… Vetëm gjatë shekullit të njëzetë janë demonstruar forca dhe fuqia e plotë e shërbimeve të inteligjencës, e kjo ka zgjatë në të dy luftërat botërore. Kjo ishte një kohë e spiunazhit total , kur grindeshin mes vejti shtetet, e në veçanti në betejat për Ballkanin. Gjë më e rëndësishme ishte për të trembur kundërshtarët në terren të vet dhe jasht duke vepruar në analet e kundërzpiunazhit. Shërbimet sekrete atëherë ishin të përfshirë kryesisht në grumbullimin e dosjeve ushtarake në një anë dhe në zhvillimet e fshehta agjenturore në anën tjetër. Gjetja informacioneve në lidhje me zhvillimet e reja teknike dhe shkencore bëhej në mënyrë shumë perfide, duke aktivizizuar betejë sistematike edhe në analet diplomatike. Viheshin të kanalizuara edhe lëvizjet e rezistencës në vendet e pushtuara dhe veprimet e dezinformimit dhe mashtrim i armikut në disa mënyra dhe me metoda të fostifikuara. Një zhvillim betejash të fshehta vepronin edhe në disa qendra europiane, sidomos gjatë Luftës së dytë botërore, si në Paris, Londër, Casablanca, Stamboll, Kairo, Berlin, Romë, Sarajevë, Sofje, Athinë, Tiranë etj.
Çdo shërbim secret, kishte edhe kodin e spiunëve të vetë të regjistruar në kartoteka të veçanta, madje edhe për ata të cilët vepronin jasht vendit, në teritor të huaj ose që shëtbrnin si REZIDENTË !
Bazuar në arkivat e moçme të Shërbimit të sigurimit serb. Figuron se ai është vë në veprim dhe lëvizje që në kohët më të hershme, e sidomos nga princi Milosh Obrenoviç, e që u udhëhoq nga Dimitrije Davidoviç dhe Mile Radojkoviq. Ata përfaqësonin “roje të larta të sigurimit të shtetit dhe rendit publik …” Detyra e tyre ishte për të mbajtur një sy dhe vesh të hapur se nga vinin veprimet e spiunazhit kundër Serbise, dhe atyre duhej me plane të veprimtarive të fshehta në kundërvënje! Dr Andrea Saviq , në tekstet e tij për oficerët e policisë serbe në 1994, ishtjellon shumë fakte dhe ndodhi, dha argument të sakta, pa dyshim, me një përkufizim professional si profesor i shërbimeve sekrete, i cili pasqyron thelbin e ekzistencës dhe funksionimit të tyre në shtigjet e Ballkanit dhhe më gjërë. Inteligjenca është një socio -,të përmbledhur në një organizatë të fshehtë e cila vepron gjatë gjithë kohës edhe në analet e spiunazhit diplomatic, herë-herë duke ndryshuar format dhe metodën e veprimit në etapa të veçanta historike dhe zhvillimeve shoqërore të një klase të kondicionuar dhe me Shërbim të specializuar, të cilat në fushëveprimin e aktiviteteve të tyre, të kryejë zbulime të fshehta dhe të grumbullojë informacione relevante dhe të dobishme për veprim konspirativ ndaj të huajve, kundër-inteligjencës dhe veprimet subversive, kundër interesave vitale të kundërshtarëve, duke përdorur në këtë, gjithashtu, metodat specifike dhe mjetet, me qëllim të arritjes së interesave të caktuara politike dhe mbrojtja e sigurisë së brendshme dhe të jashtme të vendit. Në të gjitha vendet e botës, ky shërbim është infusiv në formimin e sigurisë së shtetit civil, dhe në disa vende si veprojnë në mënyrë konstituive në ministritë ushtarake. Për shkak se shërbimet e inteligjencës veprojnë brenda vendit, por në të gjitha rajonet e botës, mund të thuhet se ata nuk janë të orientuara në mënyrë strikte kombëtare, por edhe ndërkombëtare, dhe atë në kushte dhe rrethana tejet të vështira për të treguar kornizën e të vepruarit të fshehtë dhe të përfshirë në kohë dhe hapësirë, në diapazone më të gjëra të vetë shërbimit inteligjent të tyre dhe aktivitetit fizik.
Shërbimet e inteligjencës janë, në teori dhe praktikë, pjesë përbërse dhe konstituive, në të dy anët strategjike dhe taktike, ushtarake dhe civile, të mbrojtjes nga agresioni eventual, të mbrojtjes nga armiku i brendshëm dhe i jashtëm, të vepruarit konspirativ të vetë inteligjencës dhe kundërzbulimit.
Aktivitetet e inteligjencës të lidhura me mbledhjen, përpunimin dhe prezantimin e të dhënave mbi aktivitetet e palës kundërshtare, ndërkohë që merret kundër-inteligjencës me mbrojtjen e sistemeve të tyre, si dhe zbulimin dhe paaftësi shërbimeve të huaja, si dhe dezinformimit të tyre. Në pajtim me këto lloje të vendeve të punës, si dhe pjestarët e një shërbimi të fshehtë janë të ndarë në oficerë të zbulimit dhe kundërzbulimit. Është thelbësore, megjithatë, se Drejtoria i Sigurimit të Shtetit, si pjesë e aparatit shtetëror, ishte pa dyshim institucion që ka ndikim të konsiderueshëm në vendimarrjet politike, shoqërore, diplomatike e ushtarake, duke e bërë analiza dhe studime përkatëse dhe të veçanta për planet dhe nevojat e tyre interne dhe strategjike.
,,Ndikimi i shërbimit sekret, dhe në veçanti policia politike është e bazuar, thotë Dr Andrea Saviq, kryesisht në forcat përkatëse të saj të veçanta dhe metodat e punës, monopoli mbi informacionet më delikate, shërbimi kurs për aftësi politike dhe vetë politika e nevojave të qeverisë si kategori, si dhe krijimi i menjëhershëm i politikës shtetërore të shtetit . Marrëdhënia në mes të politikës shtetërore dhe policia sekrete janë në thelb për përcaktimin e detyrave dhe obligimeve me inteligjencën nga ana e udhëheqjes politike, nga njëra anë dhe e kthimit të policisë politike, informacionet e saj në analiza e elaborate të veçanta mbi autoritetet, në anën tjetër. Oficerët me përvojë të zbulimit, megjithatë, janë të prirur të thonë se policia sekrete ishte gjithmonë vetëm lidershipi shërbim politik për të luftuar kundër armiqve të brendshëm dhe të jashtëm, ose për të ruajtur regjimin ekzistues.
Gjatë sundimit të Obrenoviçit, oficeri më i famshëm i inteligjencës serbe dhe një oficer profesionist i policisë ishte Sima Neshiq, përpilues i planeve të fshehta të kundërzbulimit serb kundër turqve. Ai ishte djali i një tregtari të shquar të Beogradit dhe fermeri Paul Neshiq. Studimet I kishte mbaruar në Vjenë, ato të tregtisë dhe bankare. Nesishiqi si inteligjent nga natyra dhe me përvojë për punë spiunimi, ka përdorur njohjen e tij me çifutët, dhe nëpërmjet tyre vjen deri te infomacione dhe të dhëna relevante e të nevojshme rreth veprimeve të qeverisë turke dhe ushtrisë. Kontribuesi kryesor që tregtonte me ted he që në fakt ishte një spiun I angazhuar, quhej Mosha Mevorah. Sidomos informacione të rëndësishëm për Neshiqin ishin marrë nga ushtarët me kontakte të rastit apo edhe nga ata oficerë të ,,rrëmbyer,,!…
Oficeri i parë i inteligjencës serbe Sima Neshiq, vdiq më 1862 nga një plumb qorr ndërsa bëheshin disa grindje mes turqve dhe serbve. Një rrugë Beogradi ende mban emrin e tij. Agjentët dhe spiunët më të shquar serbe, gjatë Luftës së Parë Botërore, ishin Nikola Hristiq, Milutin Garashanin, Stojan Novakoviq, Svetozar Milosavljeviç, Svetomir Nikolajeviq, Nikola Stevanoviq, Stojan M . Protiq etj.
