Alizot Emiri, njeriu, librári e gázet fisnike (9)

KARTOLINAT

 

KARTOLINAT

 

Ishte koha e kartolinave.

Zotia dërgonte shumë urime e përshëndetje për Vitin e Ri. Kujdesej të mos harronte ndonjë shok a mik, të mos mbetej borxhli. Përveç urimeve thjesht të gëzushme, bënte dhe shumë urime me formulime krejtësisht të veçanta, me ngacmime, me aludime, me nënkuptime, por sigurisht, me humor e “me përgjigje të paguar”, që do t’i vinte patjetër.

Mbas Vitit të Ri, pasi kishin mbërritur kartolinat në destinacion, vinin “kundërsulmet”, vinin restot, që Zotia mezi i priste, vinin falënderimet, vinin “robërit” e kapur në kartolinat e Zotes, “të gjallë”, drejt e në librari dhe e merrnin atë me zor për kafe… Vazhdonin thumbat, qeshnin me shpirt e Zotia në këto raste ndihej i lumtur.

Mua më linte shpesh në librari, kur shkonte për kafe me shokë. E zëvendësoja përkohësisht, që libraria të qëndronte hapur.

Kartolinat e Zotes duhet të kenë qënë një arkivë e shakave gjirokastrite. Kuptohet që ne nuk i kemi patur kartolinat që dërgonte Zotia. Në shtëpi ne kishim kartolinat që i kishin dërguar atij. Të panumërta. Në shumë prej tyre, teksti i urimit ishte përgjigje e tekstit të kartolinave të dërguara nga Alizoti. Kishte shumë mirënjohje në ato tekste, shumë kujtime, shumë dashuri, mjaft emocione, s’mungonte humori, një pasuri e veçantë shpirtërore për Zoten. Një pjesë e madhe e tyre ishin të shkruara italisht. Shikonim me kureshtje adresat: Napoli, Roma, Milano, Venecia, Torino, Genova, Bolonja, Bari, Brindizi, Padova, Palermo… nga gjithë Italia. Ne e dinim që në vitet 38 – 43 Zotia shkonte vazhdimisht në Itali për tregti. I patëm kartolinat deri në vitet 60. Ishin në katoqin e shtëpisë tonë në Palorto. Nuk i mbajtëm dot. I asgjësuam me porosi të Zotes, në një periudhë që Zotia mendonte se ishte planifikuar ta burgosnin përsëri. Mendonte se do të na bastisnin shtëpinë, si herën e parë. Ishin me qindra kartolina.

Na u kujtuan kartolinat në vitet 90. Kur kishim nevojë për një pikë mbështetje në perëndim. Na duheshin adresat. Zotia ishte ndarë nga jeta në vitin 83.

Nejse…!

 

Kartolina me gomar

 

Kam qenë i vogël, kur doktor Vasili i Madh, i dërgoi një kartolinë, që paraqiste një kokë gomari. Nga mbrapa i kish shkruar një tekst urimi mjaft serioz. Kuptohet, Doktori i kish marrë të gjitha masat, që, kur t’i shkonte kartolina Zotes, në librari, të ndodheshin disa prej shokëve të tyre. Kështu do të mund të shijohej në moment reagimi i Zotes.

Erdhi kartolina e futur në zarf. E hapi zarfin Zotia, nxorri kartolinën, pa kokën e gomarit, që kish zënë tërë kuadratin, buzëqeshi, e ktheu nga mbrapa, njohu shkrimin e Doktorit, po e lexonte… një nga shokët i thirri:

– Dale ta shikojmë një çikë, kush ta ka dërguar, – dhe ia morën Zotes nga dora. Qeshën të gjithë me të madhe.

– Përse të ta ketë dërguar ty kokën e gomarit? Do ta ketë një kuptim kjo! Doktori nuk bën gjëra pa një domethënie. E çon hakën tek i zoti – vazhdonin bisedën të pranishmit rreth kartolinës.

– Kjo nuk ka nevojë për sqarim. Dihet. Kartolinat transmetojnë simbolika të caktuara. Ja përshëmbëll, të rinjve që kanë arritur në moshë për të krijuar familje, u dërgohen kartolina që tregojnë një çift duke u puthur, ose një çift duke vendosur unazat, simbol i martesës. Pra, kartolina zgjidhet që t’i përshtatet sa me tepër personit, të cilit i drejtohet. T’i ngjajë sa më shumë atij sot, ose të përfaqësojë të arthmen e tij.

– Po ç’simbolikë përfaqëson koka e madhe e gomarit, kur ia drejton një personi? – pyeti me zë të lartë njeri nga shokët e doktorit, aq sa ta dëgjonte mirë dhe Alizoti. Bo bo mori keq puna, – mendoi Zotia -, s’duhen lënë të vazhdojnë siç e kanë nisur.

– Ah, këtë do ta merrni vesh, – ua ndërpreu në mes Zotia lojën, që po i luanin shokët, nën regjinë e Doktorit -, sapo të hapë Doktori kartolinën, që i kam nisur unë me postë. Shyqyr që qëlluat ju këtu, që ta porositni Doktorin të mos e grisë atë, por mundësisht hajdeni bashkë me të.

 Të nesërmen erdhën në librari së bashku me Doktorin. E kishin marrë kartolinën e Zotes, që ua dërgoi atë natë në spital. Po qeshnin që përjashta librarisë. Teksti i kartolinës u lexua edhe një herë në praninë e të gjithëve.

– Të falënderoj nga zemra, doktor, që u kujtove të më dërgosh një kopje të fotografisë tënde të fundit. Më çmalle! Kishe dalë shumë mirë, shumë natyral, siç je në të vërtetë. Më mirë të të shoh fotografinë se sa ti. Por më bëre merak, se m’u duke pak i hequr. Mos e kurse barin, të kam porositur! Përqafime, Alizoti.

Qeshnin më të madhe e, si zakonisht, dolën “të rrufisnin” kafen e përditshme. Zotia u tregonte se si e dërgoi kartolinën natën dorazi në spital.

 -Po kartolinën me gomar, atë të Doktorit, pse e kishe ekspozuar në raftin e librarisë, në vëndin më të dukshëm Nuk jam çmallur akoma! Le që më pyesin plot njerëz. Ç’e ke këtë, më thonë. Është shoku im i ngushtë, ju them. Qeshin, s’e besojnë! Çudi!

