Zvika Szvernfeld, poeti me profesion psikolog flet rreth jetës, ku gjen brumin për krijimin e tij dhe rreth vetmisë që e gjen te çdo qenie njerëzore, pavarësisht kombësisë. Nëse dikush do t’i jepte shumë vite jetë, por do t’i merrte poezinë, ai do të zgjidhte të vdiste nesër. Ai flet rreth librit të tij “Tempulli i Vetmisë” përkthyer edhe në gjuhën shqipe, për jetën, psikologjinë, tokën e premtuar, Zotin dhe thyerjen e barrierave të vetmisë…

Nga Suadela Balliu

Herën e parë në Shqipëri e solli ideja për të bërë një aventurë të çmendur …një vizitë në një vend të panjohur. Herën e dytë e solli Java Poetike e Zërave Mesdhetarë, një aktivitet i organizuar nga Qendra e Studimeve letrare “Pjetër Budi” i cili u organizua në Tiranë e Durrës për një javë, nga data 25 prill deri më 1 maj. Gjatë këtyre ditëve ka shkruar poezi edhe për Shqipërinë. Zvika Szvernfeld, poeti me profesion psikolog flet rreth jetës, ku gjen brumin për krijimin e tij dhe rreth vetmisë që e gjen të çdo qenie njerëzore, pavarësisht kombësisë. Mënyra për të komunikuar përmes poezisë dhe për të folur rreth ndjenjave të thella e afron më shumë me njerëzit, qofshin këta publik në një aktivitet letrar në një bibliotekë, studentë universiteti apo edhe njerëz që vuajnë dënimin në burg. Nëse për të tjerët poezia është një lloj terapie, për psikologun dhe poetin është shumë më shumë sesa kaq. Nëse dikush do t’i jepte shumë vite jetë, por do t’i merrte poezinë, ai do të zgjidhte të vdiste nesër. Ai flet rreth librit të tij “Tempulli i Vetmisë” përkthyer edhe në gjuhën shqipe, për jetën, psikologjinë, tokën e premtuar, Zotin dhe thyerjen e barrierave të vetmisë…

 

E keni titulluar librin tuaj “Tempulli i Vetmisë” e megjithatë brenda ka poezi për njerëzit tuaj të dashur . Përse ky titull?

Në gjuhën angleze fjala temple ka dy kuptime; e para është vendi ku ti lutesh dhe e dyta ka kuptimin e tëmthave. Ishte një problem sepse titulli i librit kishte më shumë domethënien e dytë, por doli ky kuptimi i dyfishtë . Në hebraisht kemi dy fjalë të ndryshme, por duke qenë se ishte shkruar në anglisht, më pëlqeu ideja e kuptimit të dyfishtë, por në shqip u bë thjesht “tempull”. Titulli u mor nga një varg i një poezie, e cila nuk është përkthyer në shqip e që thotë “të shtiesh mbi tempullin (tëmthat) e vetmisë” dhe unë besoj se poezia, mbase edhe psikologjia, është një mënyrë për të qëlluar këtë tempull (tëmth) të vetmisë. Por besoj se sa më shumë moshohem aq më shumë kuptoj se njerëzit ndihen të vetmuar, në të gjithë botën. Ti mund të kesh një familje, një bashkëshort a bashkëshorte, fëmijë… e sërish të ndihesh i vetmuar. Një nga gjërat më të mëdha që dua në këtë jetë është të thyej këtë ndjenjë të vetmisë të të tjerëve dhe të vetes. Të thyej barrierat e kësaj vetmie. Dhe poezia është një nga gjërat që e bën këtë. Kur njerëzit lexojnë poezitë e tua, jo gjithmonë e kuptojnë se çfarë ke dashur të thuash, por kjo nuk ka shumë rëndësi sepse bëhen pjesë e jotja, lexojnë edhe kështu thyhet vetmia. Libri është një zgjidhje. Është një tempull vetmie, por njerëzit mund të shkojnë bashkë .