Në Mbretërinë e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve, unifikimin e organizatave policore sekrete, sistem i bazuar i sigurisë definitivisht, për çështjen e Ballkanit janë instaluar më 1922, ndërsa legjislacioni policia i miratuar deri 1929. Ministria e Punëve të Brendshme të Mbretërisë Shërbimin e fshehtë të sigurimit e kishte formuar më 7 dhjetor 1918. Në të, ka patur katër sektorë të veçantë: Drejtoria i Mbrojtjes së shtetit, Drejtoria i Sigurisë Publike, Drejtoria Juridik dhe Drejtoria i Qeverisjes. Drejtoria i parë ishte në krye të punës së sigurimit të shtetit që kishte edhe sektorë apo Drejtori të apo Drejtori të veçanta, si atë për luftimin e brendshëm anti-shtetërore dhe propagandës destructive, Sektorin për Luftimin e jashtme anti-shtetërore dhe propagandës destruktive dhe veprim, Seksioni për mbikëqyrje policore të huajve dhe trafikun e pasagjerëve, Seksioni Administrativ. Vetëm në Beograd, me njëqind mijë njerëz, në atë kohë kishte një mijë policë dhe njëqind oficerë nga Drejtoria i Mbrojtjes Publike. Revista amerikane “Neës Policisë” ka regjistruar, për shembull, që në Mbretërinë e Serbisë në 1921 u hap Shkolla e Policisë, e cila u ndoq nga tetë agjentë. Një vit më pas, shkolla kishte pesëdhjetë pjesëmarrës. Kjo strukturë organizative e shërbimeve të sigurisë serbe përshtaten me vendosjen klasike në formën e një rrjeti specifik të policisë sekrete të botës, e sidomos të shabloneve të asaj ruse. Në krye të tyre është, zakonisht, është një qendër, më poshtë ajo është qendra e një rajoni të caktuar, atëherë nën-qendra në rrethe dhe rrethet, dhe pastaj pikat e kontrollit të zbulimit në çdo vend dhe në institucionet më të rëndësishme dhe objekteve. Secila prej këtyre drejtorive do të ketë në të njëjtën kohë dhe të rrjetit të tyre të agjentëve të zbulimit, të cilët ishin të varur dhe të përgjegjshëm ndaj urdhrave të lëshuara personalisht nga shefat vertikalisht. Në këtë mënyrë ata e kanë respektuar parimin e fshehtësisë dhe të dhënave, të lidhjeve operative, kështu që zyrtarët tjerë të zakonshëm, të rangut më të ulët të inteligjencës, pos krerëve të policisë secrete, nuk kanë ditur se çfarë po bëjnë kolegët e tyre më lartë dhe se me çfarë të dhënash kanë disponuar në tërësi.
Krijimi i Mbretërisë së Jugosllavisë, dhe Drejtoria politik, në fakt, ishte qendra e policisë sekrete të Mbretërisë së Jugosllavisë, nga të cilat bëhej kontrolli dhe shuarja e aktiviteteve të partive dhe mbështetësit e tyre . Kjo ka çuar, sipas Dr Obren Gjorgjeviç, një hetimi ndaj personave të arrestuar dhe të mësonte për shumë çështje, rrethana dhe veprime të atyre të cilë do të gjendeshin në duarët e prokurorisë së shtetit. Në përbërjen e Drejtoriat Politik është dalluar sektori politik i po atij shërbimit të inteligjencës, madje edhe sektori i kontrollit të shtypit dhe shtypi. Ky departament ka qenë thelbi i policisë politike, dhe për shkak se ajo ishte e fortë në Mbretërinë e Jugosllavisë, dhe si e tillë ajo mbulonte të gjithë territorin e vendit.
Drejtoria Spesial i inteligjencës në Mbretërinë Jugosllave, e cila edhe ishte force secrete për çështjet ballkanike, ishte e vënë në zhvillimin dhe kryerjen e veprimtarive të zbulimit të gjërë dhe të kundërzbulimit, të cilët ishin të ndarë në pesë resore: në linjën bullgare , atë shqiptare, hungareze, italiane, gjermane, dhe për shtetin “tjetër”…
Drejtoria i sigurisë i veçantë u kujdes për regjistrimin e të gjithë personave , aktiviteti i tyre, si dhe kryerja e detyrave analitike. Seksionet në terren formuan dhe dosje pë persona, grupe dhe organizata, u krijuan edhe kartoteka të veçanta për personat e shoqëruar, kopjet e të cilave kërkohet duhet të dërgohet në Beograd ku ai themeloi pjesë të shkurtër biografike dhe fotografi, e që mbaheshin për punë qendrore të policisë politike jugosllave.
Këtu duhet cekur roli I rëndësishëm i agjentit më të famshëm të Beogradi ishte në atë kohë Dragoljub Dear Jovanoviq, shef i sigurimit shtetëror serb, dhe më vonë Këshilltar Special i Ministrisë së Punëve të Brendshme të Mbretërisë së Jugosllavisë. Ai ka lindur në 1902 në Pozharevc. Pasi mbaroi shkollën e mesme në Gradishka, drejtësinë në Beograd, ku ishte i punësuar si nëpunës policor të Bordit të qytetit. Tridhjetë vjet më vonë, kur Mbretit Aleksandër I bëri një vizitë Zagrebit, ai zbuloi komplotin ustash, dhe për këtë u gradua shef i Policisë së Përgjithshme të Beogradit, edhe pse të gjithë e dinin se ai drejtpërdrejt menaxhohet nga Drejtoria tjetër politik. Pas progresit dhe veprimeve të zhdërvjellta të shërbimit inteligjent serb, qëndruan dhe Anton Koroshec, Milan Aqimoviç, ministra të policisë, madje edhe Millan Stojadinoviq, Dragisha Cvetkoviq dhe Petar Zhivkoviq.Ky I fundit si Oficer me përvojë të zbulimit, ka instaluar shërbim të fshehtë personal të mbretit, duke zhvilluar një veprimtari delicate dhe të thurrur të fshehtë, duke mbajt në lidhje agjenture dhe si agjentë, spiunë ose bashkëpunëtorë shumë figura të shquara si Dr. Dragutin Kojica, Dr. Millan Shoshkiq, Momçillo Ninqiq, Dr. Ninka Perica, Dr. Nikola Preko, Dr. Nikola Nikica, Ivana Radiç, John Djonović e tj.
Ajo mbretëri kishte qendrat e saj të inteligjencës në të gjitha qytetet e mëdha dhe në Beograd, duke formuar një rrjet të dëndur spiunsh dhe agjent të shtypit, të udhëhequr nga Toni Slogel.
Nën komandën e Jovanoviqit në policinë sekrete ishte 20-500 agjentë. Për të punuar kundër radikalëve, për shembull, ishte në krye të agjentit Stevo Savkoviq, një gazetar. Kjo zgjet sin ë apësirë dhe kohë edhe gjatë regjimit të dinastisë së Karagjorgjeviqit. Policia e qytetit gjatë pushtimit kishte treqind agjentë, dhe seksioni nëntëdhjetë anti-komunist. Policia speciale serbe më 1941 udhëhiqej nga Mija Petroviq. Segmenti i parë është i udhëhequr atëherë nga Bora Mitroviq, e më pas nga Josef Vuçiniq dhe Nikolla Gubarev. Me sector të veçantë në fushën e spiunazhit dhe t,137 kundërspiunazhit udhëhoqën edhe Bozhidar – Boshko Beqareviq dhe Millan Jelovac. Shumica prej tyre spiunëve /ndonjëherë dhe gjermanë/, mbanin lidhje konspirative edhe me Draža Mihailoviq. Kurse agjentë të përkryer dhe më besmik të Jovanoviqit ishin edhe, Grujiqiq, Golubev, Pavloviq, Panteliq, Jeremiq, Kosmajac, Miloradoviq etj. Në katër vitet e luftës me Titon dhe komunistët, nga rradhët e Shërbimit sekret të Dragi Jovanoviqit ishin arrestuar dhe marrë në pyetje 1500 persona… Megjithatë, Drejtoria i veçantë i policies sekrete arriti të thyej strukturën organizative të Partisë Komuniste në Beograd dhe Serbi, dhe pushtuesit ishin në gjendje për të instaluar në Jugosllavi 669 qendra gjermane, 102 të qytetit italian dhe dhjetra të qendrave të shërbimit të fshehtë hungareze dhe bullgare.