(Doktor Vasil Laboviti, ose Vasili i Madh, siç e thërrisnin të gjithë në Gjirokastër, nuk ofendohej asnjëherë nga batutat e Alizotit. Përkundrazi e ngacmonte qëllimisht, vetë ose së bashku me shokë të tjerë, të cilët nuk e linin kurrë vetëm, që të dëgjonte reagimet e zgjuara e plot humor të Zotes, pavarësisht se shumë batuta qëllonin edhe Doktorin. Kjo nuk ja ulte vlerat Doktorit. Përkundrazi! Ai ishte një personalitet i shquar i mjekësisë shqiptare, një kirurg i talentuar, personalitet i jetës shoqërore e publike në Gjirokastër e në rang kombëtar. Komunikimi me aq afërsi me një qytetar të thjeshtë si Alizoti, e bënte edhe më popullor atë, që mbeti gjithë jetën një figurë e dashur dhe shumë e respektuar. Ndërsa për Alizotin, miqësia me Doktorin vlente shumë më tepër. Kjo miqësi e ngrinte atë në një status më të lartë shoqëror).

 

Si Papa i Romës

 

Në një vit të ri i dërguan një kartolinë, ku kishin sajuar një fotomontazh. Në një fotografi të Papës së Romës, në katedrale, në Vatikan, kishin zëvendësuar kokën e Papës me kokën e Zotes. Pra Alizoti dukej Papa i Romës.

Këtë fotomontazh, kartolinë, Zotia e mbante tek banaku. Ua tregonte gjithe miqve.

– Shikoni ç’më kanë bënë! Të më kishin bënë hoxhë hajde-de, do ta bëja kabull. Po më kanë ndruar dhe fenë, pa le!

Unë ndihmoja Zoten rregullisht në librari. Me ngacmonin shokët e Zotes, ma tregonin fotografinë dhe më pyesnin: “E njeh babanë, mo? Ku ka qenë kështu? Shikoje si është veshur…”.

Zotia vinte rrotull të gjente se kush ia kish bërë. Kartoli-na ishte pa adresë. E mendoi se mund ta kishin përgatitur fotografët e Gjirokastrës, vëllezërit Jorgo e Filip Vito, zagoritë, që e kishin dyqanin e fotografëve dhjetë metra larg librarisë. Ishin miq të mirë me Zoten. U çoi haber për kartolinën, i pyeti në se e kishin bërë ata. I thanë se nuk kishin dieni. Po qeshnin me Zoten.

– Kush mund ta ketë bënë?!,- pyesnin njeri – tjetrin në sy të – Jo, ne nuk e realizojmë dot këtë fotomontazh … Zotia i shikonte me dyshim.

Pas dy ditësh dërgoi tek fotografët një nga shokët e rrethit të tyre shoqëror, por që kishte raporte të mira me pushtetin. Ai shkoi tek foto – studio dhe me zë të ulët u tha se po analizohej në Degën e Punëve të Brendshme një foto e Papës së Romës me kokën e Alizot Emirit. Po ua them që ta dini paraprakisht, se mund t’ju thërresin. E falënderuan mikun e mirë, që, për t’i ndihmuar, kish dekonspiruar biseda sekrete për atë kohë. Sa doli miku, të dy vëllezërit fotografë u shqetësuan shumë. Më Degën e Punëve të Brendshme s’donin në asnjë mënyrë të kishin punë. Punë pa punë!

Edhe kjo na duhej! Nisëm një shaka për të ngacmuar Alizotin dhe i hapëm një bela me zarar vetes. Po tani! Si të bëjmë? Të jetë ankuar vetë Alizoti? Po si nuk erdhi një herë tek ne, po vajti drejt e atje! Jo, e pamundur. Edhe Zotia nuk do, që të këtë punë me ta. A nuk vemi një herë të pyesim Zoten? Dhe shkuan … Zotia i priste. Kishte radhën për përgjigje!

 -Alizot ai fotomontazhi, që na tregove pardje, ka përfunduar në Degë.

– E di, – iu përgjigj Zotia me pamje të brengosur.

– Kush ta ketë çuar? – e pyetën Alizotin.

– E çova unë, – tha qetë Zotia. – Ç’të bëja, mendova më mirë të vete vetë, se sa të më thërresin e të më thonë: “Pse s’ke njoftuar që në librarinë e shtetit po propagandohet feja katolike, vetë Papa i Romes, kur dihet që feja është e ndaluar me ligj”. – Ore, unë kisha hall se mos e kishit bënë ju fotomontazhin, po kur më thatë që s’keni gisht në atë gomarllëk, e mblodha mënden. Do ta ketë bënë ndonjë nga ata gomarët e Tiranës, thashë me vete. Po mirë mo, po kaq të trashë të jenë këta njerëz, po s’gjetën një fotografi tjetër, po vanë e vunë Papën! Po si nuk e menduan, që këtë fotografi do ta shikonin të gjithë! Se, zaten, prandaj e kishin bënë, për ta parë shumë njerëz, që të qeshnin me mua. Pika që s’u bie. Ku s’më vajti mëndia, kush ma ka bënë, pse ma ka bënë, ku duan të dalin. Po sikur të mos jetë thjesht një shaka, por një karem i hedhur për të zënë “ peshq”! Pas gjithë këtyre hamëndjeve, më së fundi vendosa, – tha i lehtësuar Zotia dhe vazhdoi: – Një ta denoncuar dhe le të rrijë pa gjumë ai që e gatoi këtë punë. Unë shpëtova kur më thatë se nuk e keni bënë ju. Tani po, qëndroj i kapardisur, mezi pres t’ua u tregoj shoqërisë fotografinë. Jam i vetmi mysliman që bëhem Papë! Dhe duhej nga Gjirokastra patjetër! Më të mirë se unë zor, se gjenin … – bënte dhe hoka Alizoti, që i kish ardhur në vend çereja, që në të njëjtën kohë po u ikte fotografëve.

– Ore, Zote, paske ardhur në qejf të madh ti, po ne kemi dy ditë që s’na zë gjumi nga kjo punë.