Pra poezia mund të jetë një lloj tempulli që i mbledh njerëzit bashkë…

Po, por tempulli duhet të jetë brenda nesh. Ndonjëherë e krahasoj poezinë me një tempull indian. Në një tempull indian mund të shkojë kushdo, madje sheh edhe elefantë të hyjnë brenda. Ndryshe nga një kishë apo xhami, mund të hyjnë shumë dhe prapë mbetet i shenjtë. Edhe poezia është kështu; ti mund të flasësh për banalitete, mund të flasësh për seksin, për gjëra të pista, të shëmtuara edhe njëkohësisht mund të mbetet e shenjtë si një tempull.

Do të thotë se për ju poezia nuk është vetëm një formë arti, është më shumë se kaq?

Mbaj mend një pyetje bazike që ma ka bërë mësuesja e artit në shkollë, kur isha 10-vjeç: “Çfarë është arti?” Unë mendoj se arti është formë komunikimi dhe ky është fakt. Poetët për shembull, janë njerëz që i botojnë gjërat e tyre. Pse i botojnë? Ata nuk fitojnë shumë para nga kjo punë, vetëm nëse herë pas herë fitojnë çmime të rëndësishme. E bëjnë në mënyrë që njerëzit të ndjehen të admiruar?! Nëse do njerëz të të admirojnë, atëherë ky është një lloj komunikimi. Pra ata i nxjerrin poezitë nga xhepi sekret dhe i botojnë, sepse arti është rrugë komunikimi.

Pra ju e gjetët këtë formë komunikimi kur ishit 8-vjeç dhe shkruat poezinë e parë. Po më pas në jetë zgjodhët psikologjinë. Si qe ky ndryshim në rrugën tuaj?

Shumë më vonë në jetë. E dija se isha poet që kur kam qenë 9-vjeç dhe e dija se do të isha psikolog vetëm kur isha 21-vjeç , sepse në Izrael shkojmë për tre vite në ushtri. Gjatë shërbimit ushtarak ke mjaft kohë të vendosësh se ç’do të bëhesh më vonë në jetë. Ndaj mendoj se studentët izraelitë janë më të pjekur se studentët në vende t tjera të botës, sepse kanë kohë të mendojnë, të maturohen përpara se të zgjedhin. Kur nisa të studioja psikologjinë as e dija tamam se çfarë është psikologjia. Mendoj se vetëm pak e dinë vërtet çfarë është psikologjia kur e studiojnë. Më kishin thënë se meqë je dëgjues i mirë i njerëzve mund të bëhesh psikolog. Duke qenë se isha i talentuar në shumë fusha , nuk e dija se ç‘doja të bëja, mendova se Psikologjia ishte zgjedhje e mirë, por studiova njëherazi edhe Gjuhë Hebraike . E bëra sepse gjatë gjimnazit ndodhesha jashtë Izraelit dhe humba gjashtë vjet nga hebraishtja. Im atë punonte në një kompani anijesh izraelite jashtë vendit dhe deri në moshën 15-vjeçare kam jetuar në Belgjikë e më pas për dy vite të tjerë në Gjermani ku ndoqa një shkollë Ndërkombëtare . Nga mosha 18 vjeçare shkova në Bruksel dhe studiova një vit mjekësi. Ka qenë ëndrra e prindërve të mia të bëhesha mjek, jo e imja. Ne ikëm nga Polonia kur isha 2 vjeç dhe në moshën 3 vjeçare ata e dinin tashmë se në të ardhmen do të bëhesha mjek. Gjatë kohës së ushtrisë u njoha me një piktor, ishte një djalë shumë intelektual dhe kalonim orë të gjata duke folur për artin. Ai e dinte që do të bëhej piktor dhe nuk kishte shumë plane për të ardhmen veç kësaj. Ishte shumë interesante për mua, pasi në atë kohë e konsideroja veten intelektual, por njohuria e tij ishte shumë më e madhe se e imja. Njëherë më foli për Van Gogun dhe më thoshte se megjithëse dukej si i çmendur, ai kishte punuar fort për të gjetur stilin e duhur. Mendova se nëse Van Gog ka punuar kaq gjatë të përsosë stilin e tij, nuk e kuptoja pse unë nuk duhet të punoja aq shumë për të përsosur gjuhën time. Gjuha ime është piktura ime. Kështu zgjodha të studioja gjuhën hebraike.

