spanjollëve (1547-1616) dhe Shekspiri i anglezëve (1564-1616), i pari me një grup veprash në prozë që kulmojnë me “Don Kishotin e Mançës” dhe i dyti me një korpus dramash, arritën të rreshtohen në shtyllën e tretë dhe të katërt të një pasurie botërore që lexohen dhe rilexohen brez pas brezi.

Midis shekujve XX-XXI, pikërisht në atë periudhë kur ka filluar edhe dhënia e çmimit Nobel për letërsi, një shkrimtar i përmasave të katër të parëve, është autori shqiptar Ismail Kadare, ndër më të përkthyerit sot në botën modern dhe i mirënjohur në gjuhët më të mëdha.

Me përjashtim të Homerit, kur ende nuk ka një përcaktim të saktë të vitlindjes dhe vitvdekjes, të katër shkrimtarët e tjerë, janë në këpërcyell të dy shekujve, por pavarësisht kësaj rastësie, gjenia e tyre e papërsëritshme, e pangjashme, i ka shndërruar në pesë shtylla bazë të letërsisë botërore.