– Pse, ç’u gjeti ju? Ju e keni kollaj, – i qetësoi Alizoti – Domosdo që do t’u pyesin, por do t’i sqaroni, që s’e keni bënë ju, siç më thatë dhe mua, pikë, mbaroi.

-Po jo mo Alizot, akoma nuk po e kupton, që atë punë e kemi bërë ne?! – u shkrehën me padurim fotografët mjaft të merakosur. – E bëmë muhabet me doktorin e me …. Do ngacmojmë Alizotin thamë, për vitin e ri, se na ka rrokanisur kokën gjithë vitin. Nuk e menduam se do rrokullisej kështu kjo punë. Tani problemi është që të sqarohet Dega, se kjo ka qënë thjesht një shaka e të mbyllet. Kujt do t’i themi të na i zgjidhë këtë hall?

– Po mirë, mor jezitër, – i tha Alizoti -, po pse rrinit aq rëndë kur ju pyeta unë? Veç ta dini që ju dola borxhit!

– Se si e hëngrëm këtë radhë, as ne s’e morëm vesh, apo s’e bëmë gjithë qejf … Zote, këtë punë më mirë se ti nuk e rregullon njeri.

– Po, – psherëtiu Alizoti -, do zgjidh dhe hallet e botës tani, se të miat i kam terezitur! Ama me një kusht, se nuk do rri të merrem gjithnjë me ju. Do më premtoni që këndej e tutje nuk do bëni më nga këto axhamillëqe, se s’u falen. Jeni goxha burra, – po qesëndiste Zotia.

– Si do ta mbyllim këtë punë? – pyetën fotografët, që nuk ia kishin oreksin shakave të Zotes.

– Për të zgjidhur këtë lëmsh e vlen të shpenzosh, – ju tha rëndë –     rëndë Alizoti -, por për ju, meqënëse e keni për herë të parë, plus që ju kanë marrë në qafë të tjerët, do ta kalojmë me një kafe. Hajdeni ta rrufisim bashkë, – i qetësoi Alizoti dhe ikën së bashku në kafe.

Qeshën dhe e kujtuan shakanë shumë kohë fotografët në Gjirokastër.

Ata ishin miq të mirë të Alizotit.

(Familjen Vito ne e kishim gjitone në Palorto. Banonin ngjitur me shtëpinë e djegur të Subi Bakirit. Ishte një familje model. Ishin shumë punëtorë, shumë familjarë. Gratë e tyre, Çiçia dhe Olua ishin të jashtëzakonshme. Në shtëpinë e tyre u kultivuan gjithë kulturat bujqësore, perimet, zarzavatet, pemët frutore, në kopshtet, që i krijuan vetë në mes të gurëve e të shkëmbinjve, me thonj. Mbanin bletë, bagëti, dhi, lopë, derra e sigurisht dhe kafshët e punës, mushkat, që vinin të ngarkuara me bar nga Mali i Gjerë. Ishte diçka e veçantë. Kishin sjellë me vete kulturën e punës nga Zagoria. Dhe siç e ka shkruar Çajupi, gjithë ekonominë e shtëpisë e përballonin gratë. Burrat kishin pazarin. Ndaj ju tepëronte kohë dhe për fotomontazhe!

 

Do jem jotja

 

I erdhi një kartolinë urim për Vitin e Ri me simbole dashurie, por pa emrin e dërgueses. Shkrimi ishte i bukur, shkrim femre, kurse në fund të urimit ishte shkruar:

Po e gjete se kush jam, do jem e jotja!

Zotia ishte duke analizuar se kush mund ta kish shkruar këtë kartolinë. Nuk e bisedoi me asnjeri, sepse mendonte se mund t’ia kishin sajuar edhe vetë shokët e tij. Pas disa ditësh u bind se nuk ishte punë shokësh. Kishte ezauruar testimin e tyre, pa e ekspozuar kartolinën. Pra, kartolina ishte dërguar nga një vajzë. Kush mund të ishte ajo? Dihet se ishin të rralla ato, që mund të bënin shaka të tilla në atë kohë në Gjirokastër. S’kaloi shumë ditë dhe Zotia e njohu dërguesen e kartolinës vetëm nga mënyra e përshëndetjes, që i bënte kur kalonte para librarisë.

Zotia donte që ajo t‘i shkonte në librari, ku Zotia ishte në fushën e tij, aty ku mund të vazhdonte humori në prani të publikut, që s’mungonte kurrë. Por jo! Ajo mendonte se Zotia nuk e kish zbuluar ende autoren dhe donte të zgjatej koha e “vuajtjeve” të Alizotit. Zotia në atë kohë ishte rreth dyzet vjeç.

Një mbasdite, në orarin e shëtitjes tradicionale nga Qafa e Pazarit deri tek Sheshi i Çerçizit, kaloi dërguesja e kartolinës me të motrën nga krahu, duke qeshur, para vitrinave të librarisë. Kthyen kokën, e përshëndetën përzemërsisht Zoten dhe vazhduan shëtitjen.

Këto janë, nuk diskutohet, lexohen qartë! – mendoi Zotia. Thirri Ibrahimin, djalin e madh, që ishte rreth dhjetë vjeç, i cili ndodhej në librari, dhe i thotë diçka në vesh, që të mos e dëgjonte asnjë nga të pranishmit. Ibrahimi u nis me vrap nga libraria, tek Sheshi i Çerçizit arriti të dy motrat, Zana dhe Teuta, i kapi nga dora, i ndaloi dhe i thotë si vjershë atë, që i kish thënë në vesh babai.

Më dërgoi Zotia që të të kthej përgjigjen e kartolinës: “Se kush je, e mora vesh. Sa për atë tjetrën, shohim e bëjmë”.

Ia plasën gazit me të madhe në mes të sheshit dhe u kthyen menjëherë në librari. Vazhduan batutat, të qeshurat pa fund. U zgjerua rrethi i humorit edhe me të pranishmit në librari.

– Zote, më thuaj të drejtën, për kë mendove se ta ka dërguar kartolinën. Me sa vajza në mëndje ke jetuar këto ditë? – e pyeti dërguesja.

– Hiç, vetëm me ty kam qënë tërë këto ditë. Unë me ty e ti me mua! Apo jo? Apo ke dërguar shumë kartolina të tilla këtë vit edhe prisje kush do të të zbulonte i pari? – e pyeti si i merakosur Zotia.