Jeni larguar nga Polonia në moshën 2-vjeçare. A ka ndikuar kultura polake në fëmijërinë tuaj?

Do ju tregoj diçka gazmore. Kur erdha për herë të parë në Shqipëri dhe njerëzit e morën vesh që jam hebre nga Izraeli kishte kritikë letrarë që flisnin rreth librave të mi duke bërë krahasime hebraike. Kuptova papritur se sensi im i humorit është tipik hebre, por duke qenë se në Izrael të gjithë janë hebrenj, askush nuk e përmend faktin e të qenit hebre. Disa kritikë vite më parë, shkruan se isha ndikuar nga poetët polakë dhe kjo ndodhi edhe më përpara se t’i kisha lexuar ata poetë. Por mendoj se kam ndikim nga kultura polake, tani herë pas herë kur shkoj në Poloni ndjej afërsi. Për më tepër prindërit e mi kanë folur polonisht deri kur unë isha 12-vjeç pastaj ikëm në Belgjikë dhe im atë tha se duhet të flasim hebraisht. Por përrallat e para më janë rrëfyer në polonisht, di këngë e poema për fëmijë të autorëve polakë. Ime ëmë lexonte Pushkinin në rusisht dhe ma përkthente në polonisht kur isha fëmijë, sepse ajo ka ardhur nga Rusia në Poloni. Mendoj se gjuha, edhe në mënyrën e të menduarit, është e rëndësishme. Kur lexoj poetë polakë i ndjej të afërt dhe shumë të ngjashëm me veten, i njëjti sens humori, e njëjta mënyrë për të parë botën. Është një mënyrë polake, jo hebraike apo izraelite.

Hebrenjtë e Izraelit kanë ardhur duke sjellë me vete edhe kulturat e vendeve ku u lindën dhe jetuan. Si është ky këmbimi kulturave të tjera mes jush?

Por jemi hebrenj nga kultura të ndryshme dhe mos harro që kemi edhe 1 milion e gjysmë arabë që jetojnë në vend dhe në 15 vitet e fundit kam qenë shumë pranë kulturës së tyre. Kam shumë studentë arabë që më rrëfejnë sekrete dhe historitë e tyre dhe ndonjëherë u them se më shumë di unë për kulturën e tyre sesa ata vetë. M’i thonë mua, jo një arabi, por mua!. Unë di se për çfarë ëndërrojnë vajzat arabe… Në Shqipëri mund të shoh shumë gjëra të ngjashme me kulturën arabe, sepse është një shoqëri konservatore në disa vende. Në Izrael ka shumë vajza arabe që ëndërrojnë të largohen nga vendi. Jo për arsye ekonomike, por kulturore. Për më shumë liri. Megjithëse jetojnë në shoqëri konservatore kanë televizion, internet dhe shohin botën jashtë, gjë që nuk i bën të lumtura. Jam ekspozuar shumë ndaj kulturës së tyre dhe libri imi i gjashtë, me te cilin kam fituar edhe një çmim të rëndësishëm, flet i gjithi për gratë arabe , mbi sekretet dhe dëshirat që studentet e mia më kanë rrëfyer, sigurisht pa emra, por në forma poemash.

Cili ka qene reagimi i arabëve rreth librit?