PKJ-ja nuk ka pasur një organizatë që trajtohet me aktivitetin e inteligjencës për qëllimet e tyre ose të zgjedhur posaçërisht dhe ndarë stafin për t’u marrë me këto transaksione, pos agjenturës së Kominternës dhe asaj ruse që kanë vepruar në betejat për Ballkanin. Fshehtësia, konspiracion, vigjilenca, mbrojtja e parimeve të tyre janë të përfshira edhe të njerëzve të tjerë. Domosdoshmëri e luftës për pushtet politik, në rrethana të tilla, imponojnë Partinë Komuniste të Jugosllavisë për të zhvilluar një lloj të aktivitetit të shërbimit të fshehtë, dhe të gjitha llojet e njohura që erdhën aktivistë dhe mbështetësit e partisë, dorëzuar drejtpërdrejt raporte edhe në Komitetin Qendror. Nga ana tjetër, masat e veçanta të sigurisë, komunistët kundërshtuan funksionimin e autoriteteve të Mbretërisë së Jugosllavisë. Anëtarësimi është rregullisht përmes gazetës “Sloboda”, paralajmërimet për rrezikun e shërbimit sekret dhe të informuar për të zbuluar dhe agjentët provokatorë. Në dhjetor 1932 organizata me seli në Zagreb ka paralajmëruar që të jenë të kujdesshëm sidomos ndaj Jozhe Starçeviqit dhe provokatorit të famshëm Jozef Cara në Beograd, rreth të cilit është I angazhuar për vëzhgimin e agjentit Radoslav Markoviq. Informator Branko Teodosiq me gruan e tij, i cili është nënshkruar si ,,Cina Jota,, është shembull tipik. Kjo është arsyeja pse bastisjet e policies secrete ishin të vazhdueshme, e cila vepronte me metodat e torturës ndaj komunistëve në qelizat e partive të analizuara veçmas, dhe të gjitha qelizat e partisë në rastet e lëshimit të shërbimeve sekrete të bllokuara dhe të izoluara nga të tjerët, bënin kërdi. Tërhequr në një nëntokë të thellë, Partia Komuniste e Jugosllavisë ishte kursyer persekutimin e policisë politike të Mbretërisë së Jugosllavisë. Masat e para të sigurisë themelore për të mbrojtur Partinë Komuniste ishte botuar në librin “Rregullat e konspiracionit”, botuar pak para luftës më 1940.
Duke qenë se komunistët në Jugosllavi në mes të dy luftërave për qëllim të rrugës dhe të mbetet një kuadër politik, por edhe partitë oficer të inteligjencës, dmth. Kominterni dhe sovjetike si shtet, ose GPU, ishte kohë e administratës politike të shtetit të Bashkimit Sovjetik me një detyrë kryesisht të kundërzbulimit, të cilat në 1936 u rrit në NKVD (Komitetit Popullore të Punëve të Brendshme). Shkollimi i partisë në ndërkombëtarët Moska komuniste ishte gjithmonë e lidhur ngushtë me edukimin e agjentëve dhe të makinerisë së agjenturës. Historianët janë ende duke u përpjekur për të dalluar dhe ndarë aspektet politike, ideologjinë si fenomen, e në veçanti rreth aktiviteteve partiake dhe të zbulimit siç janë Petko Miletiq, Dr. Sima Markoviq, Milan Gorkiq, Boris Kidriq, Andrija Hebrang, Ivana Krajaqiq, Josip Kopiniq, madje edhe vetë Josip Brozi. Një nga ndjekësit më të rinj të Titos, Marko Strunja, jo njëherë ka deklaruar se Broz 1922-1924, në Moskë ka mbaruar Akademinë e lartë të NKVD-në, dhe se ai ka marrë shtetësinë Sovjetik dhe gradën e përgjithshme- major. Si Josip Brozi rus atëherë, vitet tridhjetë ishte fortë si një oficer ushtarak të inteligjencës dhe komisar politik, dëshmitarët janë të qartë dhe nga fakti se atë e solli vetë Stalinit në krye të ushtrisë jugosllave dhe të LKJ, e sundoi me ndihmën e policisë sekrete sovjetike. Në kujtimet e tij, për shembull, Jakov Blazeviq pretendon se Hebrang ka kërkuar së bashku me Abdullah Ahmedi 1941 se me pëlqimin e ustashëve, e formuar PK NDH dhe që Hebrang, në fakt, ishte sovjetik. Pavle Pavloviq kujton, se gjatë tridhjetë vjet në shërbimet sekrete ushtarake të BRSS ka punuar bashkë me një boshnjake si dhe Andrija Biklovic. Ndër të parët ishte edhe GPU /sigurimi ushtarak rus/ dhe krijues i një prej spiunëve më të mëdha të Serbisë, Branko Vukeliç, me pseodonimin ,,Orge,,! Si anëtar i GPU në Seksioni administratës IV për likuidimin e figurave politike në Evropë, ku punoi për një kohë dhe Mustafa Golubiq. Një nga organizata sekrete për detyra të posaçme të Moskës, mbante emrin e ” Orkestra e kuqe”. Zyrtarisht, kjo organizatë i takonte aparatit teknik të vetë Kominterniës. Bazuar në saje të fakteve operative dhe agjenturore në Beograd vepronte Mustafa Golubiq, që njëherit ishte koordinator i shërbimeve sekrete ruse në Jugosllavi.
Në Beograd asaj kohe funksiononte e ashtuquajtura “Orkestra e kuqe”, e që gjendej nën dirigjimin e Ljubica Djurdeviq – Popoviç,/ ka punuar edhe si radio-telegrafiste me emrin e koduar “Bauera”/. Ajo kishte dy bashkëpunëtore të reja Davorjanka Paunoviq dhe Vera Miletiç,si dhe dy të rinj si Mata Vidakoviç dhe Bora Prodanoviç.
Përveç kësaj, Pavle Popoviç përmendur si një oficer rus të inteligjencës. Qendra e tretë inteligjencës “Pavlodar”, të udhëhequr nga gazetarja e Beogradit Maria Brashiq, alias “Gene”, dhe i katërt ishte Blagoje – Blashko Neshkoviq, luftëtar i Spanjës. Në të njëjtën kohë në Zagreb vepronte një qendër e veçantë e inteligjencës që drejtonte John Silver. Ai ishte Slavon, punëtor këpucëve. Për disa vite ai kaloi në BRSS, ku u diplomua nga Shkolla Informativ Ushtarak. Në Jugosllavi, ose në Zagreb kreu disa specializime të shërbimit të fshehtë sovjetik në Ballkan. Ai përdori dy mbiemra të rreme si Stefanoviq dhe Ivançiq. Në Kroaci, ka pasur një qendër të dytë, i cili i takonte Jozefit dhe Stella Kopiniq. Ajo ishte në fakt një qendër e inteligjencës për Kominternin që mbulonte tetë vende të Evropës Qendrore siç ishin Bullgaria, Greqia, Gjermania, Çekosllovakia, Hungaria, Austria, Zvicra dhe Jugosllavia. Detyra e kësaj qendre, e cila ka punuar gjatë viteve 1939-1944, ishte për të mbajtur kontakte dhe radiolidhje ndërmjet Kominternit dhe Partisë Komuniste në Kroaci. Emërtimi i Josip Kopiniqit, si menaxher i kësaj pike në Zagreb, ishte kryesisht e planifikuar nga (Ramon) Valdes. Stalini e thirri atë ,,Stefan,,. Për Tito ishte i vogël. Në Kroaci, ai ishte një ,,Markoviq,, i madh dhe mbante në lidhje një pjestar të policisë ustashe me emrin Antonie Kadiq… Sa e vështirë ishte për Josip Kopinič, jo vetëm që vepronte si oficer i inteligjencës sovjetike, por edhe një pjestar i Drejtoriat të NKVD IV dhe më vonë KGB, ishte personalisht Ivan – Stevo Krajaqiq i caktuar për Jugosllavinë dhe disa vende të Evropës qendrore nga 1942, deri në vdekjen e tij.
Mesazhet që drejtoritë e NKVD dërguara Titos nga qelizat në Kujbisevu, u nënshkruan me fjalëkalimin “Qendra”, ndërsa telegramet Brozit ishin me emrin e koduar “Drejtor”. Kurse mesazhet që ishin të destinuara për zyra qendrore të Kominternit në Moskë, Tito, Kopiniq dhe Krajaqiq janë të adresuara me fjalëkalim: “Për Santa”. Të tre kanë kaluar në të njëjtën shkollë politike të policisë ruse në Moskë, edhepse Brozi dhe Krajaqiq asnjëherë nuk kanë dash të njohin publikun jugosllav për këtë, ndërsa historia rreth Kopinicqit u botuar nga mesi i viteve tetëdhjetë.
