Nga Viron Prodani

Disa shqiptarë që nuk gjenin punë në fabrika, apo nuk përballonin dot punën e rëndë, u bënë shitës ambulantë duke përdorur karroca për të shitur fruta, zarzavate. Me kalimin e kohës, lanë karrocat dhe ngritën dyqane të vogla ushqimore, restorante dhe shërbimesh të ndryshme. Shumë emigrantë, që përmirësuan gjendjen e tyre ekonomike, filluan të integrohen në jetën amerikane dhe ngritën bizneset e tyre duke i drejtuar ato me sukses. Ka shumë raste, kur tregtinë e kanë hapur solidarë dy ose më shumë familje gjë që tregon edhe besueshmëri midis tyre. Tregtarët dhe prodhuesit shqiptarë merrnin pjesë jo vetëm në panairet që zhvilloheshin në zonat ku ata jetonin por edhe në panairet ndërkombëtare. Në tetor të vitit 1921, me iniciativën e “Shoqërisë Tregtare Amerikane” në Boston ku kryetar ishte Anastas Pandele do të zhvillohet një kongres i përgjithshëm i tregtarëve.
Z. Pandele vjen edhe në Shqipëri për organizimin sa më të mirë dhe mbarëvajtjen e kongresit. Shoqëria nxirrte një herë në muaj organin e saj “Tregtia Shqiptare”.
Do të veçoja në këtë drejtim Panairin Ndërkombëtar që u zhvillua në prill të vitit 1939 në New York. Me organizimin e hapjes dhe aktivitetit të Pavionit Shqiptar, u angazhua sekretari i Kryekonsullatës Mbretërore, z.Hito Sadik. U ngritën komisione në kolonitë më të mëdha me qëllim që të lidheshin me tregtarët që do të merrnin pjesë në këtë panair. U shtyp një libër në 35 mijë kopje që quhej “The Albanian Pavilon in the New York World’s Faire”. Libri iu shpërnda kryetarëve të shoqërive shqiptare në Amerikë ku do të shkruanin të dhëna për pjesëmarrjen në këtë aktivitet dhe mbi të gjitha: “Emrat dhe drejtimet e shqiptarëve që ndodhen në SHBA. Deri tani nuk është bërë një punë e tillë dhe tani ka ardhur koha e duhur për të bërë një punë të vyer dhe me rëndësi të veçantë për kolonitë tona këtu.”
Përveç të tjerave, Pavioni Shqiptar do të ketë:
-Një restorant të dorës së parë që ka 200 vende. Restoranti do të gatuajë gjellë shqiptare, europiane dhe amerikane. Gjellët do të gatuhen nga kuzhinierë që kanë shërbyer në hotele të njohura në Amerikë dhe Europë.
– Tre lloj cigare të bëra nga duhanet tona. Njëkohësisht, edhe në Shqipëri u vlerësua pjesëmarrja në këtë panair.
-U krijuan komisione të posaçme për pjesëmarrjen e Shqipërisë në ekspozitë. Qeveria Mbretërore vendosi në dispozicion 30.000 Fr.Ar.
-U akordua edhe një shumë prej 60.000 Fr.Ar. e cila ju dha Konsullit të Nderit të Shqipërisë në New-York z. Montale i cili po punonte për organizimin e panairit.
-Ministria e Ekonomisë, i kërkoi Fabrikës “Birra Korça” dhe Shoqërisë së Cigareve “Tomori” Korçë të sjellin prodhimet e tyre për të marrë pjesë në këtë Panair.
Panairi u inaugurua më 30.04.1939 nga Presidenti i SHBA, z. Roosvelt dhe u vizitua nga 600.000 vetë. Përafërsisht, sipas reklamave të botuara, njoftimeve në shtypin e kohës dhe burimeve të tjera, numuri i bizneseve
shqiptare që ushtronin aktivitet në SHBA ka qenë mbi 430. Më poshtë paraqiten këto biznese sipas kohës së çeljes ose zhvillimit të aktivitetit të tyre. Padyshim, që numri i tyre është më i madh se kaq, ndërsa viti i çeljes dhe zhvillimit të aktivitetit është më i herët se viti 1906 por unë nuk kam gjetur dokumenta ku të pasqyrohen më parë këto aktivitete. Aktivitetet janë grupuar në tre periudha 1906-1920, 1921-1930 dhe 1931-1946.