Falë Zotit nuk e kanë lexuar. Ata nuk lexojnë. Studentet e mia, vajzat arabe e lexuan dhe e pëlqyen. Por gjithnjë e më pak njerëz lexojnë poezi dhe shanset që të lexohet një libër me poezi është edhe më i vogël. Ndonjëherë njerëzit nuk e pëlqejnë kur dikush vjen nga jashtë dhe sheh e flet rreth problemeve të tyre , veçanërisht në Izrael ku ekziston konflikti mes dy kulturave. Unë shoh dhimbjet e tyre , por shumë mendojnë se po erdhe nga jashtë patjetër ke ardhur për të kritikuar. Por flisja me një grua shqiptare dhe më tha: “Në fund të ditës, unë jam një shqiptare dhe ti je hebre!”. Shkrova një poezi për këtë. Jemi ne që e vendosim kur është fundi i ditës, nëse ka një fund.

A është kaq i rëndësishëm ky identitet, ai i kombësisë?

Jo për mua. Sigurisht që ndihem shumë izraelit, por në radhë të parë ndihem njeri dhe ndjej dhimbjen e njerëzve. Kur ajo grua më tha se në fund të ditës unë jam shqiptare e ti hebre , i thashë se mund të më kishe thënë “Në fund të ditës unë jam grua dhe ti je burrë”. Është edhe më e largët kjo distancë. Sepse një shqiptar mund të bëhet një izraelit, dhe një izraelit mund të bëhet shqiptar, por një grua nuk mund të bëhet burrë dhe e kundërta. Gruaja më e afërt me ty është bashkëshortja dhe prapë nuk e di se çfarë ndjen ajo si grua. Nuk e ndjen dot se çfarë ndjen një grua kur është shtatzënë, kur është me menstruacione, dhe pse është personi më i afërt me ty. Dhe pse tha kështu në fund të ditës? A është një burrë dhe një grua më afër sesa një shqiptare dhe një izraelit? A është? Ka më shumë diferenca mes një burri e një gruaje. Mendoj se një nga arsyet që zgjodha psikologjinë dhe më pëlqen poezia është se i thyej këto barriera. Më pëlqen të ndihem i afërt me njerëzit,

A është më e lehtë t’i thyeni barrierat përmes poezisë apo psikologjisë?

Kur isha në Durrës, në universitet pashë që studentët u kënaqën shumë. Dhe mendoj se më shumë sesa shijuan poezitë po ndiheshin mirë se po flisnin me një psikolog , kur po flisja rreth ndjenjave tyre, rreth vetmisë… E përdor poezinë për këtë , por zakonisht kur flas në publik me 200 njerëz dhe ata ndihen të afërt me mua, ndodh sepse flas për ndjenjat e tyre . Edhe pse nga një kombësi tjetër, ndihesh i afërt me njerëzit kur flet përmes ndjenjave. Edhe pse jam përkthyer nga anglishtja në shqip, prapë i ndjeja pranë njerëzit. E shihja nga sytë e tyre që ishin të afërt me mua. Një grua në Bibliotekën e Durrësit më tha: “Po unë të ndjej shumë pranë”. Mbase nuk është psikologjia, por aftësia njerëzore për të kuptuar njëri-tjetrin ajo që i thyen barrierat. Poezia është madhështore për mua. Me poezinë ndihesh afër, është mënyrë tjetër për të ndjerë dhe parë botën . merr gjërat më banale dhe i sheh ndryshe. Është të zbulosh gjëra çdo ditë.

A është aftësia e të qenit vëzhgues i mirë apo empatia që e bën poezinë?

Janë të dyja. Është të qenit vëzhgues, empatia dhe aftësia për të krijuar, për të qasur gjërat. Për mua poezia është të afrosh gjëra që nuk janë të lidhura me njëra-tjetrën. Kur shkon te dentisti, zakonisht ju thotë se nuk duhet të hani për 24 orë nga kjo anë. Kështu ndodhte njëherë një kohë, tani janë më moderne. Dhe shkrova poezi me dy vargje, një nga më të shkurtrat, zakonisht nuk shkruaj aq shkurt. Dentisti më urdhëroi të haja nga një anë, kjo është mënyra si jetoj. Kështu jetoj sepse nuk mund të bësh gjithçka, nuk mund të jesh i martuar dhe i çmendur, ose je njëra ose tjetra. Nëse je gazetar nuk mund të jesh edhe mjek.