Historia rreth një incidenti mes Dapçeviqit me Titon në qeveri, kanë mbetur fakte të shkruara në raportet e KGB ruse dhe të OZN-ës, respektivisht të UDB-së, kur një mbrëmje vjeshte të vitit 1948 , gjersa tå gëzuar arritën në Dedinje Tito me Rankoviçqin, arriti dhe Krajaqiq gjithashtu të gëzuar dhe të zemëruar me Stalinin, Tito tha: “Ja se si veprojnë që të na sulmojnë, e ne u dham atyre njerëzit më të mire dhe në kohë më të vështira. Ky ishte adhurimi ynë i frikshëm… Por, unë kam punuar me devotshmëri për Sigurimin e Shtetit, në Drejtoritë speciale të NKVD! ”
Josip Broz dhe Josip Kopiniq së pari u takuan, fillimisht vetëm një herë në Moskë në fund të majit 1935. Një vit më vonë dhe Ivan Krajaqiq erdhi në kryeqytetin sovjetik. Kur Tito dhe Stevo arriti në Paris, pas luftës në Spanjë, personalisht ishte e rekomandueshme që Broz të raportonte Kominternit si oficer i zbulimit në Jugosllavi, sepse kjo punë ishte e madhe edhe për Bozhidar Maslariq – Andreev, një spiunë i kalitur sovjetik në Madrid. Firma e tij edhe për John-Krajaqiq Stevo ishin vendimtare dhe të vëra për betim në rradhët e NKVD në Pragë në 1936 dhe u bë një agjent sekret i quajtur ,,Stefan,,. Ky ishte një rekomandim i ngjashëm, por më një përmbajtje të shkurtër që ka dhënë Josip Brozi për Kopiniqin, edhesepse Moska, biografinë e tij me të gjitha karakteristikat , tashmë e kishte në sirtare të veta.

ÇFARË ISHTE UDB?
Shërbimi i Sigurimit shtetëror (SDB) , zakonisht në popull e njohur me emrin e saj origjinal si UDB, e cila është formuar me 13 maj 1946 fillimisht si OZNA , e përbërë nga katër sektore : i Pari për zbulim nën drejtimin e Maks Moloqit, i Dyti për kundërzbulim i udhëhequr nga Pavle Pekiq, i Treti VOS /Shërbim informative ushtarak/ në krye me Jefto Shashiq dhe sektori i Katërt ishte ai teknik dhe për logjistikë, e të cilë fillë pas 1946 OZNA me sektorin e ZBULIMIT u shëndërua në UDBA, kurse VOS-i dhe KUNDËRBULIMI në KOS dhe më 1955 krahas tyre u formua edhe SID / Shërbimi për informim dhe dokumentacion diplomatic/, dhe njëkohësisht vite më vonë, në dekadat e saj të fundit UDBJA ishte e përbërë nga gjashtë organizata gjysmë të pavarura të policisë sekrete – një për secilën nga gjashtë republikat federale të Jugosllavisë – koordinuar nga zyra qendrore federale e Beogradit në krye me shefin e shefave Aleksandar Rankoviqin.
Edhe pse është operuar me më shumë përmbajtje sesa agjencitë e tjera të policisë sekrete në diktaturat komuniste të Evropës Lindore ,UDBA ishte megjithatë një mjet frike dhe kontrolli në krye me Aleksandar Rankoviqin, alias ,,Leka,, dhe ,,Marko,,. Pretendohet se UDBA dhe KOS-i ushatark ishte përgjegjës për ” eliminatoret ” e dhjetra e armiqve të shtetit brenda Jugosllavisë dhe jashtë vendit ( vlerësimet rreth 200 vrasje dhe rrëmbime ) . Eliminime që ndryshojnë nga ato të Luftës së Dytë Botërore Ustashe ( fashiste ) të udhëheqësit Ante Paveliç dhe Vjekoslav Luburiq për veprime dhe aksione të fshehta në disa vende të Europës Perëndimore, sidomos në Spanjë dhe Argjentina , ndaj emigrantëve kroat Bruno Bushiq, dr. Jeliq etj. Madje edhe rreth disa organizatave e grupeve të mërgatës shqiptare në Austri, Turqi, Belgjikë,Francë, Gjermani dhe në SHBA, madje të disa grupeve ilegale serbe dhe kroate, të cilat si të tilla në vendet andej Oqeanit, preferonin terrorizmin në Ballkan.
Me shpërbërjen e Jugosllavisë , ai vazhdoi të punojë si Shërbimit i Sigurimit Shtetëror të Republikës Federale të Jugosllavisë , në udhëheqjen e Sllobodan Millosheviqit…
E formuar si një makineri e madhe e shërbimeve informative jugosllave nga 1946 dhe më pas ajo, e kaluar nga VOS dhe OZNA në UDBJA dhe KOS jugosllav, e nënshtruar për disa ndryshime për shkak të çështjeve aktuale të kohës , duke përfshirë : luftën kundër bandave , mbrojtjen e ekonomisë ; Kominformës / Informbiro ; dhe aspiratat burokratike . UDB u organizua në rrethe dhe qendra, në sektor dhe resore të posaçme në nivele komunale dhe republikane. Në vitin 1950 , kur njësitë administrative -territoriale të udhëhequra si autoritete , ajo u riorganizua sërish me komando nga lartë . Gjatë kësaj periudhe aktivitetet e zbulimit dhe sigurisë u përqendruan më pak në inteligjencën dhe më shumë për sigurinë e brendshme . Nuk ishte një theks mbi kolektivizmin , vëllazërim bashkimit , harmoninë sociale , besnikëri dhe i përshtatshëm qytetari ndaj sistemit dhe ideologjisë komuniste , dhe tolerances e sakrificës të atyre me pikëpamje të ndryshme . Devijimi nga ky grup vlerash u bë një çështje imediate për shërbimet e sigurimit, për survejimin dhe ndjekjen operative të njerëzve.
Më vonë , përdorimi i forces në mënyrë sistematike u bë mjet zbutjen e çështjeve fundamentale të lëvizjeve dhe agjitimeve në përgjithësi, edhe atëherë kur procesi i ” decentralizimit të pushtetit popullor ” filloi të depërtoi në poret e jetës shoqërore e sociale,në analet e inteligjencës dhe shërbimit të sigurisë iu nënshtruan riorganizimi i mëtejshëm dhe I plotë me qëllim për të decentralizuar pushtetin dhe rritjen e efektivitetit të tij.E tërë kjo nënkupton një Riorganizimi fillimisht që vjente në vijim e adresuar për çështjet që lidhen me kompetencat e federatës ( sigurimit të shtetit , të trafikut ndërkufitar , qytetarët e huaj , pasaportat , futjen dhe shpërndarjen e shtypit të huaj , dhe qytetari federal . Prandaj, aktiviteti i inteligjencës dhe sigurimit u organizua në këtë mënyrë:
Pas OZNA ( Odeljenje zaštite Naroda ) ( : Drejtoria i Sigurisë Kombëtare ) u hoq , aktiviteti i zbulimit ishte e ndarë midis ministrive të ndryshme federale :Ministria Federale e Punëve të Brendshme nga Administrata e Sigurimit të Shtetit , dhe Ministria Federale e Punëve të Jashtme nga Shërbimi i Hetimit dhe Dokumentacionit ( SID ), e cila kishte për detyrë për të mbledhur informacion politik nga të huajt ; inteligjencës ushtarake – mbrojtja u trajtuar nga Drejtoria KOS ( Kontraobaveštajna SLUZBA / Shërbimi i Kundërzbulimit ) të Ushtrisë Popullore Jugosllave.
SDB / Sluzba drzavne bezbednosti/ në fakt, në të gjitha republikat jugosllave nuk ishte autonome , por ishte e lidhur me Qendrën e Shërbimin federal në Beograd, i cili ka koordinuar punën dhe të nxjerrë udhëzime dhe urdhëra me Rnkoviqin në krye.
Sigurimi i shtetit / SHSSH/ u rregulluar me legjislacion të fshehtë ( sekret Gazeta zyrtare ) , e cila ka përshkruar përdorimin e operacioneve speciale të SDB, për të bërë survejime dhe ndjekje, bastisje dhe kërkime në shtëpi, përgjimet e fshehta brenda zyrave, institucioneve, firmave të biznesit , lokaleve , përgjimin e telekomunikacioneve , përgjim të fshehtë të njerëzve ,të personave të veçantë në ndjekje, përgjime telefonatash dhe komunikimi, dhe zënie të fshehur të letrave dhe dërgesave tjera në postë.