– Jo, jo, më vjen keq, Zote, vetëm ty të dërgova, për kokën e nënës!

– Po pse s’thua ti, – i tha Alizoti -, që ke qënë ti më në siklet se unë! Po le t’i lëmë shakatë, po hajde të ndajmë punën e atij kushtit që ke vënë, pasi e gjeta se kush je…! Se ç’u kuptua pastaj, kot që të gjeta!!

Deri këtu e di këtë histori. Nuk besoj që të na ketë turpëruar babai.

Ndryshe na del bashkëpunëtor dhe i biri, Ibrahimi!

 

LOJËRA ME TË HEDHUR

 

Loja e bilardos

 

Rreth viteve 58 – 59, në Gjirokastër, shteti solli një fushë bilardoje dhe një fushë karamboli. U vendosën në një ambient pranë shkallëve të jashtme të kinemasë së qytetit, përballë klubit të gjuetarëve, ku luanin qytetarët e apasionuar mbas kësaj loje. Në atë kohë mundësitë e çlodhjes dhe argëtimit ishin mjaft të kufizuara, ndaj salla e bilardos ishte gjithmonë plot me njerëz, që rrinin në radhë për të luajtur. Edhe në dritaret, jashtë, vazhdimisht qëndronin djem të rinj për të parë se si luanin lojtarët biliardon dhe karambolin. Shumë shpejt në opinion ishte bërë dhe klasifikimi i lojtarëve. Ishin krijuar tifozët. Ziente Gjirokastra nga bisedat për biliardon. Më munde kot fare…! Do bëjmë një lojë prapë… Epo unë nuk hahem me Ruston. Vetëm Maliqi mund ta bëjë zap atë!

Pas një viti shteti solli edhe një fushë bilardoje dhe një karamboli, të cilat i vendosi në klubin e oficerëve, tek sheshi i Çerçizit. Në këtë sallë lojrash luanin jo vetëm oficerët, por dhe kuadro kryesorë të qytetit, intelektualë, pedagogë, juristë, mjekë etj.

Pse e treguam historinë e pajisjes së një qyteti me dy loja bilardoje? Kjo nuk përfaqëson asgjë, do thoshte me plot të drejtë kushdo. Po të jepej si lajm, do të konsiderohej qesharak. Por jo. Nuk është ashtu.

Loja e bilardos ishte kthyer në një fushë beteje ku matej burrëria. Fitoje ose mundeshe dhe e merrte vesh gjithë Gjirokastra. Dhe hajde të dëgjoje romuzet e miletit. S’mjaftonte humbja e ndeshjes, s’mjaftonte dhe pagesa e lojës nga ai që ishte mundur, po të bëhej gjyqi. Do sqaroje gjitonin që të zinte pusi te dera e shtëpisë, do sqaroje shokun e punës, që e kish marrë vesh e i qe bërë shumë qejfi. Pa le po të ishe me punë në ndonjë vend publik në mes të qytetit, si libraria. Po të mundeshe në bilardo, duhej të dorëzoje çelësat. Me një fjalë, po të doje të telendisje një njeri në Gjirokastër, këtë, në atë kohë mund ta bëjë shumë mirë në bilardo!

Ndaj dhe Zotia nuk shkonte kurrë në bilardo. Ai e kish luajtur prej kohësh atë lojë, kur ishte i ri, në Itali, por e kish mbyllur atë kapitull. Kishte rënë rehat nga ai krah. Mirë po nuk të le njeri rehat në Gjirokastër!

I shkoi shoqëria një mbasdite në librari, pasi ishin shitur gazetat dhe e ftuan të shkonte e të luante një lojë bilardo me ta, te shtëpia e oficerëve. Zotia nuk pranoi. U justifikua se nuk dinte ta luante, se nuk ikte dot nga libraria… Nuk u tha që s’kishte fare qejf të futej në mes të ushtarakëve e të njerëzve me pushtet. Nuk ishte vendi për të hapur atë muhabet. Ata që e ftuan ishin juristë, mjekë, pedagogë, që ishin të përditshëm tek klubi i oficerëve. Ata insistuan. Zotia e pa se nuk mund t’i shmangej ftesës. Pranoi.

Shkuan tek salla e bilardos. Pritën sa përfundoi ndeshja, që po luhej dhe morën zdapat në dorë. I dhanë dhe Zotes një. Zotia nuk pranoi ta merrte.Pritni, – ju tha, – bëni një lojë ju, që të shikoj se si luhet, pastaj futem edhe unë.

– Dakord, ka të drejtë Alizoti, – u përgjigjën shokët.

E luajtën një lojë ata dhe në përfundim të saj i dhanë Zotes zdapin. Vendosën gurët në pozicionin e fillimit të lojës dhe i thanë atij të fillonte. Zotia hezitoi dhe ju drejtua atyre:

-Para se të filloj, a t’ju them se si e kuptova lojën unë, që të mos bëj gabime?

-Po, na i trego, – e mbështetën idenë e Alizotit ata.

– Unë e kuptova kështu, që ju, me këta shkopinjtë, futni koqet nëpër vrima.

– Po, e ke kuptuar shumë mirë, Alizot, – i thanë duke qeshur prej përdorimit të dialektit gjirokastrit për zdapat [shkopinjtë] dhe gurët e bilardos [koqe].

– Unë e di ndryshe lojën, – u tha me seriozitet Zotia, që kish mbetur me zdap në dorë dhe s’luante nga vëndi.

-Pse, si e di ti, mo Alizot? – e pyetën ata me kuriozitet, duke pritur të dëgjonin gjëra me mënd.

-Unë di atë lojën, që futet shkopi në vrimë e koqet rrinë përjashta! – i sqaroi Zotia.

Plasi gazi. I rrëmbyen zdapin nga dora e filluan t’i binin Zotes me të, duke thirrur:

– More maskara, more edepsëz. Po ne të morëm për të të ngacmuar ne ty e jo ti ne! Hajde dëgjo dhe njerëzit tani. Apo s’do merret vesh!

– Nga unë nuk del gjë, po ruajuni nga njeri – tjetri, – u tha Alizoti dhe u largua pa luajtur bilardo, por duke i vënë në mendime me këshillën e fundit.