Por në fund ju u bëtë mjek.

Psikologjia është të ndihmosh njerëz, jo t’i kurosh. Sepse nëse thua se i kuron do të thotë se janë të sëmurë. Ti thjesht sa u përmirëson cilësinë e jetës, ua bën më të mirë . Mendoj se ky është roli i psikologjisë të përmirësojë cilësinë e jetës. Të gjithë duhet të shkojnë te psikologu, nëse kanë para sigurisht. Mbase jo të gjithë por shumë prej nesh. Nuk ka kufizime sesa shumë mund ta përmirësosh cilësinë e jetës. Nuk e ndjej se po kuroj, ndjej se po ndihmoj. Ky është ndryshimi.

Çfarë e ka ndikuar poezinë tuaj?

Gjithçka… Jeta. Dhe një pjesë e mirë e jetës do të thotë leximi. Mendoj se jeta është plot me poezi. Kur isha në Durrës, isha duke folur me njerëz për letërsinë, disa të rinj po luanin bukur në piano, dikush po lexonte poezitë dhe papritur një grua e fshehur pas perdes fliste në telefon dhe mendonte se meqë nuk e shihnim, as e dëgjonim. Po fliste gati me zë të lartë gjatë gjithë kohës dhe ndjehej mirë sepse ishte e fshehur pas perdes. Mendova se kjo ishte poezi, sepse ajo kombinonte ndjesinë e të parit e të dëgjuarit dhe e shihte realitetin se “kur nuk më sheh as më dëgjon”. Mendova kjo është poezi. Poezia është kudo.

Poezia mund të jetë kudo, por duhet të jesh i aftë ta nxjerrësh në pah…

Mbaj mend kur isha i ri dhe kisha shefe një grua në punë dhe kishte një vajzë mjaft inteligjente dhe një ditë erdhi te ime më dhe i tha: “Jam shumë e trishtuar për ty” dhe ime më i tha: “Përse?” “Sepse ti nuk e sheh jetën, e sheh atë vetëm përmes poezisë’ .Mendoj se poezia është një mënyrë për t’i kapërcyer vështirësitë, problemet,. Një ndjesi gati sikur je Zoti, se po krijon diçka. Nuk mendoj se po i arratisem jetës. Në psikologji shkoj në thellësi të jetës, ndërsa në poezi e zbukuroj atë.

Thatë se kur krijoni ndiheni thuajse si Zot. E keni shpesh këtë ndjesi teksa krijoni?

Për mua kur shkruaj jam në një gjendje të ndryshme vetëdije. Ndiej se jam në një lloj marrëdhënieje dhe nuk i them vetes ulu dhe shkruaj. Thjesht vjen si një lloj ëndrre dhe ndiej një gjendje të veçantë që nuk e përshkruaj dot dhe pastaj shkruaj dhe kur shkruaj ndjej një kënaqësi të vërtetë dhe. Është një ndjesi e lartë, ndoshta jo si zot, por e ndiej veten lart. Zoti hamendësohet të jetë lart në qiej. Gjatë kohës këtu në Shqipëri po lexoja një poete amerikane në hebraisht Anne Sexton dhe ajo thotë se Zoti gjendet kudo ku nuk duhet të ishte. Një nga librat e mi të ardhshëm titullohet “Paparaci i Zotit”, dhe poemat janë ironike rreth Zotit, Dhe poeti francez Jacques Prevert thotë “Zoti ynë që je në qiell, thjesht qëndro aty ku je!”

Cila është rëndësia që ka Zoti për ju si hebre, poet dhe psikolog?