Me interes kryesor në SDB ishte siguria e brendshme , identifikimi dhe pengimi i aktiviteteve të ndryshme personash dhe grupesh të ashtuquajtur “armikut të brendshëm ” ( dmth : ” borgjeze djathtiste ” , klerikaliste , anëtarët e Kominformës ,si dhe nacionaliste e separatiste shqiptare ) . Puna dhe veprimtaria agjenturore e Inteligjencës jashtë vendit si dhe organizatat e ndryshme të mërgatës shqiptare, kroate, serbe e maqedone, gjithmonë janë konsideruar të nivelit të lartë dhe të veçantë, andaj është përndjekur me shumë interes dhe mbetej si çështje e rëndësishme , që mbahej nën kontrollin federal të SDB jugosllave.
Gjatë veprimtarisë së saj ,SDB qoftë ajo e niveleve republikane, e veëmas ajo federative, gëzonin një gamë të gjerë të pushtetit , duke përfshirë fuqitë klasike policore ( identifikime , marrjes në pyetje, biseda informative dhe arrestime ), ishin gjithmonë apsolut dhe sjtet ,bi shtet në vendimmarrje për situate dhe rrethana të dedikuara.
Organizata SDB është vazhdimisht në ndryshim dhe duke bërë përmirësime , por ai mbeti i lidhur me njësinë qendrore në kryeqytetet si ato republikane dhe degë apo sektore më të vogla që punojnë në këtë fushë . Të gjitha informatat dhe të dhënat rrjedhin në njësinë qendrore në kryeqytetet dhe dërguar nga atje për përdoruesit, e në mënyrë anasjelltas dhe informacione me përgjëgjë kthyese, duke qënë të shtrira në terren, janë koordinuar sipas planit intern dhe strategjise së Shërbimit, janë vë kontakte dhe vepruar në grumbullimin e informacioneve, duke patur kontakte pune edhe me autoritetet vendore , por nuk iu përgjigj atyre, janë bërë analiza, raporte dhe elaborate si informacion –analizë për lidershipin e KQ të Partisë, të pushtetit federative dhe organeve të tjera relevante të diplomacisë dhe krerëve në Beograd.
Nga 1963 – 1974 , shërbimet e fshehta të sigurisë jugosllave trajtohen me një seri ngjarjesh politike vendas dhe të huaj . Në Jugosllavi , ka pasur konfrontimi politik si para dhe pas Plenumit të Brioneve (1966) , veprime liberaliste në Kroaci dhe demonstratat masive Studentëve të majta ” në Beograd në vitin 1968 , Hrvatsko proleqe ( Pranvera kroate ) ose ” MASPOK ” ( lëvizja masive ) në Kroaci në vitin 1971 , një inkursion i një grupi të armatosur të nacionalistëve kroat ( Radushë , 1972) , dhe një ringjallje të nacionalizmit në Kosovë , Serbi, Maqedoni dhe Slloveni . Ngjarja më e rëndësishme jashtë vendit ishte pushtimi i trupave të Traktatit të Varshavës në Çekosllovaki në vitin 1968, kur pasojnë madje edhe demonstratat massive shqiptare në Kosovë.
Këto ishin rrethanat në atë kohë akti i parë për çështjet e brendshme të republikave të veçanta u miratua në vitin 1967 . Sipas këtij akti , punëve të brendshme u trajtuar drejtpërdrejt nga organet administrative komunale dhe sekretariatet e punëve të brendshme të secilës republikë apo nga organet e tyre provinciale . Kjo ishte hera e parë që nga viti 1945 që republikat fituar kontroll dhe ndikim më të madh mbi organet e tyre të sigurisë individuale dhe shërbimet e sigurimit të inteligjencës në përgjithësi.
Shërbimi i Sigurimit Shtetëror ( SDB ) është përcaktuar me ligj si një shërbim profesional në kuadër të Sekretariatit Republikan të Punëve të Brendshme ( RSUP ) . Natyrisht , shumica e kompetencave të saj ka mbetur brenda institucioneve federale , siç përshkruhet nga Akti mbi Trajtimi Punëve të Brendshme në kompetencë të organeve Federale Administrative ( 1971), e cila përcaktohet se Sekretariati federativ i punëve të brendshme të koordinuar punën e SDB në republika dhe krahinat, janë veprimtari reciproke e zbulimit dhe kundërzbulimit me atë Federativë të SSUP. Hapa të mëtejshëm janë marrë me transformimin e administratës shtetërore , miratimin e Ligjit Federal për Administratën Shtetërore ( 1978) , dhe Akti i Republikës ( 1978) . Akti i adoptuar mbi punët e brendshme ngarkuar Sekretariatin Republikan të Punëve të Brendshme ( RSUP ) me çështjet e sigurisë shtetërore, të cilat më pas u bë çështje RSUP dhe nuk është dhënë trajtim i veçantë ” në RSUP ” . Kjo rezolutë mbeti në fuqi deri me 1991 modifikimet e aktit në punët e brendshme jugosllave.
***
TITO ISHTE AGJENT I KOMINTERNËS !
Sipas dokumenteve historike, Josip Broz u bë oficer Shërbimit inteligjent të Kominternit më 1914 kur gjendej në Frontin Austro-Hungarez ndaj Serbisë. Biografët e Titos kanë vite të gjata të heshtur në lidhje me të vërtetën që Broz në Luftën e Parë Botërore ishte një rreshter në Shtëpi Gardës Batalionit 25 regjimentit dhe oficerëve të Zbulimit, dmth. Drejtoria i zbulimit e Ushtrisë së Vjenës. Detyra e tij ishte të respektojë pozitën serbe, por rdhr për ndërhyrje në territorin serb, të kap të burgosur, t’I merr në pyetje dhe prej tyre të nxjerr Informacione të mevojshme ushtarake të Ushtrisë Serbe.
JNA dhe OZNA në Arkivat e saj ushtarake dikur ka pasur fotografi të Josip Brozit si oficer austro-hungarez, por këto regjistrime u dogjën me urdhër të gjeneralit Nikola Ljubiçiq. Pjesa tjetër është vetëm një foto e Josip Brozit në pozicionin … ndaj, ishte oficer aq i mire I zbulimit ushtarak… Me përvojë të tillë të inteligjencës, Tito nuk ishte e vështirë për të vazhduar në Rusi si një oficer i lartë zbulimit i Kominternit. Tito, megjithatë, për të cilat ishte vulë vendimtare në ngritjen e Juugosllavisë në krye të piedestaleve të marrëdhënieve botërore, po aq edhe proporcionale me zhvillimin e saj ekonomik, industrial dhe kulturor …. “Tito ishte një njeri i madh dhe se ai kishte fuqinë e inteligjencës dhe hapi shtigje të reja veprimi me formimin e Blokut të të Painkuadruarve, e që derigjonte nga Beogradi”, – kanë bindjet e Henry Kissingerit , personaliteti i të cilit vlerësim padyshim meriton vëmendje të veçantë.
.. Stalini ishte duke u përgatitur likuidatorë më të besueshme për të hequr Titon, dhe për këtë ai i dërgoi atij një mesazh që do të bëjë punë siç duhet, dhe siç e kishte menduar Stalini. Por, ai mesazhi shkoi nëpër “qelizë finlandez” e cila gjë nuk dihet as sot se çfarë agjenture ishte në lëvizje dhe veprohej ndryshe, ose sëpaku për ketë kishte në dijeni vetëm Berias shef I Shërbimeve sekretë të Stalinit dhe vetë Ivan Krajaqiq / e për këtë duhen edhe kërkime të reja/, e që ky I fundit I bëri një vizitë Moskës në fund të vitit 1961, kur edhe duhej të jepte disa sqarime dhe për zbardhjen e rastit të MESAZHIT për të cilën gjë kishin tanimë në dijeni edhe Tito dhe Rankoviqi – ,,Leka,,!