(Këtë histori, ne, fëmijët e Alizotit, nuk e kemi pas ditur. Për herë të parë e dëgjuam nga Xhevdeti, kunati i Zotes, në vitin, 93 në Fier, dhjetë vjet mbas vdekjes së Zotes).

 

JU MORA AUTORËSINË

 

Më merr në telefon nga Amerika, nga Teksasi, Panua. Pano Zh. ka pas punuar si inxhinier në byronë e projektimit për impiantet dhe linjat teknologjike të naftës në Patos. Mbas 90 –ës ka shkuar familjarisht në Amerikë. Punon si inxhinier në një kompani të madhe nafte në Teksas. Merret me të njëjtën punë, që është marrë edhe në Patos. Është shef departamenti dhe ka në varësi edhe një staf inxhinierësh të kombësive të ndryshme. Besoj se do ketë dhe shefa mbi kokë, por Panua nuk na ka treguar gjë se ç’ka mbi vete. Megjithatë, edhe po të ketë eprorë, përsëri ai është nga shqiptarët e suksesshëm në Amerikë. Është pozicionuar me dinjitet në atë shoqëri.

-Do të të tregoj një histori shumë interesante, që më ka ndodhur para disa ditësh këtu në Amerikë, – filloi bisedën Panua.

-Ore Pano, ti rrofsh që more në telefon, po ç’është kjo urgjencë? – i takonte të ishte ora dy pas mesnate, andej nga fliste Panua.

– Kjo histori lidhet edhe me familjen tuaj, ndaj dua t’ua tregoj e bile edhe t’u falënderoj, – sqaroi ai.

-Auu, – thashë me vete -, histori për familjen tonë nga Amerika, çudi e madhe! E lashë punën që kisha në dorë dhe u ngrita të dëgjoja me kuriozitet tregimin e Panos. Kushedi se për çfarë jemi bërë të njohur në Amerikë!… – mendoja – ndonjë shpikje nuk di të jetë bërë nga fisi ynë, po nejse, Amerika di t’i vlerësojë vetë gjërat, mbase erdhi dita të vejë haka te i zoti, s’e paskemi njohur veten fare ore, çudi e madhe! – po i bëja qejfin vetes para se të dëgjoja historinë.

-Të dielën që kaloi ishim në një piknik me gjithë stafin e kompanisë tonë, – filloi tregimin Panua -. Ishim familjarisht. U përhapëm në një lëndinë të madhe, ku nuk mungoi asgjë… muzika, lojrat e ndryshme, pijet, ushqimet, qendër zëri etj, siç bëhen në Amerikë. U krijua një ambient mjaft i gëzueshëm. Pasi u ngrohëm mirë me të pira, u organizua një konkurs për barcaletën më të bukur. Filloi konkursi, dilnin natyrshëm konkuruesit njëri mbas tjetrit, shpërthenin të qeshurat, ose mjaftoheshin edhe vetëm me ndonjë buzë-qeshje sa për sajdisje. Po afrohej radha ime. S’më kujtohej asnjë barcaletë. E ndjeva veten para një përgjegjësie. U kontraktova! Konkurimi e kish ngritur nivelin. Pjesëmarrësit ishin nga shtete, e bile nga kontinente të ndryshme. Pa dashur, po bëhej një minikonkurs ndërkombëtar humori. Unë do të përfaqësoja Shqipërinë. S’më kish bërë vaki herë tjetër, që të dridhesha para se të tregoja një barceletë. Po mendoja t’i bëja bisht. Erdhi më së fundi radha ime! Dola tek mikrofoni dhe u thashë:

“Unë nuk do të tregoj barceletë. Dëshiroj të tregoj një ngjarje të jetuar nga im atë”, – qëndrova një pauzë që të dëgjoja kundërshtimin e tyre. U dëgjuan të bërtitura.

– Fillo, fillo!

– U detyrova të vazhdoj sqarimin -. E kam të vështirë për ta treguar, se ngjarja është pak banale! Ne sot jemi familjarisht dhe nuk e gjykoj të arsyeshme për ta treguar. Do t’ua tregoj në një rast më të përshtatshëm, – dhe u shkëputa nga mikrofoni i lehtësuar, që e kapërceva këtë siklet, – kur dëgjoj thirrjet me të bërtitura.

– Tregoje, tregoje!

Njerëzit kishin ardhur në qejf dhe donin të dëgjonin vetëm banalitete.

-Ne kemi shumë respekt për babain tuaj! – u dëgjua një zë… Talluni, o dobiça, – po thoshja me vete. U riktheva tek mikrofoni dhe tregova historinë e babait tuaj me stekën e bilardos. Sapo mbarova se treguari shpërthyen të qeshura të stileve nga më të ndryshme. Disa u shtrinë në tokë. Nuk pushonin. Më shikonin dhe qeshnin përsëri. U çlirova. Kalova nga një gjëndje stresi, prej pamundësisë time për të konkuruar, në gjëndje euforike, gëzimi e hareje. Qeshja dhe unë, duke parë se si po qeshnin të tjerët me atë që iu tregova pak më parë.

-Më shpallën fitues të konkursit, unanimisht, me brohoritje ore, s’të besohet! – më thoshte në telefon duke qeshur Panua.

– Po s’mbaroi me kaq, – vazhdoi ai -, mbas këtij weekend-i është shtuar dukshëm respekti për mua nga të gjithë. Deri atëherë, shumë nuk dinin se ku binte Shqipëria. U bënë mjaft kuriozë.

-Qënkeni rac’ e zgjuar, – m’u shprehën shumë prej tyre, me çiltërsi.

– Ta tregova këtë histori, – po e përfundonte tregimin Panua -, edhe për të të kërkuar falje, sepse unë e tregova si histori të babait tim, kur dihet që kjo është histori e babait tuaj.

– Ah, për këtë mos u mërzit fare ti, Pano, – e qetësova unë. – Me atë baba, që kishim ne, e dimë mirë se do kemi edhe vëllezër të tjerë, që ende nuk i njohim. Deshi fati që na doli njëri prej tyre!

– Joo, s’ke faj ti, – më tha Panua -, kujt dua unë t’i shpreh falënderimin… të birit të babait! – dhe e mbylli telefonin, duke qeshur përsëri.