Mendoj se religjioni i mbajti hebrenjtë të bashkuar . Është i vetmi komb në histori, i cili qëndroi për 2 mijë vjet jashtë vendit dhe nuk u zhduk, ata kontribuuan në botë dhe vazhdojnë të zhvillojnë kulturën janë kultura hebraike. Mendoj se religjioni i ndihmoi. Tani që kemi një vend, mendoj se religjioni nuk është i nevojshëm, mendoj se kultura është e nevojshme. Kultura jonë dhe religjioni janë të gërshetuara. Mendoj se është mirë të ndezësh qirinj të premteve mbrëma, jo se jam religjioz por për atmosferën dhe darkën bashkë me familjen. Mendoj se roli i religjionit duhet të ndryshojë tani nga kombi hebre, është thuajse primitiv në shekullin XXI. Pati një rol, por roli u krye dhe duhet ndryshuar tani. Dhe për keqardhjen time në Izrael kemi parti fetare. Bibla për shembull reflektohet në disa poema sepse është kultura ime. Duhet të jesh i lidhur me të shkuarën por nuk ka pse të jetë e shkuara jote.

Keni shkruar rreth Jezusit në një prej poezive tuaja kur thoni se “Jezusi u ngjall vetëm një herë”…

Duke jetuar në Europë, Jezusi ekziston në vetëdijen time , sepse hebrenjtë nuk e besojnë Jezusin. Madje edhe fëmijët e mi. Kam jetuar në Belgjikë me familjen dhe njerëzit e kanë Jezusin në çdo cep rruge . Edhe fëmijët e mi ishin shumë të vetëdijshëm rreth Jezusit. Në librin tim është një poemë për Maayan, time bijë. Janë dy vargje që i ka shkruar ajo kur ishte 14 vjeç “qiriri djeg herë-herë fitilin dhe kryqi shkatërron kishën nën të”, vargje të cilat nuk do t’i kishte shkruar nëse nuk do të kishte jetuar në Belgjikë. Pra është edhe në vetëdijen e tyre.

A besoni në Zotin judaik?

Së pari më pëlqen të them se nuk besoj te Zoti, por kur e them këtë gjithnjë ndjej një frikë në zemër” Si mund ta them? Zoti do më ndëshkojë për këtë!” Është një shkrimtar i famshëm danez, Jacobsen, ai shkroi një libër për një njeri që donte të mos besonte te zoti, por kur e shoqja dhe i biri i vdiqën ai tha: “Zot të urrej! Por nëse them këtë ,do të thotë se të besoj” . Ishte edhe më i inatosur kur kuptoi se besonte ende te zoti. Është pak e ngjashme, sepse nuk gjej shumë arsye për të besuar te zoti, por shpesh më pëlqen të them se besoj në mitologjinë greke, edhe pse e di se nuk ekzistojnë. Por kur isha në Qipro shkova të shihja tempullin e Afërditës. Po kur nuk ekziston pse shkon t’i vizitosh? Është pak a shumë kështu.

A jeni për shkatërrimin e miteve?