Dr Obren Djordjeviq kujton se /UDBJA/ policia sekrete federale e Jugosllavisë Kraiçiqit ia ka konfiskuar një stacion të fshehtë për radiolidhje, me të cilën ai konsiderohet si lidhja direkte me Moskën. Vetëm në 1985, pothuajse para vdekjes këtë radiolidhje / stacion/ e mori për ta studjuar Jure Grubeshiç, shefin I Drejtorisë së parë të zbulimit ushtarak, në mënyrë që të kontrollonte nëse ajo ishte me të vërtetë lidhje e Krajaqiqit si officer i lartë i fsheht që ka punuar për KGB. Këtë e dinte edhe vetë Krajaqiq, i cili edhe KGB dhe UDB i kishte si adhurim të frikshëm, andaj jetoi një jetë të vështirë , duke krijuar një rrjet agjentësh Brenda Jugosllavisë , e që raportonte Kominternën, por edhe të mbronte Titon. Kështu veproi dhe deri në vdekje mbante revo;en nën jastëk në dhomën ku flente… Steve Krajaqiq ishte I angazhuar të survejonte dhe përpunonte me direktiva kominteriste nga ,,latyë,, dhe mbante gjithmonë në vëzhgim operativ edhe Zdenka Kidric, Ivana Matthias – Maçek, Lola Ribar, Jokash Dalibor, Vllajko Begoviqetj. Dhe nga kjo mund të nxirret fakti në përfundim se Tito dhe Stevo në Jugosllavi kishin Shërbimin e tyre privat të fshehtë, si nga rradhët përbrenda KOS-it njashtu edhe të UDB-së, dhe kishin formuar dosie secrete për persona dhe për punë paraprake të kuadrove jugosllave komuniste që ruanin në kacaforte çeliku të blinduara, e nga të cilët, në veçanti ishin të një rëndësie të madhe si një trashëgimi dosiet e Vladimir Dedijer, Josip Vrhovec, Fabian Sheshi dhe Budimir Lonçar, të cilët ishin të rekomanduar të punonin në ,,Oborrin e bardhë,, në Dedinje të Beogradit.
ÇDO GJË ISHTE E MANIPULUAR NGA UDB!
Josip Broz Tito ishte i përqendruar të gjitha pozitat kyçe në shtet dhe auteritet i tij ishte i padiskutueshëm deri në vdekjen e tij 1980/04/05. vit. Pas vdekjes së tij, funksioni i tij ishte zënë kolektivisht nga Kryesia e RSFJ-së, e cila është e përbërë nga një anëtar nga secili i Republikës dhe dy të krahinës, si dhe presidentin CKSKJ.
Më shumë për jetën e Josip Broz Tito erdhi në një numër të turbullirave dhe të trazirave, sidomos pas vdekjes së tij, në Kosovë u bë kriza e parë serioze, që është e inicuar nga DB serbe dhe KOS nga marsi deri në tetor 1981. Kjo çon në fuqinë e qeverisë federale, decentralizimin dhe rënien e demokracisë në rënie, sepse gjithë pushteti është transferuar në republikën dhe elitës politike provinciale.
JNA mbetet me sa duket unik dhe supra-kombëtar, me një vendim-marrjes në nivelin federal, sistemi shumë të komplikuar federal të qeverisjes sundimi i ligjit është projektuar për të krijuar një ekuilibër në mes të “unitare” dhe “separatiste” tendencat që janë duke penguar gjithnjë adoptimin e një zbatim të mëtejshëm të vendimeve në praktikë.
SHKELJE E TË DREJTAVE TË NJERIUT DHE LIRIVE NË RSFJ
Reforma agrare, kolektivizimi, shtetëzimit dhe konfiskimit janë në fillim shumë të tregoi se në thelb nuk ndryshon politikën e Boshnjakë (muslimanëve), për të cilat politika e poshtërimit dhe varfërimin ekonomik filluan pushtimin austro-hungarez, që do të ishte edhe më i ashpër vazhdoi në Mbretërinë e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve , Mbretëria e Jugosllavisë, dhe në kuadër të shtetit të ri. Që nga viti 1946 shfuqizoi gjykatat Sheriatit, dhe në 1950 miratoi një ligj që ndalon gratë të veshin vellon islamike…
Jugosllavia ishte një nga themeluesit e OKB-së në 1945 dhe një nënshkruese e Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut në 1948 dhe një numër dokumentesh ndërkombëtare për promovimin dhe mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe lirive themelore, nuk është aplikuar plotësisht ose në praktikë, zbatimin e dispozitave të këtyre dokumenteve.
Modeli Jugosllave e samoupravljenja socialist përjetuar shumë ndryshime, veçanërisht pas kapërcimit të krizës pas infosrbiroa dhe reduktimin e represionit politik pas shkarkimit të Aleksandër Rankoviçit në 1966. /!/
Numri më i madh i punëtorëve të ftuar që kishte lëvizur në Evropën Perëndimore inkurajoi Bosnjë dhe kroate si një kontribut të rëndësishëm për kapitalin nëpërmjet remitancave në monedhë të huaj, të cilat janë veçanërisht të dobishme shihet gjatë luftës çlirimtar mbrojtës në 1991-1995..Odlazak në vendet perëndimore çoi në pacifikimi i sigurt, sepse ajo është në këtë mënyrë krijoi një mundësi që kundërshtarët politikë nuk mund të shkojnë jashtë vendit.
Regjistrimi i parë i popullsisë në 1948 u krye edhe një mohimin e ekzistencës së boshnjakëve (muslimanëve). Boshnjakët janë pastaj të udhëzuar si jugosllavët-i paangazhuar dhe e shpalli atë për vetëm 5,1%, ndërsa popullsia e besimit islam nga Kroacisë, Bosnjës dhe Hercegovinës, Malit të Zi dhe Serbisë janë deklaruar si kroatë, serbë apo malazes. Përveç kësaj për të qenë të detyruar të zajedniučke kazanat, nga të gjitha anët filluan të mbyllin shkollat fetare, mektebs, medreseve dhe institucionet e tjera vjrske, shumim të gjithë të fortë dhe më këmbëngulës në mesin e të rinjve, që të heq dorë nga zakonet dhe obligimet e tyre fetare, dhe që në kthesë më masiv ndaj ateizmit të ri në mësimet komuniste dhe ideologjike.
E ashtuquajtura liri politike paketë që i përkiste lirisë së mendimit, si një nga të drejtat dhe liritë e njeriut në mënyrë të pashmangshme pyet dhe pjesërisht e arritur në luftën e gjatë e të vështirë për të vendosur dinjitetin e tyre personal, personalitetin e tyre njerëzor, si dhe vetë-vetëdijes themelore të njeriut, por edhe për të tjerët në shoqëri në të cilën ne jetojmë.
Liria e shtypit dhe informacioneve të tjera, lirinë e organizimit, lirinë e shprehjes, mbledhjes dhe tubimit publik, e drejta e barazisë, lirisë së shprehjes dhe barazisë së kombësive kombeve dhe kombësive dhe gjuhën e tyre, të drejtën për arsimim, liria e krijimtarisë shkencore dhe artistike, lirinë e fesë, janë të gjitha për fat të keq liritë dhe të drejtat që janë viktimizuar shqiptarët në përgjithësi dhe boshnjakët si popull, myslimanët besnik si anëtarë të fesë së Islamit, dhe të kombeve të tjera dhe besimtarëve (katolikë, ortodoksë, etj) deri në një masë të konsiderueshme është mohuar dhe të detyruar për të ashtuquajturën “vetë-kritikë dhe vetë-censurë”, e cila kulmoi pas demonstrative dhe ngjarjeve shqiptare në Kosovë në 1981. E drejta për jetën, bazë lirisë personale, jo heqja e lirisë pa merita dhe ligjshmërisë, heqja e lirisë mund të zgjasë vetëm për aq kohë sa ekzistojnë disa kërkesa ligjore, vetëm një gjykatë mund të vendosë sanksione për kryerjen e veprës penale ose vepër ekonomike dhe se në çdo procedurë, prezumimin e pafajësisë, njeriu nuk e humb Dinjiteti njerëzor edhe kur gjykata as kur ai u dënua, madje edhe kur ai ishte duke vuajtur një dënim, të drejtën e mbrojtjes, seancave të detyrueshme dhe duke siguruar të dyshuari të mbrojtjes dhe të pandehurit, të drejtën për rehabilitim dhe kompensim për bindje të padrejtë për një krim ose për privim të paligjshëm të lirisë, liria e qarkullimit dhe banimit, paprekshmërisë së shtëpisë, fshehtësia e letrave dhe mjeteve të tjera të komunikimit, e drejta për mbrojtjen e mjedisit dhe të drejtave të tjera mjedisore, shporta e të drejtave dhe lirive të njeriut, që është si ju e dini është shkelur vazhdimisht, edhe pse Jugosllavia ishte një pjesëmarrës aktiv në krijimin e ndërkombëtar Marrëdhëniet përmes organizatave ndërkombëtare dhe evropiane, dhe veçanërisht përmes Lëvizjes së Jo-Inkuadruarve, e cila u shua, thjesht u shemb dhe Jugosllavia, pas vdekjes së Josip Broz Titos.