 Si u largua Panua i thirra mëndjes unë. Ja se përse i paska dalë nami fisit tonë në Amerikë. Kush na paskësh qënë “shpikja”! Dhe, për fat të keq, na paska shkuar dëm, se ai shqiptari tjetër, për shpikje në të njëjtën fushë, mori çmimin “Nobel”! Po nejse, fati, me sa duket, na e ka kthyer kurrizin me kohë!

 

MUMULIGA NË ITALI

 

Kishte shkuar në Itali, si zakonisht, për tregëti. Qëndronte në hotel – pension, ku çmimet ishin më të lira. Kanë qenë vitet 38 – 40. Zotia ishte i ri, rreth 25 vjeç. Në pension qendronin disa shqiptarë dhe shumica italianë. Zotia ishte bërë si i shtëpisë, nga që shkonte shpesh. Këtë radhë kishin gjetur belanë me njërin. Ja thanë dhe Zotes sa vajti. Edhe ditën e diel ai çohej shumë herët dhe bënte zhurmë të madhe, deri sa dilte nga hoteli. E kishin këshilluar shokët, të paktën të mos bënte zhurmë, se i torturoi për gjumë. Kish nga ata që vinin nga puna pas mesnate. Ishte bërë i padurueshëm. Nuk kishin çfarë t’i bënin. Ishte i pandreqshëm.

– Këtë siklet jua zgjidh unë! – u tha Zotia – Mos e bëftë dhe një herë!

Të nesërmen, të dielën, kur qe dhe Zotia në hotel, “zhurmuesi” nga Shqipëria bëri prapë avazin e zakonshëm.

– Le ta durojmë dhe sot! – u tha Zotia pasi doli miku.

– Na zuri ne me të, shejtanin, dhe meazalla se merr vesh. Ah, s’ke ç’i bën hiç këtij soi. – u munduan ta qetësojnë Zoten, që e kish për herë të parë.

 Ditën e hënë, herët, pa gdhirë, Zotia doli me kujdes nga dhoma ku flinin pesë vetë, zbriti në kuzhinë dhe mori porosinë që kish lënë, mumuligë me miell misri, të ngrohtë, me pak vaj. U ngjit ngadalë në dhomë dhe me kujdes i futi “zhurmuesit” në dyshek, nga mbrapa pranë të ndenjurave, një top të madh me mumuligë. Pas kësaj u shtri në krevat pa u ndjerë dhe po ndiqte lëvizjet e zhurmusit mbi mumuligë. Dëgjoi një “Upupupupu!” si rënkim prej tij dhe pastaj lëvizje të kujdesshme të duarve në heshtje të plotë. Në vazhdim heshtje e plotë!

 Në mëngjes u ngritën dy shokë të dhomës për të shkuar në punë. Sa u çuan, ndezën dritën dhe u habitën kur panë “zhurmuesin”, që nuk kish ikur si zakonisht dhe që s’po ndihej fare. I thirrën:

– Pse s’ke ikur? 

– Jam pak pa qejf. Nuk do iki sot në punë. Do ta bëj pushim. – ju përgjigj ai me zë të mekur.

-Të thërresim ndonjë doktor? – i tha “gjithë interesim” Zotia.

-Jo, jo, s’ka nevojë, nuk kam gjë për doktor, thjesht do qetësohem pak dhe do ngrihem me vonesë.

-Do ngrihemi bashkë, se dhe ne nga dreka e kemi punën me Zoten. – i tha shoku tjetër, që ishte në dijeni të lojës.

– Shikoje një çikë mos ka temperaturë, zbrit të marrësh një termometër – porositi Zotia shokun.

-Jo, pra, jo, nuk kam temperaturë, dua qetësi, mbyllni dritën dhe mundësisht, ju lutem më lini vetëm. – u tha “i sëmuri”.

-Shiko, shiko sa e vlerëson qetësinë për vete dreqi! Edhe kush? Ky që na ka plasur buzën. – tha shoku.

– More po ky po rri dhe si i ngrirë, mos ke ndonjë paralizë? Pa lëviz një çikë, rrotullohu. Të të ndihmojmë ne, mo? – i tha Zotia.

– Jo, jo, jo, ju lutem, po mundët më lini vetëm, është nderi më i madh që mund të më bëni, nuk kam nevojë për asgjë – u përgjigj si trëmbur “i sëmuri”, që po i shkonin djersë të ftohta, kur mendonte se mund t’i hapnin batanijet pa dashje dhe do ta tradhëtonte era e keqe, me të cilën ai ishte ambientuar.

– Ti mos u druaj e mos thuaj kot s’kam nevojë, se o ke nevojë ti sot, o s’ka njeri në botë, më vjen keq, ti vetëm nevojë ke, është normale, kuptohet – i tha Zotia duke i vënë qëllimisht theksin fjalës “nevojë” dhe vazhdoi – Megjithatë ne po dalim një çikë dhe do kthehemi më vonë se s’na lë meraku.

U bënë gati dhe dolën jashtë, duke e lënë vetëm “të sëmurin”. Po qendronin tek sporteli, në katin përdhe, kur u dëgjuan të bërtiturat e zhurmuesit.

– Maskarenj, të poshtër, Alizot, do ma paguash…! Hotelxhiu u shqetësua dhe u nis për nga vinin thirrjet.

E kapi nga krahu Zotia dhe e sqaroi. U ngjitën lart me hotelxhiun, që s’pushonte së qeshuri. Hapën derën e dhomës, ku poterexhiu po turfullonte brenda mumuligës dhe Zotia i foli me ton:

– Mumuligën e ke të paguar, nuk kam ç’të paguaj tjetër! Kaq e meritoje! Ishte si në vënd të kusurit, për kusuret që hoqëm ne me ti. Zhurmuesi pas kësaj u largua prej hotelit, ku nuk i pat prirë klima pas ardhjes së Alizotit.

 

 

KOVA ME UJË

 

Gjeta belanë, – thoshte sa herë që shoferët e ndërmarrjes tregëtare të Gjirokastrës uleshin para dyqanit privat “Librari-kartoleri Alizot Emiri”. Dyqani i Zotes ishte ngjitur me hyrjen e ndërmarrjes tregëtare. Shoferët e saj, kur ishin të lirë, rreshtoheshin para dyqanit të Zotes. Uleshin tek sheshi para derës së dyqanit dhe bënin sehir kalimtarët në rrugën e Qafës së Pazarit.

