Dy takime me Kadarenë, në kampin e internimit në Lushnje dhe në Nju Jork
Nga Beqir SINA/MANHATTAN – NEW YORK: Dy herë në jetën time – jam takuar me shkrimtarin e madh shqiptar, Ismail Kadare. Një herë e pata “takuar” 25 vjet më parë, si një i interrnuar në kampin e interrnimit në Savër – Lushnje, në javën e dytë të muajit Tetor 1990, (vetëm 1 javë më parë se ai të arratisej nga Shqipëria, në Francë), dhe takimi i dytë, ka qenë ai si gazetar në tepullin e lirisë, në Nju Jork – Prill 2006, kur Kadare erdhi si i ftuar të ligjërojë në Universitetin Kolumbia.
Tanimë, dihet se nuk përbën ndonjë diçka të veçantë, të thuash se jam takuar me Kadarenë, kur dhe si!… Por, të flisje 25 vite më parë, rreth kësaj, teme, ishte krejt e paimagjinueshme, dhe me pasoja që një shkrimtar si Ismail Kadare, të ulej në të njejëtën sallë me të interrnuarit, dhe, vetëm nji javë, më pasë ai të arratisej nga Shqipëria – Kadare, erdhi në “kryeqendrën” e kulturës në Shqipëri, kampin e interrnimit në Savër – Lushnje , me një mikun e tij, Xhelo Murra ( profesor agronomie), të takohej popullin në “këndin e kuq” si quheshin atëhere shtëpitë e kulturës, sidomos në ditët e vështira të vitit 1990.
Veprimi i tij, që ndoshta deri në atëhere nuk kishin kuptuar dhe nuk e kishin menduar ndonjëher se ai mund të bënte një “arratisje” spektakolare, sot ka shumë të pa thëna dhe pikëpyetje. Përse, erdhi në Savër dhe kërkojë takim me popullin si thirreshin atëhere.
Por, për shumëkënd atëhere në Savër, në “përshpëritje”, u folë sesi Kadare, që ishte njeriu më i privilegjuar i rregjmit, “me punë e rrogë të mirë” e me mundësi të pafundme për të shëtitur në botë me “vizën” e shtetit…, 1 javë para arratisjes të “takohej” e dëgjonte të interrnuarit “armiqt e popullit”
Nostalgjia për Kadarenë…
As që e kisha imagjinuar dhe menduar se Kadaren, mbas Savrës do ta takoja në Nju Jork. Ai erdhi dhe mbajti në Universitetin Kolumbia – Nju Jork, ligjeratën “Literatura dhe Tirania”. Shkrimtari i madh shqiptar Ismail Kadare, mbajti, këtu një leksion që zgjati më shumë 120- minuta. Auditori i sallës “Rotunda”, me rreth 500 – pjesmarrës, ishte i mbushur përlpotë.
Në ligjeratë, mori pjesë edhe arkitekti i marreveshjes se Dejtonit, i ndjeri ambasadori Ricard Hollbruk, ish ambasdori i SHBA-ës, në Tiranë, William Rajson, Professor Sami Repishti, ish kongresmeni republikan i Nju Jorkut, Josef J. DioGuardi – Presidenti i LQSHA, dhe bashkëshkortja e tij Cloyes DioGuardi, analisti i çështjeve evropiano lindore dhe ballkanike, Dr. Elez Biberaj, Drejtor në detyrë i Degës Euroaziatike të Zërit të Amerikës, albanologu dhe gjuhëtari Prof. dr Agron Fico, ish ambasadori i Shqipërisë në Kombet e Bashkuara z Adrian Neritani dhe i ndjeri ambasadori Lublin Dilja, e tjer.
Ishin gjithashtu gazetarë, diplomatë, veprimtarë të të drejtave të njeriut, përfaqësues të organizatave ndërkombëtare dhe joqeveritare, studentë, profesorë, të këtij universiteti, afaristë të suksesëshëm, intelektual, politikanë, shkrimtarë, gazetarë dhe kritikë.
Në atë takim Kadare zbulojë me shëmbuj nga praktikat letrare, për të vënë në pahë se letërsia ka qënë dhe mbetet, një letërsi e madhe dhe e vërtetë, një opozitare e vazhdueshme ndaj çdo diktature.
