“Hiret e prostitutave” provokojnë shkrimtarin

4 korrik 2003 / Dhurata HAMZAI

Askush nuk mund ta mohojë pas mijëra vjetësh qytetërim se talentet letrare dhe artistike e kanë një origjinë frymore. Sepse është kështu, në gjendjen e çdokujt birilon një ndjesi e përhershme për të ndërtuar një vepër. Njeriu rëndom merret me punët e përditshme në një masë të vajtueshme sa për të mbytur talentin, por ai fle në vetëdije dhe vjen e të pickon diku në nënshtresat e saj ku provokohet më shumë ndjeshmëria dhe një zë i brendshëm të thotë dil.

Duhet të jetë një nga gjendjet që ka provuar së afërmi publicisti i njohur Çerçiz Loloçi kur mori penën për të shkruar librin “Hiret e prostitutave”, duke dalë më në fund para lexuesit të tij me një libër të ri. Dikur në rininë e tij, aktiv në rrethet kulturore dhe letrare, duhet të ketë qenë më skeptik për të dalë me vepra të mirëfillta, kjo jo aq se i mungonte prirja, por ndoshta nga një vetëdije më e qartë se një vepër letrare duhet të jetë e përkryer.

Gjatë mbi dhjetëvjetëshit të punës së tij si publicist pena e tij është ngatërruar me siguri keqas me kilometra të tërë shkrimesh publicistike. Kjo u ndodh dendur pjesës më të madhe që e kanë një zanafillë shkrimore nga letërsia dhe natyrisht që kjo pjesë e këtyre njerëzve janë publicistët më të mirë. Të flasësh për shkrimet publicistike të Çerçiz Loloçit do të dukej tepri, ndërkohë që aktualisht ai ende vazhdon të shkruajë për ngjarje e probleme të ditës dhe është një nga emrat më të njohur.

Por, në fushën e letërsisë me përjashtim të disa shkrimeve kritike, emri i tij nuk është ndier kohët e fundit, por kjo s’do të thotë se ajo brendi e evidentuar herët si prirje letrare nuk do të gjallërohej. I mësuar me punë të parreshtur siç ndodh me pjesën më të mirë të gazetarëve, ai ka rrëmbyer ndërmjet intermexove kohën e duhur për të sjellë edhe anën tjetër të gjendjes së tij intelektuale, që është fusha e letërsisë. Ka botuar rreth tre katër libra që kanë shënuar fillesën e tij si shkrimtar, por të mjaftueshëm për të pasur vazhdimësi. Pas tyre vjen libri i tij i katërt i titulluar “Hiret e prostitutave” me tregime e novela, i cili sapo ka dalë në dritën e botimit nga shtëpia botuese “Kumti”.

Ajo që përcakton ecurinë e Loloçit dhe në fushën e letërsisë si hapin e parë të domosdoshëm është fakti që libri lexohet me një frymë, me një shpejtësi marramendëse dhe megjithëse flitet për kohë, ngjarje dhe ndjenja të përjetuara gati nga shumica e shqiptarëve kurrkund nuk gjen motive të përsëritshme me të tjerët. Libri i Loloçit përveç të tjerash ka edhe një stil elegant, aq sa nuk ke nevojë të thellosh kureshtjen në ngjarjet fragmentare, por të vjen të meditosh krejt individualisht gjëra të tjera nga sa thuhen në vepër. Kjo është një mënyrë brilante e shpërndarjes së mesazheve, saqë libri të sugjeron edhe se si mund të shkruash mirë. Veçoritë e ligjëratës letrare janë në këtë libër po aq të veçanta, sipas një trajte të përdorur nga shkrimtarët më modernë.

“Hiret e prostitutave”, ky grup novelash e tregimesh të shkruara nga Loloçi të lënë në fund të leximit shijen e një romani të vetëm. Kjo është mbarësi për penën që zgjodhi këto subjekte, sepse e pozicionojnë shkrimtarin në një gjendje vetëm për vetëm me veprën e tij, që do të thotë se tregimet nuk janë të stisura spontanisht ato vinë nga një gjendje krijuese personale. Në kohën kur shkruhen shumë libra, botuar  në lirinë e sotme të kritereve, çdokush do të dështonte shpejt, nëse nuk lexohej pavarësisht nga volumi i veprës që do të kishte nxjerrë në dritë, ndërsa paraqitja elegante e tregimeve dhe novelave me një shtrirje  modeste e bëjnë më të rëndësishëm autorin në fushën e letërsisë. Ai fshin çdo gjë që i prish shijen narracionit, por shton çdo gjë që nuk është guxuar të rrëfehet të paktën prej zonave të nënvetëdijes.

Tek e fundit duhet thënë se libri me tregime dhe novela i Çerçiz Loloçit është servirur gjithë shije, dhe në gjuhën e artit kur shijohet njëkohshëm nga lexuesi quhet gjithë sharm. Sharmi vjen nga prirja për një kompozicion të shkurtër, gati poetik, ku subjekti nuk zhvillohet me fjalë, por barabitet me fabulën dhe vetëm një nëntekst i heshtur ëndërrimtar i jep rrugë rrëfimit.

Tregimet janë fare të shkurtra dhe nuk të lodhin kur i lexon, as të mërzisin me ndonjë histori të njohur, por ajo që u jep  më shumë vlerë artistike tregimeve, është se pavarësisht stilit fragmentar, narracioni i tij, nëse nuk të çon shpejt tek domethënia, të lejon për ta ndier më shpejt nëpërmjet emocioneve të përftuara. Fillesa të tilla narrative si “Pas eskursionit magjepës të kërkova vazhdimisht në fakultet dhe u bëra tepër merak. S’mund të rrija gjatë pa të parë” formësojnë atë stil të shkruari që largon çdo distancë autor-lexues dhe komunikimi me kësi ndjenjash intime e bëjnë më të prekshëm narracionin e Loloçit nga lexuesi.

Duhet thënë hapur se libri i botuar me një lloj droje a meraku të autorit, ia ka qëlluar ose ia vlen të jetë në duart tona, ia ka dalë të realizohet me mjeshtëri, dhe veç të tjerash, teknikat gjuhësore janë bërë më të larmishme me një fjalor të pasur, rrëmbyer nga të dy dialektet e shqipes gegërishtja dhe toskërishtja.

“Hiret e prostitutave” është një libër i qëmtuar fjalë për fjalë dhe publicisti i njohur ka lënë me kujdes një libër më shumë në vitrinën e letërsisë shqipe krahas tri botimeve të mëparshme “Tregime”, “Adoleshentët” dhe “Planet virgjërie”.