Vitet 1906-1920

Emri Mbiemri Lloji i aktivitetit Vendi

Pavli Karanikolla, Agjensi Vaporësh, Boston
Vani Spiro Barmashi, Hotel-Restorant, New York
Naum Prifti, Prodhim buke, Lynn
Nick Potse, Restorant Lynn
Xhemal Hasan
Vangjel Proto, Restorant, New-York
A. Kardo
Tasi Grameno &Co, Hotel “Korça”, New-York
Spiro Tasi Ilo, Berber-Bilardo, Boston
J. Gorocian, Fabrikë – Shitës duhani Boston
Charles Peters, Manifaturë Pambuku, Brunsvick
Thimi D. Zografi, Fotograf, New York
Vëll G, Liaska, Groseri, Boston
Nick Dishnica, Hotel, Natick
Vëll Ziko, Hotel, Natick
Llambi Berati, Hotel, Natick
Ilo Marku
Argjir N. Kondillari, Restorant, Framingham
Vani Stefan Restorant Boston
Maqi Thanas
Mili John, Bukë-Pjekës, Boston
George Tseko, Groseri, Boston
Andon Prifti, Rrobaqepës, Boston
Luka P. Luarasi, Shitës librash, Boston
Thanas I. Panariti, Restorant, Biddeford
Vangjel Kristo Sulidhi, Fotograf, Sent Louis
Leon Natsi, Tiketa vaporësh, New York
Ziko Bros, Kafe-Restorant, Natick
Aleks Dhosi, Akullore, Boston
V, Camçe, Hotel-Restorant, Jamestovn
Koco Grameno
Hary Many&Co, Hotel-Restorant, Boston
John Konda, Cigare e Duhan, Boston
Nikolla Tromara, Kafe-Restorant, Natick
Gaqi Thanas, Hotel-Restorant Boston
Dionis V Pepo, Hotel-Kafene, Akron
Nikolla Panco&Co, Hotel, Boston
Mice Pjasto, Restorant, Boston
Sotir Kasuli
Spiro Kosturi, Kafene, Boston
Sotir Efthim Kreshpanji, Restorant, Worchester
Vëll Papanikolla, Prodhim buke, Worchester
Stavre Pallamidhi, Stofa për ngrohje, Worchester
Kristo Bratko, Furrë buke, Natick
Llambi Pançe
Mihallaq Perikli Stambollxhi, Hotel-Restorant, Brockton
Rako Josif, Hotel-Restorant, Boston
Andrea S Gaqi
Jafer Ymer, Groseri, North Grosve
Rafael Dhimitri, Agjensi Vaporësh, New York
Vasil G Bilishti, Restorant, Syracuse
Miti Postoli
Vëll Mina Stratobërdha, Furrë buke, Boston
Naum Papanikolla, Restorant, Boston
Kostandin Cardasis, Furrë buke, Boston
Vangjel Gjika, Groseri, Boston
Louis Pandele&Co, Agjensi Vaporësh, New York
Qamil Nezir Barci, Groseri, Natick
Ali Suli Groseri, New York
Koci Pani Treni, Berber, Natick
Dushi Papaleksi, Hotel Restorant, Boston
Filip Theodhor, Groseri, Sent Louis
Llambi Filip, Kinkaleri, Boston
Sherif Shaqir, Bilishti Kafene, New York
Perikli Kacauni, Fotograf, Boston
Nisi Athanas Trebicka, Agjensi Vaporësh, New York
Kozma Angjel, Tregti bananesh, Hudson
Janaq Stefan
Pando Opingari, Hotel, Natick
Dushi Efthim, Hotel Restorant, Boston
Vasil Ançe
Tasi Mano, Bilardo, Boston
Nisi Athanas Trebicka, Me qera 50 automobila, Biddeford
Raqi Cani, Rrobaqepës, New York
Vani Ziko, Groseri, Bridgeport
Zalo Rustem Selenica, Groseri, Boston
Sotir V Vishnja, Agjensi 14 automobila, Bridgeport
Kristo G Polena, Rrobaqepësi, shitje rroba, Vorcester
Vllez Delo Dukati, Restorant, Minneapolis
Foto V. Dukati, Restorant, Minneapolis
Paskal Pano, Groseri, Boston
Louis John, Qumësht shitës, West Boylston
Asllan Ahmet Voskopi
Kosta Gouda Gjirokastra, Duhan shitës, Boston
Vëll Kristo Lubonja, Restorant, Lynn