Mendoj se mitet janë të bukura, sepse u përgjigjen nevojave tona. E urrej atë që ka ndodhur, ikonoklazmin, shkatërrimin e vendeve mitike të bëra në emër të patriotizmit. Ne na duhen mitet për të ekzistuar si njerëz, nga njëra anë. Nga ana tjetër, më pëlqen mënyra racionale  e të parit të jetës. Është një lloj konflikti i brendshëm. Ky është flamuri im. Unë them gjithmonë se të jesh njeri është të jetosh mes konflikteve. Për shembull, gratë arabe duan burrat që t’i ndihmojnë në shtëpi, por kur ata e bëjnë mendojnë se kështu nuk janë më mashkullorë sa duhet. Mendoj se vetëm me konflikte dhe kundërshtime brenda. Unë punoj në terapi çiftesh në Izrael dhe ky është problemi; burrat duan të dinë nëse gruaja është bardhë apo zi, edhe gratë po ashtu . Unë u them se duhet të jenë të dyja gjërat, të fortë dhe ndihmues, konformistë dhe modernë. Quhet përzierje, por e quaj të jetosh me kontradikta. Është e mundshme, por shumica nuk e kuptojnë. Kjo çon në konflikte dhe vuajtje. Kështu ndodh edhe me arabët dhe hebrenjtë në Izrael. Nga njëra anë ata i duan hebrenjtë jashtë vendit, dhe nga ana tjetër duan t’i përkasin shtetit të Izraelit. Nëse hebrenjtë do të ishin pak më të mençur dhe do ta kuptonin këtë, do të ndihmonin në ndjenjën e përkatësisë. Është një kontradiktë ku ti do t’i përkasësh këtij vendi dhe do që ky vend të mos ekzistojë. Kur ua kam thënë studentëve të mi këtë, njëri tha: “E saktë, këtë ndjejmë”.

Nëse njerëzit do ta kuptonin, jeta do të ishte më e lehtë.

A është e vështirë bashkëjetesa e hebrenjve me arabët në përditshmëri?

Do të të përsëris çka më ka thënë një student arab: “Jeta jonë do të ishte shumë e mërzitshme nëse hebrenjtë nuk do të ishin”. Për mua është e njëjta. Ndonjëherë ndien inat kur duan të shkatërrojnë shtetin ku jetojnë, ku shkojnë në spitale, shkolla, universitete dhe paguajnë taksa dhe pastaj çmendesh kur ka sulme terroriste dhe sheh se ata nuk janë kundra kësaj. Dhe zemërohesh pse nuk janë kundra terrorizmit dhe ndonjëherë identifikohen me të. Por ditën tjetër e kupton, sepse janë një minoritet dhe është e vështirë të ndihesh i urryer. Është e ndërlikuar. Por bie dakord me atë student. Do të ishte e mërzitshme pa hebrenjtë.

Po Toka e Premtuar, a është një mit?

Është një pyetje politike, por një pyetje e mirë për mua. Nuk jam nga ata izraelitë hebrenj apo të krishterë, edhe të Amerikës që thonë se duhet të shkojmë në Izrael sepse është toka e premtuar. Unë them jo, sepse kam nevojë për vendin, ndaj shkoj. Nuk dua të jem “çifut” dua të jem hebre. Për këtë. Kam nevojë për vendin e të eci krenar sepse është vendi im, por gjithashtu edhe për rrënjët historike. Im atë ka lindur në Poloni dhe e dinte për Izraelin. Megjithëse nuk jemi religjiozë i kremtojmë festat dhe të gjithë hebrenjtë në botë luten “Vitin tjetër në Jerusalem” . Ka një lidhje. Kam nevojë për një shtëpi, një vend, me rrënjë kulturore e historike, edhe nëse është religjioz. E dua këtë shtëpi dhe mendoj se e kemi të drejtën për këtë shtëpi për dy arsye: E para sepse ishim të parët. E kam fjalët të gjithë që jetojnë atje kanë ardhur pas nesh. Por ka nga ata që thonë se nuk keni të drejtë të jetoni atje. Kush e jep të drejtën ? Nëse nuk është fakti që ishim të parët është fakti që jemi më të fortë? Ne jemi të fortë tani. Në të dy rastet kemi të drejtën. Nëse flasim për Izraelin, ka shumë vende arabe, por vetëm një vend hebre. Nuk kemi vend tjetër. Mund ta shijoj Shqipërinë, mund të ndjej se një pjesë e vogël e imja është në Poloni, por Izraeli është vendi im, është shtëpia ime. Fëmijët e mi nuk kanë tjetër shtëpi. Prindërit e gruas sime kanë ardhur nga Rumania, gruaja ime ka lindur në Izrael. Një prej fëmijëve të mi është martuar me një grua , prindërit e së cilës kanë ardhur nga Ukraina, një tjetër me gruan që prindërit kanë lindur në Marok, e kështu… Nuk ka tjetër vend për ne. Ku të shkojmë ?