Ka shumë shembuj që tregojnë torturat paparë vuajtje dhe plaçkitje nga qeveria të ashtuquajturën njerëzve, e cila është shumë shpesh në emër të demokracisë dhe në emër të popullit shkelin të drejtat themelore të njeriut dhe të dinjitetit personal të qytetarëve në të gjitha republikat dhe krahinat, sidomos në Sanxhak, Kosovë dhe Bosnjë e Hercegovinë, e me të cilët gjëra manipulonin UDBA dhe KOS-i.
Të përtejeme janë mjetet, teknikat dhe metodat e shumta perfide të cilat kurdiseshin në procese të montuara gjyqësore komuniste me mënyra të papara presionesh e ndëshkimesh, vuajtjesh dhe dhunë ndaj shqiptarëve, boshnjakëve myslimanë, të cilët hoqën të zitë e ullirit në kazamatet më famkeqe sin ë atë të Zenicës, Gradishkës, Sremska Mitrovicës, Idrizovës, Nishit, Pozharevcit, Dubravës etj. / duke arritur kulminacionin e një jete të vështirë dhe vitë të vrara më 1981.
Si kulmi i rrezikut moral dhe natyrës servile ajo në Bosnje, ishte më masiv dhe filloi menjëherë pas ngjarjeve në Kosovë, e që do të mbahet mend në historinë më të re…
Gjithashtu duhet të përmënd se gjatë periudhës prej 1945- 1949 UDBJA me procese të montuara dhe inskenime perfide, si dhe me gjyqe të rekomanduara kanë vrarë me qindra shqiptarë dhe 16 anëtarë të grupit të muslimanëve të rinj siç ishin Mustafa Busulaxhiq, një nga intelektualët e rinj, poliglot, Esad Karagjozoviq, Halid Kajtaz, Nusret Fazlibegoviq, Hasan Biber, Kolona Omer, Asaf Serdareviç, Omer Kovaç, Sakib Nishiq, Pllaka Fikret, Asim Çamxhiç, Osman Krupalija, Nurudin Gagiq, dhe afat të gjatë burgjesh e vuajtjesh ku të gjallë bë ferrin e Dantes kaluan: Ismet Serdareviq, Mahmut Partrige, Tarik Muftiq, Hilmi Muftiq, T. Velagiq, Ramo Habota, Ajub Haxhiq, Esad Kojiq, Kemasl Kurbegoviq, Sulejman Musakadiq dhe shumë të tjerë.
Cazinaska rebelim është takjođe një nga shaka e madhe që mori në një publicitet shumë të rëndësishëm në propagandën komunustičkoj, e cila konsiderohet një nga më të madhe mësymjes mbi fenë si “të opiumit e masave” dhe besimtarët.
Rinia edhe sot e sot, pas shumë ndryshimeve shoqërore politike e ekonomike me ardhjen e ,,demokracisë,, ata ende kanë adhurim të frikshëm për kohën dhe jetën e ture të vështirë, dhe në veprimet e punës nisen për të qënë më të kujdësshëm se “Dhe muret ka veshë”,end embretëron pasiguria, mbretëron frikë e plotë sepse në kohë dhe hapësirë njërëzit kanë mbet , siç thotë populli: “dy pashpirt – i treti pa kokë “.
UDBJA komuniste dhe KOS-i jugosllav në Bosnjë dhe Hercegovinë, pas vdekjes së Josip Broz Titos, dëshiron të tregojnë se ata janë më të fortë dhe më besnikë të linjës së tyre dhe merksizëm-leninizmit në sistëmin vetëqeverisës, dhe për këtë arsye të iniciojë proceseve të reja, u brijnë me shumë shantazhime, ndjekje dhe persekutime duke thurrë akuza të imagjinuara dhe delikte të paqënura, duke ndjer para gjyqit njerëz të pafajshëm dhe duke dënuar me vdekje persona të cilët jo se kishin bërë ndonjë vepër penale, por vetëm pse si shqiptar ose si boshnjak mysliman ua kishin ,,turbulluar ujin,, dhe duhej të likuidoheshin me pushkatim. Pajustifikuar të gjykohet imam i ri Muharrem Hasanbegoviq, ose grupet iredentiste shqiptare, dhe si procese më të mëdha të inskenuara dhe më të rëndësishëm policoro politik që do të mbeten gjatë si gjurmë në analet e historisë së jurisprodencës jugosllave, lë një gjurmë të gjatë dhe pasojat të çuditshme në Bosnje-Jugosllavi, ka pasur një arrestim brutal i Intelektualëve shqiptarë dhe boshnjak dhe kështu fillon Procesi i tmerrshëm i Nishit, ai i Zenicës më 1981, madje i famshëm procesi i Sarajevës në 1983 , ai Paraqinit, Pozharevcit,Prishtinës, Prilepit, Manastirit etj.
Këto procese të manipuluara dhe me akuza të kurdisura policoro gjyqësore tregojnë veprimet prej djalli të iluzionistëve të fundit dhe shovinizmin e egër serbosllav, kroatojugosllav dhe sllavomaqedonas etj. Kundër shqiptarëve në një shkallë më të gjerë dhe kundër boshnjakëve mysliman… Bile as Hamdi Pozderac dhe Nijaz Durakoviç si anëtarë kryesorë SKBIH, nuk i kanë kuptuar menjëherë qëllimet e nacionalistëve serbë dhe shovinizmin e tyre kroatojugosllav apo të maqëdonosllavëve, as nuk kanë mundur ta paramendojnë se dikur ka me ndodhur ngjarje të tmerrshme, ngjarje dhe krime që kanë ndodhur më vonë në agresionin ndaj Bosnjës dhe Hercegovinës në 1992, ashtu siç nuk kishin mundur ta paragjykojnë një aggression dhe terror të pa parë dhune e tmerri në Kosovë Fadil Hoxha, Sinan Hasani, Xhavit Nimani, Xhevdet Hamza, Ismet Shaqiri, Jusuf Karakushi, Mahmut Bakalli, Azem Vllasi etj.
Advokatët më në zë në Jugosllavinë e atëhershmë të viteve 1981, Velko Guberina dhe Millan Vujin, për procesin e Zenicës ndaj nje grupi shqiptarësh ,,terrorist,, të ,,grupit,, të imagjinuar, me në krye Nafi Çegranin, ishte një përgatitje përfide me motive politike nga UDBA dhe KOS-jugosllav që qiptarët t’i paraqesin si ,,njerëz të egër,, dhe këshu të fusin urrejtjendhe frikën në mes boshnjakëve myslimanë dhe shqiptarëve në përgjithësi…
Edhe avokati i famshëm Dr. Rajko Daniloviç për Procesin e Sarajevës, thotë; “Procesi i Sarajevës ishte përgatitja ideologjike dhe morale e luftës në të ardhmen në gjyq Jugoslaviji.Cijelo ishte në mënyrë që të zhvillojnë urrejtjen ndaj muslimanëve (boshnjakët)”. (Procesi Sarajevë 1983)
Komunistët e Bosnjës të gjetur shpejt fajtor kujdestar dhe të fillojë arrestimin e Intelektualëve boshnjake 1983/03/23. vit; Alija Izetbegović, Omer Behmen, Salih Behmen, Rusid Prguda, Mustafa Spahiç, Melik Salihbegoviq, Hasan Çengiç, Ismet Kasumagiq, Hussein Zivalj, Edhem Biçakçiç, Đula Biçakçiç, Xhemaludina Latiq, Dervish Djurdjeviq, të cilët u akuzuan për “shoqatës për të përmbysur rendin kushtetues” dhe duke punuar “vepër verbal”. Arsyet kryesore janë gjetur në “Deklaratën islamik” të shkruar nga Alija Izetbegoviç I cili kishte korespondencë dhe kontakte direkte me Homeinin për të mirën e myslimanëve dhe të Bosnës. Propaganda e akuzuar janë të paprecedent dhe gjykimin që më parë, të gjithë ishin të dënuar me gjoba tepër të larta, sepse në të gjitha mënyrat e mundshme dhe tortura ndaj të akuzuarit dhe dëshmitarëve presion dhe ndeshkime.