Në fund mu dha rasti edhe mua të shkëmbej një bisedë të shkurtër me Kadarenë.
“Zoti Kadare, unë jam një ish i presekutuar nga ai rregjim për të cilën Ju folët, sot, në këtë ligjeratë. Për nostalgji, do t’ju sjell ndërmend një moment që ndoshta edhe do t’u befasojë. Sot, pas 16- vjetëve,(bëhet fjalë për takimin e vitit 1990) në kampin e interrnimit në Savër të Lushnjes, ku unë banoja aso kohe, Ju veçse një javë nga ajo ditë që do të merrnit arratinë drejt Francës, dhe do t’a linit atë rregjim me “gishtë në gojë”, zhvilluat një takim në “këndin e kuq” të fshatit, me popullin. Të cilët, pra shumica e tyre ishin të interrnuarit. Ky takim ndoshta mbeti në heshtje dhe Ju patjetër e keni harruar…….! Por, ja që sot, ne që u takuam në fshatin simbol të diktaturës – për koicidencë, po takohemi në qytetin simbol të lirisë e demokracisë Nju Jorkun.
“A thua se ai takim i fundit në kampin e interrnimit, ishte sinjali që tregojë se ai rregjim kishte “kapitulluar” kishte marr fund ?
Kadare:”A’tëhere, isha plotësishtë, i bindur dhe i sigurtë, që ai rregjim falimentojë – pasi edhe s’kishte sesi të ndodhte ndryshe. A rregjim kishte “rënë” e mbahej, pa ditur se çdo të bëhej më vonë. Çdo gjë kishte marrë fund. Veçse rregjimin e mbyste dilema ” Sesi do të largohej dhe sa do t’a pranonte largimin!?!”. Një rregjim që rrëzohet, gjithmonë nuk arrin t’a kuptojë kurrë se po rrëzohet. Ai ishte stacioni i fundit, për atë rregjim”.
Kur Kadare do t’a marr çmimin Nobel për letërsi ?
Kadare “ Kur të duan shqiptarët….!”
Shkrimtari i madh Ismail Kadare në Nju Jork
nga Beqir SINA, Nju Jork
Kadare në Universitetin Kolumbia: “Literatura dhe Tirania”
KKSHA nderon shkrimtarin Kadare “Për arritje jetësore”
Dy shtete shqiptare në ballkan përfaqësojnë bukur kombin
Profesori amerikan John Carey, ka thënë për shkrimtarin tonë se: “Ismail Kadare, është një shkrimtar që hedh në hartë një kulturë të tërë: historinë e saj, dëshirën, folklorin, politikën, fatkeqsitë. Ai është një shkrimtar universal i një traditë rrëfimi që shkon deri tek Homeri.”
MANHATTAN – NEW YORK: Mbas ish- kryeministrit të Kosovës, zotit Bajram Kosumi, dhe kryeparlamentares së Shqipërisë, zonjës Jozefina Topalli, në tepullin e diturisë, në Nju Jork – vjen si i ftuar të ligjërojë në Universitetin Kolumbia, shkrimtari i madh shqiptar, zoti Ismail Kadare. Ai vjen për herë të parë në insituticionin i konsideruar si nga më presitigjozët në Botë. Pikërishtë, aty ku ftohen për çdo vitë të ligjërojnë, personalitetet dhe figurat nga më të njohura prej kryqetërthor rruzullit. Ndërsa, i është bashkëngjitur ndoshta per koicidencë ftesës, edhe Këshilli Kombëtar Shqipëtaro – Amerikan, i cili, me këtë rastë, një ditë pas takimit në Columbia University, zhvillon një ceremoni të veçantë, për të nderuar shkrimtarin tonë të madh, zotin Ismail Kadare. Ai do të nderohet me çmimin ” Për Arritje Jetësore”. KKSHA, me këtë ditë ka lëshuar një deklerat, ku shprehet se ka vendosur t’a nderojë Kadaren me motivacionin : “Për kontributin që ka dhënë për komunitetin letrar botëror”, thuhet ndërtë tjera në dekleratën e sipercituar.