Zotia kishte vënë re se shumë klientë, e sidomos femrat, hezitonin të hynin në dyqan, vetëm nga prania e shoferëve në hyrje të tij.

U kishte folur disa herë, por ata e kishin për mbarë të uleshin tek trotuari, sheshi, para derës së dyqanit të Zotes. Sheshi ishte gjithmonë i larë, i shtruar mirë, i lartë kundrejt kalldrëmit të rrugës dhe mund të qëndrohej ulur, si në një stol, më mirë se në trotuaret e dyqaneve të tjera.

Një ditë, kur po lante dyqanin brenda, i pa ata të rreshtuar tek “vendi i tyre”. Nuk iu foli si herët e tjera, por vazhdoi punën me derën të mbyllur. Zbrazi një kovë plot me ujë, pa zhurmë, brenda në dyshemenë e dyqanit. Uji dalëngadalë, nëpërmjet fugave të thella midis pllakave të gurit, doli tek pragu i derës dhe u bë pellg në trotuar. Uji po shkonte qetësisht tek të ndenjurat e shoferëve. Ata po llafoseshin duke bërë sehir. Rruga e pazarit ishte plot me lëvizje. Kur u dëgjua një e bërtitur. U hodh përpjetë i pari që i shkoi uji në mish.

Kishte vënë dorën në plagë, tek të ndenjurat e lagura. Ktheu kokën mbrapa, pa pellgun me ujë. Kishin brofur në këmbë dhe dy të tjerët. Kontrollonin prapanicat. Të lagura! Panë se uji vazhdonte të dilte nga dera e dyqanit dhe u dëgjuan zëra:

– Ore Zote, po ç’qe kjo që na bëre! Po ne u bëmë për t’u ndruar! Jemi dhe në orarin e punës.

– Pse aty ishit ju, mo? – thirri që brënda Zotia dhe doli si i habitur jashtë- Si s’ju pashë fare! Kur erdhët këtu? Unë bëra si zakonisht një larje të dyqanit, se më qe bënë mjos [ pis ]. Ata po e shikonin gjithë inat Zoten. Zotia vazhdonte:

– E po, mos e bëni kaq të madhe, se s’u bë hataja. Bithët tuaja thahen shpejt, se jeni të rinj. Dilni gjysëm orë te Qafa t’ja u rrahë dielli dhe mbyllet ky muhabet.

Ata po shikonin njëri – tjetrin, që me demek, nuk mjaftoi që na lagu në by…, po do të na nxjerrë në Qafë, që ta marrë vesh tërë Gjirokastra.

– Herë tjetër do ta bëjmë ndryshe, – u tha Zotia i menduar, sikur po nxirrte konkluzione, që të mos përsëritej më kjo punë.

– Se kuptohet, unë s’do rri pa larë dyqanin, po edhe ju e doni vëndin tuaj për t’u ulur. S’keni faj, vini të lodhur. Do porosit një skarë druri …

– Lëre, lëre. Mos u shpenzo shumë, Zote, se ke një rradhë fëmijë. Mjafton kjo e sotmja! Po na pe më ulur para dyqanit, të na i hedhësh kovën me ujë në kokë! – e mbylli këtë mesele më i moshuari nga shoferët.

 

 

KE TË MË THYESH NJË MIJË LEKË?

 

Erdhi Qaniu në librari. Nuk vinte kurrë. Dhe Zotia u çudit.

U afrua tek banaku në qoshe, ku qendronte Zotia dhe i tha me zë të ulët:

-Ke të më thyesh një mijë lekë?

– Posi, mo Qani, – i tha me përzemërsi Zotia.

Libraria ishte plot me njerëz, që rrinin si zakonisht, bisedonin, dëgjonin, qesëndisnin njëri-tjetrin, qeshnin e largoheshin duke u përshendetur, për t’u lënë vendin të tjerëve. Ardhjen e Qaniut e vunë re të pranishmit, sepse ai ishte vizitor i rrallë në librari, por ishte mjaft i njohur për të gjithë, nga që punonte në kinemanë e qytetit. Ata ndoqën komunikimin ndërmjet Qaniut dhe Zotes.

Zotia mori kartmonedhën njëmijelekshe të Qaniut, e futi në sirtar dhe nxorri prej andej kartmonedhat njëqind-lekshe për t’ja konvertuar, duke ja numëruar një nga një.

-Një, dy, sa fëmije ke? – e pyeti Zotia.

– Tre, – ju përgjigj Qaniu.

– Katër, pesë, gjashtë, sa vjeç është i vogëli? – vazhdoi Zotia.

– Shtatë, – i tha Qaniu.

-Tetë, nëndë, dhjetë, – i tha Zotia -, në rregull Qani, numëroi dhe një herë.

– Shumë në rregull, mo Alizot, i numëruam, të faleminderit shumë! – e falënderoi i kënaqur Qaniu, që pasi futi lekët në xhep, u përshëndet me Zoten dhe me gjithë të tjerët në librari dhe u largua.

– Prisni kur të na vijë Qaniu prapë! – u tha Zotia të pranishmëve dhe u tregoi se si ja kish konvertuar njëmijë-lekshin.

Pas dhjetë minutash në librari hyri Qaniu me kokën ulur, duke kontrolluar me kujdes në dysheme. Të gjithë e panë se me sa shqetësim, por dhe me drojtje, po i kryente veprimet.

-Ç’kërkon? – e pyeti Zotia.

-Më kanë humbur diqind lekë, – u përgjegj Qaniu i tronditur.

Kontrollova gjithë udhën ku kalova pasi dolla nga libraria. Nuk ndalova në asnjë vënd. Shkova drejt e tek diqani i ushqimeve. Lekët siç i futa në xhep këtu dhe vetëm kur i kreva tek ushqimoria. Më dolën diqind lekë mangut! Ku të më kenë rënë?

– Po ku të ranë, mor Qani ziu? Pa shikoni dhe ju të tjerët! – iu drejtua Zotia atyre që ishin në librari. – Kush na u fut në librari pasi doli Qaniu, kush na doli nga libraria?