Haxhi Iliaz Korça, Agjensi Vaporësh, New York
Budish Kaplla, Dyqan perimesh, Worchester
Nikoll Natsika, Prodhim pijesh, Boston
John Ari, Bukë pjekës, Worchester
Teme Kuçi
Abdyl Sejat Këlcyra, Restoran,t Detroit
Sabri Sh. Kamenica, Groseri, Canton
Hasan H. Floqi
Hary Ratsey, Restorant, Boston
Qazim Tresteniku, Groseri, Philadelfia
Sotir Christ, Dyqan konfeksionesh, Boston
Abdyl H. Abaz, Groseri, Vaterbury
Estref Islam Kostreci, Groseri, Vaterbury
P. Nako, Restorant. New York
Th. Piluri
L. Pojani
Nisi Pepo, Shitës aksionesh, Detroit
Veip Roqi, Kafe Restorant, New York
Mujo Roqi
Ibrahim I. Zhuli, Hotel Restorant, New York
Shyqyri M. Menkulasi
Mehmet E. Bilishti
Luka B. Lashova, Rrobaqepës, Boston
Murat Cico Gjirokastra, Kafe Restorant, New York
George A Tod, National Bank Bradock
James Christ Dhaskali
Petro Stefanllari, Bankë Georgia
Charles Mitro
Thanas Idrizi, Duhan shitës, Biddeford
Vëll Demir Poloska, Groseri, Argo II
Nikolla N Vesho, Groseri, Vorchester
Dhimitri V. Rrobo
Sotir Noke, Shtypshkronjë, Vatertovn
Leonidha Sekseni, Groseri, Cambridge
George Christ
Ilia Berishi
Thoma Stefani
Kristo Zengo
Hari Vasil, Groseri, Boston
Andrea Sotir Gaqi, Victoria Spa. Prop., Vatertovn
Ilo Zdruli
George V. Toçi, Groseri, Vorchester
Veli Abedin, Korça
Vasil Pani, Restorant, Cambridge
George Konda
Vasil Pani, Liberty Spa., Watertovn
Ilo Samsuri
Andrea Sotir Gaqi, Restorant, Boston
Ilo Zdruli
Vasil Pani
Miti Keko
Haxhi Iliaz Korça, Axhensi “Ylli”, New York
Ilo A. Nase
A.S Ramohito Tragjasi, Axh. Bank “ Guna” New-York
Midat Deli
Leone Tarabaci, Axh. Kombëtare, New York
Vëll. Nexhip, Restorant, Detroit
George Xhamo, Kafene, Detroit
Peter Paze
Dhimitri Noke, Restorant, Vatertovn
Charles Shafko
Goni Katundi, Restorant “Vatra”, Boston
Ilo Apostol, Kafene, New York
Vwll Louka, Qendër Tregtare Euro., New York
Ilia Chapulari
S. Aliko
Vëll. Coci, Edgevud Farm, Natick
Sofokli Gaqi, Servis automjetesh, Boston
Dhimitri Noke, Magazinë ushqimore, Brooklyn
T. A. Philip
Kristo Kovaci
John Adams, Shtypshkronjë, Çikago III
A. Pani, Ndërtim shtëpish, Boston
Miti Skënde
G. Konda
Kristaq Sotir, Fotograf, New York
M. Fuat&Co, Groseri, Vaterbury
Kristo Kallfa, Kafe Restorant, New York
Mihal Gogu, Restorant, Philadelfia
Llambi Sinjari, Groseri, Philadelfia
Mihal Katundi, Berberanë, Philadelfia
Ibrahim Dervish Nikolica, Hotel, New York
Qerim Ali Bulgareci, Hotel, New York
Tako Qerim Cangonji
Vasil A. Tsina, Groseri, Boston
Thoma Stefa, Groseri-Kasapanë, Philadelfia
Petraq Kole, Groseri, Vaterbury
Kristaq Kole
Vllaz Bargullas, Groseri-Kasapanë, Pontiac
Sadik Qyteza, Kafene, Detroit
Nodha Aristidhi
Kosta N. Skënderi, Groseri, Bufalo
Vllez Adams, Groseri, Bridgeport
Mihal Progri&Co, Birrari, Waterbury
Vllez Cekani, Restorant “Shpresa”, Natick
S. Islam, Groseri, Jamestovn
Duli & Co
Gaqi A. Buali, Groseri, Hudson
Xhafer Biranji, Kafe Restorant, New York
Filip Theodhor, Opari
Nazif Krushova
Shefki Hairo Korça
Feko S. Tudasi