Mediat e shkruara dhe elektronike sipas direktivave të marra, nisën një hajktë të thellë të sistëmatike të organizuar dhe antishqiptare, vendosen dhe botonin çdo ditë në faqet e ballinës foto të personave të ,,rrezikshëm,, të cilët do të dënoheshin me pushkatim, shkruanin gazetat në të gjithë Jugosllavinë. Në propagandën, për fat të keq të përfshijë subjekte të shumta nga njerëzit lojal që shkruajnë në vullnetin DB, në dëm të të gjithë të dyshuarve dhe të gjithë shqiptarëve nga Kosova dhe Maqedonia si dhe boshnjakëve në Bosnjë dhe Hercegovinë
Republika Federale Socialiste e Jugosllavisë, edhe pse themelues i Kombeve të Bashkuara dhe nënshkruese e Deklaratës Universale dhe konventat shumë për mbrojtjen e njerëzore, civile, fetare, etnike, gjuhësore, kulturore dhe shumë të drejtave të tjera dhe lirive, në sistemin njëpartiak dhe ideologjisë nën vetme-gjerësisë nuk ishte në gjendje për të hequr qafe problemet e para-luftës që çoi në shpërbërjen e Jugosdlavisë. Më të habitshme janë faktet dhe ajo realja që tregon se ndër shqiptarët zhvillohej një irredentizëm dhe separatiëm permanent të viteve pas vdekjes së Titos dhe më 1981, gjë që solli deri në demonstrata, manifestim i cilit është i udhëzuar dhe e organizuar nga themelues të klaneve të nëntokës udbashiane dhe të krerëve të KOS-it nga vetë shefat e këtyrë shërbimeve famkeqe të Serbëve, Kroatëve,Maqedonasve , Boshnjakëve, Malaziasve etj.
Për fat të keq, si dhe në themelimin dhe veprimtaritë agjenturore të spiunazhit në Ballkan, shqiptarët ishin kapur si viktimë dhe nuk do të mund të kuptonin në mënyrë të konsiderueshme rrjedhën e ngjarjeve të cilat kanë aprovuar të tjerët dhe me skenarë perfidy, e që në fakt edhe solli në kurriz të shqiptarëve me shkëputjes e Sllovenisë dhe Kroacisë, madje edhe luftërat në Bosnje dhe Kosovë dhe gjer në shpërbërjen e ish-Jugosllavisë 1989-1991, kur ndërhynë edhe forcat e NATO-s.
Boshnjakët në veçanti janë duke jetuar në udhëkryq të Lindjes dhe Perëndimit trashëgimtarëve me një qytetërim të pasur dhe kulturën, mulikultural , të cilët së bashku me kroatët, serbëve, hebrenjt dhe të pakicave tjera, jetojnë disi një jetë të vështirë në vendin e tyre që quajtur Bosnje dhe Hercegovinë, si e tillë e pranuar në OKB dhe që duhet sa më shpejt të jetë e mundur për të përmbushur kushtet për anëtarësim në BE dhe NATO.
Restaurimi i sistemit të shtetësisë dhe marrëdhëniet multikulturore në Bosnjë dhe Hercegovinë, Sanxhak dhe vendeve të Ballkanit, si dhe shekuj të trashëgimisë dhe të jetojnë në një qytetërim të përbashkët si një e tërë, në mënyrë që të arrihen standardet politike dhe ekonomike të Bashkimit Evropian, e cila përsëri mund të jetë një model i multikulturalizmit, tolerancës, unitetit dhe respektit për të tjerët, me të gjitha veçoritë e saj.
Të drejtat dhe liritë e njeriut janë përgjegjësi e dhe më të fuqishme, dhe e drejtë e patjetërsueshme dhe një privilegj për më pak ose më të shumta të kombeve dhe grupeve etnike në Gadishullin e Ballkanit , duke përfshirë këtu, të gjitha vendet në zhvillim të ish-Republikës Federale Socialiste të Jugosllavisë si Slloveninë, Kroacinë, Serbinë, Malin e Zi, Kosovë me Preshevë e Bujanovc dhe Maqedoninë…
***
Kroacia publikon dokumentat se kush ka qenë spiun i UDB-së, rradhën e ka Bosna e Hercegovina, Mali i Zi, Kosova dhe Maqedonia! Por, kjo e fundit, edhe me nismën e lustrimit u paraqitën shumë problem thelbësore në këtë fushë, janë bërë shkelje të ligjit dhe një sërë keqpëdorimesh, sepse vetë Komisioni për lustrim nuk ishin të aftë dhe competent për këtë punë, u bë ,,vegël,, partishë në pushtet dhe nuk veprohej siç kërkon demokracia e mirëfilltë…Andaj edhe kanë ngec në problem të k♪saj natyre edhe sot e sot!
Çdo gjë duhet bërë sipas shembullit gjerman në hapjen e dosieve dhe arkivave secrete të UDB-së dhe KOS-it jugosllav! Agjencia Kroate e Sigurisë u ka dhënë dokumente nga shërbimet sekrete jugosllave arkivave të shtetit që t’i japë publikut qasje të pjesshme në dosje të klasifikuara për herë të parë.
Agjencia Kroate e Sigurisë dhe Inteligjencës, SOA, ka dhënë dokumente sekrete të shërbimit, të krijuara në mes viteve 1937 dhe 1990 te arkivat e shtetit, të cilat do të lejojnë që të shihen nga publiku kroat për herë të parë nën disa kufizime.
Dokumentet vijnë nga Shërbimi Sekret Jugosllav, UDB, si dhe shërbimet sekrete të Mbretërisë së Jugosllavisë dhe të regjimit fashist të Luftës së Dytë Botërore, quajtur shteti i pavarur i Kroacisë, NDH.
Agjencia gjithashtu është e mendimit se me këtë rast dëshiron të “ndjekë praktikën e shërbimeve në shtetet me traditë të gjatë demokratike”, siç është Gjermania, ku dokumentet deklasifikohen kur nuk ka nevojë që të mbahen më secret, duke përfshirë këtu edhe dosiet perspnale të spiunëve dhe informatorëve në këto rradhë.
Megjithatë, disa të dhëna do të mbeten konfidenciale dhe disa identitete të mbrojtura.
“Ky dokumentacion mund të jetë interesant. Për shembull, diku mund të gjeni se kush ka qenë një informator për policinë … [ por ] jo çdo dokument do të ndryshojë njohuritë ekzistuese,” do të thotë Jakovina , një historian në Universitetin e Zagrebit.
Jakovina tha se para se t’i jepet qasje publikut, dokumentet së pari duhet të përzgjidhen nga arkivistët. Por, pasi të bëhet kjo, ato do të jenë të hapur për të gjithë – për studiuesit, gazetarët, për publikun e gjerë,” e tj.
Kristian Nielsen, një profesor në Universitetin e Danimarkës, i cili ka hulumtuar shërbimin sekret dhe policinë jugosllave, tha se masa ishte një hap në drejtimin e duhur, por paralajmëroi se arkivistët mund të duan disa kohë për të përpunuar të gjithë materialin.
Një përpunim i tillë mund të bëhet justifikim që të duhen shumë vite derisa kërkuesit të fitojnë qasje.
Një problem tjetër është legjislacioni plotësisht i paqartë jo vetëm në Kroaci,por edhe në të gjitha ish republikat dhe krahina e dikurshme e Kosovës në ish Jugosllavi, e veçmas për Maqedoni, e në lidhje me përdorimin e një materiali të tillë. Prandaj, ekzistojnë rregulla për mbrojtjen e të dhënave personale që janë aq shtypëse dhe ‘ngurta’ … të cilat janë një pengesë për sa i përket qasjes në dokumente…
Sllovenia gjithashtu ndër të parat hodhi online dokumente nga shërbimi sekret jugosllav vitin e shkuar, gjë të cilën nuk ishin të gatshme ta bënin republikat tjera të ish sistemit komunist jugosllav.
Tani si duket rradhen e ka Maqedonia e cila edhe është çerdhe e spiujve nga e kaluara por edhe e tashmja, per te konfirmuar se kush kanë qënë spiunët e UDB-së dhe KOS-it e kush i përndjekur ose informator. Por, si duket këtë e ka vështirë ta bën në mënyrë të drejtë ligjore dhe të hapur, transparente, por jo selective dhe të pjesërishme sipas apetiteve partiake siç është vepruar kohët e fundit…
E KOS-i dhe UDBJA mbeten edhe më tej të pa prekshme, sidomos ai mal arkivi sekret i cili gjendet i vendosur dhe i blinduar në Bazën e saj federative ,,13 maj,, në Batajnicë afër Beogradit.