Kadare, i cili, sipas njoftimeve këtu në komunitet, ka mbrritur( të shtunën 15 prill), pas dite, në Nju Jork, në aeroportin ndërkombëtar:”John F. Kennedy International Airport”, i ka vizituar SHBA-ës, disa herë. Si i ftuar nga komuniteti ynë, dhe ndonjë Universiteti amerikan. Njëhereshit , duhet peremdur edhe fakti, se në qarqe të ndryshme në bashkisinë shqiptare, egzistojnë edhe kritika, të hedhura ndaj shkrimtarit të madh shqiptar, dhe njërit prej figurave më të njohura të letërsisë botërore,ku flitet rreth të kaluarës së tij. Sidoqoftë, arrdhja e tij ka ngjallur një interesim të madh tek shqiptarët e Amerikës. Kandare ka qënë disa herë kandidati për të fituar çmimin Nobël për Letërsi.Ai është fituesi i parë çmimit “The Man Book International”. Cmimi “The Man Book International”, një iniciative e re kjo e hapur në Britaninë e Madhe, me vlerë £60.000(stërlina). Çmimi ky që pasë Kadares, do të jepet çdo dy vjet i sponsorizuar nga kompania Man Group, e cila sponsorizon dhe Çmimin “The Man Booker Price” për fiction(prozë artistike).
Amerikanët për Kadarenë:
Professori amerikan John Carey, ka thënë për shkrimtarin tonë se:“Ismail Kadare, është një shkrimtar që hedh në hartë një kulturë të tërë: historinë e saj, dëshirën, folklorin, politikën, fatkeqsitë. Ai është një shkrimtar universal i një traditë rrëfimi që shkon deri tek Homeri.” Ndërsa, për njohjen edhe më shumë të Kadares, në opinionin amerikan e qarqet letrare në SHBA-ës, ka shkruar së fundi dhe gazeta The New York Times. Muajin janar të këtij viti dy herë brenda dy javësh, kjo gazetë që është padiskutim një ndër gazetat kryesore amerikane, dhe më e madhja e Botës, botojë shkrimet për librin e ri të shkrimtarit Ismail Kadare, “Trashëgimtari”. Kritiku letrar amerikan Richard Eder, shkruan në gazetën The New York Tajms, se ngjarjet e librit “Trashëgimtarit”, i shkojnë aq për shtat stilit të Kadaresë, një universi të ankthit që ai ka krijuar gjatë viteve, sa që shpesh duket sikur ai vetë me ato që shkruan i jep jetë.
Kadareja, vazhdon kritiku, e bën misterin më të mistershëm, deri në atë pikë ku nuk ka më rëndësi të pyetet pse apo kush, aty ku koha bën ecejake mes të shkuarës dhe së ardhmes. Mes shkrimtarëve të mëdhenj të kohës moderne, dhe Kadareja është një prej tyre, vazhdon autori, vetëm Kafka, ka eksploruar një territor të tillë.
Të dy përdorin një butësi endacake, një hare të zymtë për të krijuar makthin, e megjithatë të dy janë tepër të ndryshëm. Alegoritë e Kafkës merren me një botë abstrakte që na lejon të kuptojmë pafuqinë me të cilën ne jetojmë në botën tonë. Ndërsa tiranitë raskapitëse që krijon Kadareja, po aq universale, janë të errëta dhe me rrënjë të thella, shkruan kritiku Richard Eder. Romani “Trashëgimtari”, doli për shitje në libraritë në Amerikë, në muajin shkurt. Libri është përkthyer nga David Bellos. Shtëpia botuese Arcade, theksonë gazeta e sipërcituar që nxorri në qarkullim në SHBA-ës, romanin “Trashëgimtari”, ka në proces botimi edhe romanin tjetër të Kaderesë, atë me titull “Vajza e Agamemnonit”. The New York Times ju rikujtoi lexuesve të saj se shkrimtari i madh shqiptarë Ismail Kadare, është fituesi i parë çmimit prestigjioz ndërkombëtar Man Booker, që për herë të parë filloi të jepej këtë vit edhe për shkrimtarë të tjerë veç atyre të vendeve anglishtfolëse.