Grigor Thoma Bellovoda, Berberanë, Southbridge
Charles Pepi, Axhensi Punësimi, New York
Vëll Karameta, Hotel Restorant, New York
Ramadan Zëmblaku
Dervish Nikolica
H Hoxha&Co, Restor “Skëndërbeu”, Vaterbury
Henry Martin, Dentist, Vochester
Thoma Sinjari, Groseri, Philadelfia
Vëll Peter Shoqio, Shitje dru zjarri, Manchester
Vangjel Lulja, Embëltore, Vorchester
Fani Butka
A. D. Pery, Shitje qumështi, Vorchester
Thoma Stefan, Groseri & Kasaphanë, Philadelfia
Dajlan Corushi, Restorant, Vaterbury
Mehmet Progri, Shitje qumështi, Vaterbury
Sabri A. Korça, Berber, Waterbury
Stavro Beneti, Këpucë ndreqës, New Bedford
Petro Beneti
Vëll Rokaj, Kafe Restorant, New York
Hadzi Iliaz Korça, Restorant, New York
Xhafer Biranji
Bahtiar H. Biranji
Riza Kosturi
Maksut Kute, Furrë, Bradock
Sulo Kute, Groseri, New Bedford
Sotir Sallabanda, Groseri, Boston
Koli Furxhi
Nas Zavea, Restorant, Bristol
Petro P. Doka
Tod Salepi
Piro Aleksi
Gaqi Mborja Groseri Detroit
Stathaq T. Gjini, Tregti duhani, New York
Ligor Cani, Rrobaqepës, New York

Vitet 1921-1930
Kolë Kraja, Axh. Udhët. Vaporë, New York
Zef Kraja
Ramadan Alim Zëmblaku, Axh. Udhët. Vaporë, New York
Thanas Karameta
Veli Abedin Korça
Asllan E Nivica, Axh. Udhët. Vaporë, New York
A. Milo
Vaskë Dhimitri Orgocka, Prodhim dyshekë, Natick
Leo Sekseni, Shoq. Treg. Akullore, Cambridge
George Christy
Thoma Stefani
Kristo Zengo
George Sotir Strati, Prodhim grila, Springfield
Perry Foto, Fotograf, Boston
M. D. Nika, Mjek, New York
George N. Prifti, Mjek, New York
T. Karameta, Groseri, Boston
Krist Fatze
Veli Abedin Korça, Axh. Udhët. Vaporë, New York
Afiz Ahmed
Louis Bregu, Berber, Southbridge
Sotir G. Boboshtica, Groseri, Boston
Pandeli Talabak, Axh. Udhët. Vaporë, New York
Geo Douchi Tasho
Nidha Shaka, Rrobaqepës, Boston
Xhafer R. Biranji, Kafe “Korça”, New York
Ysen Mehmeti
Haxhi Iliaz Korca
Pandi L Progri, Zyrë Sigurimesh, Framingham
Kosta Vasil, Bilishti, Groseri Gary
Kristo Sotir Bilishti
Peter Melka Groseri, Boston
Sotir Korçari
Sotir Kristo, Groseri, Boston
Llambi Mani, Groseri, New York
Kristo G. Prifti, Restorant, Brooklyn
Vançi Dajko, Groseri, Boston
Llazar Dajko
Stilian Stavër Pallamidhi, Groseri, Boston
Thanas Maksim, Prodhim sheqerka, Çikago
James Toli
Vllëz. Bllaxhe, Prodhim Sheqerka, Çikago
Vllëz. Elias Prodhim Sheqerka, Çikago
Vllëz. Peters Groseri, Çikago
Jim Koburi, Restorant Sheqerxhi, Çikago
Vllez Sotiri, Kafene Gjelltore Bilardo, Çikago
Thoma S. Vasil, Tregti Frutash, Çikago
S. Trajani
Petro Donushi, Groseri, Çikago
Theodhor Harito, Gjellt.- Dhomë ballo, Çikago
Sofokli Harito, Gjelltore, Çikago
Skali Mitro, Groseri, Boston
Vasil Mitro Vithkuqi
Metro Gros, Groseri, New York
Koço Cekani, Restorant, Boston
Vllez Mitro Vithkuqi, 6 dyqane, Southbridge
Kosta Mitro Trebicka, Furrë, Boston
Dhimitri K Greço, Groseri, Boston
Vaso K. Greço
Vangjel D. Nase, Shitje librash, New York
Asim Dibra, Hotel Restoran,t New York
Riza Shkodra
Mustafa Sulejman, Hotel-Restorant, New York