Nga Valeria Dedaj

“Romeo dhe Zhuljeta” e Uilliam Shekspirit prezantohet për herë të parë, si produksion dygjuhësor, në shqip dhe serbisht në Teatrin Kombëtar në Tiranë. Regjisori Predrag Miki Manojlloviç këtë shfaqje ua ka besuar artistëve, serbë dhe kosovarë, në mënyrë që të gjithë të jenë në kërkim të një terreni të përbashkët; komunikimit. Gjatë në bisede me mediet, në Tiranë, regjisori bashkë me artistët shpjegojnë procesin e realizmit të kësaj shfaqje, mirëpritjen e publikut serb, kosovar dhe kroat, duke shpjeguar se nëpërmjet miqësisë së formuar nga ky grup artistësh dhembshuria dhe besimi është arritur.

Pengesat kulturore mes dy vendeve, tashmë janë thyer dhe kjo shfaqje tregon se arti ka aftësinë për të kapërcyer kufij dhe sisteme besimi. Produksioni i  tragjedisë Shekspiriane tregon se si personazhet në skenë mund ta luftojnë, madje edhe mund ta vrasin njëri-tjetrin. Por në fund, ata i heqin maskat dhe bëhen një me publikun, duke shtrënguar duart me njëri-tjetrin dhe duke u prezantuar me emrat e tyre të vërtetë, për të treguar se ka ardhur koha për mirëkuptim dhe për të jetuar në paqe.

Regjisori: Gjuha serbe dhe shqipe mikësohen me njëra-tjetrën, duke u bërë një

Regjisori Predrag Miki Manojllovic tregon se ky projekt ka nisur para dy vjetësh, duke bërë bashkë artistë nga Kosova dhe Serbia. “Falë talentit të këtyre njerëzve fisnikë mund të them se nuk e kemi pasur asnjëherë këtë lloj teatri. Pa mbështetjen e njerëzve të rëndësishëm, të cilët kuptuan dhe ndihmuan realizimin e këtij projekti, do të ishte e vështirë që të rigrupoheshim, sepse secili nga ne jetojnë në vende të ndryshme”. Por, a kanë ndikuar tensionet politike mes këtyre dy vendeve në përzgjedhjen e kësaj pjese? Regjisori shpjegon se në Europë ka kudo tensione politike. “Kjo është diçka e përjetshme, pra toka është dhe po mbushet me gjak.

Nëse do të flasim për shfaqjen ‘Romeo dhe Zhuljeta’, Serbia dhe Shqipëria janë shumë larg njëra-tjetrës, ndryshe nga çfarë ndodh me Romeon dhe Zhuljetën në Veronë, ku edhe pse janë dy grupe që flasin dy gjuhë të ndryshme, ata e duan dhe e kuptojnë njëri-tjetrin. Pra gjëja më e rëndësishme është se si këto gjuhë mikësohen me njëra-tjetrën dhe se si këto gjuhë hynë te njëra-tjetra, duke u bërë një. Pra ishte e mundur. Sigurisht që Romeo dhe Zhuljeta luhet në të dyja gjuhët, por ata e kuptojnë njëri-tjetrin vetëm duke u parë dhe jo duke folur, por Romeo dhe Zhuljeta jonë flet shumë në dashuri, jo nga pesë minuta shqip dhe tre serbisht. Për shembull, Uliks Fehmiu luan priftin dhe është çelësi i diskutimeve”. Regjisori përfundon duke thënë se jetojmë në një vend ku i respektojmë shumë shqiptarët, kjo është edhe arsyeja që ai e ka realizuar këtë projekt.

Uliks Fehmiu: Im atë sot nuk do të ishte ndjerë i lumtur në asnjë vend në rajon

Aktori, Uliks Fehmiu, djali i aktorit të mirënjohur Bekim Fehmiu, shpreh kënaqësinë e tij për këtë prezantim që ndodh për herë të parë në Tiranë. “Jam shumë i lumtur dhe shumë i kënaqur që për herë të parë vij me shfaqjen “Romeo dhe Zhuljeta”, tema e së cilës do të jetë e përhershme. Urrejtja është temë e përhershme ndërmjet popujve, shteteve dhe familjeve. Por, ky është një tregim edhe për dashurinë, e cila është e përhershme”. Sipas tij, artistët janë shpesh ata të cilët i drejtojnë të parët urat e rrënuara nëpërmjet popujve. “Shpresoj që publiku do ta kuptojë në mënyrë të drejtë shfaqjen. Puna për këtë shfaqje ka qenë emocionuese, prandaj do të ketë vend të veçantë në kujtesën time”, tha Fehmiu.

Uliks Fehmiu mendon se çështja e kufijve mes dy shteteve Serbi-Kosovë është e vjetër, për këtë arsye duhet lënë pas, duke punuar për çështje të tjera që të krijohen shoqëri njerëzore. “Ku mendoni se do të kishte jetuar babai im sot nëse do të ishte gjallë? A mendoni se ka një vend në rajon që ai do të ishte ndier i lumtur? A besoni se ai do të ishte ndier i lumtur në ndonjë pjesë të -ish Jugosllavisë? Këtu, në Kosovë, Serbi, Kroaci apo në ndonjë vend tjetër të planetit? Unë do të përgjigjem: Jo”. Ky konstatim, sipas Fehmiut, nuk ka të bëjë me dashurinë dhe as me grupet e ndryshme etnike, sepse i ati ka qenë në Shqipëri si mysafir i -ish Jugosllavisë në vitin 1972, si aktor shqiptar, jugosllav dhe botëror. Cili vend ka qenë më i afërt për të, Shqipëria në vitin 1972 apo Jugosllavia në 1972?”

Ai mendon se të gjithë e dinë përgjigjen, sepse ka qenë Jugosllavia. “A besoni se im atë ka dashur më tepër serbo-kroatët sesa njerëzi e tij? Jo! Ai i ka dashur njerëzit e tij dhe ka qenë po aq krenar sa mund të jetë çdo shqiptar. Por, Jugosllavia në atë kohë ka qenë më njerëzore dhe më e hapur sesa Shqipëria”, vazhdon aktori. Teksa shton se sot Bekim Fehmiu mund ta kishte pasur më të vështirë se ku mund të shkonte. Prandaj, sipas të birit, ai iku dy herë. “Njëherë iku kur -ish Jugosllavia pushoi së ekzistuari dhe mbas 20 vitesh (kur ai vrau veten si artist), sepse për herë të fundit e pa se asgjë nuk po ndryshonte. Kjo ndodhi në vitin 2010, kur Kosova ishte e pavarur”, shpjegon ai. Uliks Fehmiu mendon se pyetja për kufijtë është e vjetër, prandaj duhet të shtrohen pyetje, si mund të krijohen shoqëri të mira njerëzore që brezat e rinj të kenë me çfarë të ushqehen.

Shqipja e Uliks Fehmiut

Një prej gjërave që Uliks Fehmiut i mungon në jetë është fakti se nuk mund të flasë shqip ashtu siç do të donte të fliste. “Fakti që nuk e flas shqipen shumë mirë më bën të mos ndihem i plotë. Por, dëshira për të luajtur shqip në skenë, veçmas në teatrin e Beogradit ku nuk është folur kurrë shqip, por edhe në Prishtinë e Tiranë më lumturojnë shumë”. Ai shpreson që dhe babai (Bekim Fehmiu) të ndihet krenar për të, sepse kjo është ajo që dëshiron. Edhe megjithatë ai pranon se me atë shqipe që di ka arritur që të ndërtojë ura, sepse ka bërë atë që beson, atë që do të bënin të gjithë njerëzit e guximshëm.