Shkruani vetëm poezi, a keni provuar në prozë?

Jam përpjekur të shkruaj prozë, por tingëllon si poezi e prishur. Kam bindur veten: jam poet, jo shkrimtar. Nuk ishte mënyrë për të mashtruar veten. Më vinte turp nga ajo që kisha shkruar.

Por ka poetë që bëhen shkrimtarë e nuk mund të shkruajnë më poezi …

Mendoj se në shumicën e rasteve, do them diçka që mund të më urrejnë shumë njerëz, mendoj e poetët e vërtetë nuk e braktisin kurrë poezinë .

A është hera e parë që vizitoni Shqipërinë?

Jo, kam qenë vitin e kaluar, për 60 –vjetorin tim. Doja të bëja diçka të çmendur dhe vjet mendoja se të vija këtu do të ishte gjëja më e çmendur që kisha bërë. Kontaktova me një poet që e e kisha njohur në një festival poezie në Izrael dhe bleva biletat për disa ditë, pastaj kontaktova me Alisa Velajn dhe ajo organizoi një aktivitet në Vlorë që ishte i mrekullueshëm dhe një ditëlindje e paharruar. Më pas kam qenë në kontakt me Alisën dhe folëm për mundësinë për të ardhur sërish, kontaktuam me Behar Gjokën nga Qendra “Pjetër Budi” dhe më pas me ambasadën. E kam shijuar Shqipërinë, dhe po mendoj se do të kthehem sërish për të vizituar Veriun. Kam njohur njerëz të këndshëm, këtë herë kam njohur shumë njerëz dhe kam folur me shumë njerëz. Kupton se njerëzit janë të ngjashëm. Edhe kur isha në një takim në burgun e Durrësit kupton se njerëzit janë të njëjtë ngado, kanë nevojë të përqafohen, të marrin dashuri. Ka vetmi kudo…

A është poezia terapi për ju si psikolog?

Jo është më shumë. Poezia vjen para Psikologjisë. Nëse dikush do të me jepte të gjitha paratë e Bill Gates-it dhe të më thotë se do të zhduken të gjitha poezitë e nuk do të shkruash më, do të thosha jo, Por nëse dikush më jep të gjitha paratë e Bill Gates-it dhe më thotë të mos punoj më si psikolog do të pranoja. Jam pa dyshim poet e nuk do e ndryshoja për asgjë. Edhe sikur të më thotë se do të vdisja nesër dhe poezitë e mia do të jetonin, por mund të jetoja edhe 30 vjet të tjerë e poezitë e mia nuk do të rronin, do të zgjidhja të vdisja nesër.

 

 

 

Shqipëria e vërtetë

Pesë gishta të mallkuar

të paaftë për t’u kapur bashkë

për të mbështjellë një grusht me

 lumturi

 

dhe ende ndonjëherë

ata i dërgojnë njëri-tjetrit

një flutur që ngrihet lart nga nyjet e gishtave

një flatër fërgëlluese të rrahjeve të zemrës

 

Jetëshkrimi

Zvika Szvernfeld ka lindur në Poloni në vitin 1955. Ka emigruar në Izrael në moshën dyvjeçare, ndërsa adoleshencën e tij e ka kaluar në Gjermani e në Belgjikë. Jep mësim në universitet, punon si psikolog në qytetin shumëkulturor të Hafias, në Izrael, dhe jep leksione mbi emigracionin dhe aspektet ndërkulturore të shprehura brenda emigracionit dhe terapisë. Është folës i 10 gjuhëve të huaja, dhe përkthen në shumicën prej tyre. Ai ka botuar 10 libra me poezi dhe është nderuar me shumë çmime. Në vitin 2014 iu akordua çmimi i Kryeministrit izraelit.