– As hyri njeri, as doli njeri, – u përgjigj një nga të pranishmit.

-More Qani, – i tha Zotia, – po unë t’i dhashë në rregull lekët, apo jo?

– Ooo, më vjen shumë keq, mo Alizot! Po ta dija se do më thoshje këtë fjalë nuk do vija fare. M’i ke numëruar një e nga një. Jo në rregull, por shumë në rregull. Po, se ku më kanë rënë, s’e marr vesh! – i tha Qaniu, ndërsa të pranishmit ndiqnin pjesën e dytë të lojës.

 Zotia nxorri dyqind lekët dhe ia dha Qaniut duke i thënë:

– Të kanë rënë këtu brënda tek sirtari tim, kot kërkon jashtë! – dhe i shpjegoi se si ia kish ngatërruar llogarinë.

U gëzua shumë Qaniu dhe qeshte me gjithë shpirt. – Uaa, po s’më vente kurrë në mënde, që m’i dhe mangut lekët.

-Thuaj shyqyr që s’kishe më shumë fëmijë, se do ta kishe lënë mijëshen komplet, – vazhdonte të qeshte Zotia bashkë me Qaninë dhe të tjerët.

 

 

KUSH TË KA SHKUMUAR?

 

Të dielat berberët kishin shumë punë. E diela ishte ditë pazari në Gjirokastër. Vinin nga të gjitha fshatrat me prodhimet e tyre bujqësore, blegtorale e gjë të gjallë në pazarin e qytetit. Shumë prej fshatarëve të ardhur për Pazar, qetheshin atë ditë. Shfrytëzonin rastin. Por ishin më të shumtë ata që rruheshin në berberanë. Kjo punë para viteve 60, kur Zotia kishte dyqanin privat “LIBRARI, KARTOLERI”. Dyqani ishte po në rrugën që të çon tek Qafa e Pazarit, karshi me berberanën.

Një të diel Zotia pa nga dyqani i vet, që tek berberana u ul në poltronin e berberit një fshatar i moshuar. Berberi, Beo K…. moshatar me Zoten, i vendosi përparësen klientit, ia mbërtheu te qafa dhe i kërkoi leje një minutë se po e kërkonin jashtë, po i trokisnin tek xhami i vetratës. Berberi hoqi përparësen e bardhë dhe doli jashtë, ku u takua me mikun që e thirri. Në të njëjtën kohë hyn Alizoti në berberanë, vesh përparësen e sapovarur dhe shkon te poltroni, ku po priste klienti i ulur.

– Do më falësh, po m’u desh të takoja atë mikun që më thirri jashtë. Ka ardhur nga larg. Ka një hall.

– Më vjen keq, usta, jemi njerëz të gjithë dhe e kuptojmë ç’është halli. Po dhe unë nxitoj, se kam lënë mallin e gjënë jashtë në Pazar.

– Zotrote ç’do të bësh, dhe një herë të pyes, – iu drejtua Zotia fshatarit të ulur, nga që nuk e dinte ç’kish biseduar me berberin.

– Vetëm do rruhem të thashë, – u përgjigj i panjohuri. Zotia bëri gati shkumën me furçë në tasin me sapun rroje, siç bënte dhe berberi. E shkumoi mirë e mirë klientin e ulur dhe u largua nga dera e brëndshme, hapësirë me qemer, në ndarjen e mesit të berberanës. Vari përparësen e berberit dhe doli jashtë e shkoi në librarinë, që kish lënë hapur. Nga xhami i vetrinës së librarisë shikonte berberanën karshi. Ndërkohë bashkëunëtori në komplot e lëshoi Beon, sapo e pa se Zotia u kthye në librari.

Shkon nxitimthi Beo tek klienti, që po e priste i ulur në poltron për t’u rruar. U habit kur e pa me shkumë të tharë në fytyrën e mërzitur. I panjohuri ishte i revoltuar jo vetëm për vonesën, po mbi të gjitha, pse duhej ta linte berberi t’i thahej shkuma në fytyrë para pasqyrës, xhanëm!

– Kush qe ai që ma bëri këtë? – thirri me zë të lartë Beo, dhe, i mërzitur, hodhi një vështrim rreth e rrotull në berberanë. Kolegët, berberët e tjerë vazhdonin punën, secili me klientin e vet dhe po qeshnin me atë që kish ndodhur në sytë e tyre. Zotia u kish shkelur syrin dhe ata s’mund të tregonin. Beo e dinte që këtë lojë nuk ia bënte asnjëri nga kolegët. Kish ardhur nga jashtë, me siguri! Ah, ju kujtua dhe “miku” që e thirri për t’i qarë “hallin”. Dhe ktheu kokën menjëherë nga libraria. Kush tjetër veç Alizotit!

Kur klienti i mërzitur, më së fundi po dilte i rruar nga berberana, shkoi Zotia dhe e takoi. – Ma bëj hallall shkumën, – i tha në sy të berberit dhe i shpegoi çfarë kish ndodhur. Fshatari po qeshte, u qetësua. – Dhe faji është joti, – vazhdoi Zotia –, ç’e kishe lënë gjith atë mjekër, sa kohë kishe pa u rruar, mor i uruar?! Jooo, dy shkumosje i kishe pak! Ta them unë! Mos eja prapë në atë ditë se këtu na ke!

 

 

GOMARI PARA AUTOBUZIT

 

Shkonte në Përmet tek djali i madh, Ibrahimi, me autobuzin e linjës Gjirokastër-Përmet. E kishin vënë në vend të parë, si zakonisht, meqenëse shoferët donin të argëtoheshin me shakatë e Zotes.

Diku nga Këlcyra dolën disa gomarë në mes të rrugës. Autobuzi po afrohej duke i rënë borisë e duke ulur shpej tësinë. Një gomar ngeli në mes të rrugës dhe nuk lëvizte nga vendi. Ndaloi autobuzi para gomarit. Gomari nuk lëvizte. Bjer borisë, hiç gomari. Autobuzi po qëndronte i ndalur pranë gomarit.

– Zote, të zuri ti ky taksirat, dil e shtyje një çikë se na la këtu ky dreq! – ju drejtua shoferi Zotes, sikur nuk kishte njeri – tjetër për këtë punë në autobuz.

Zotia, që shpesh lëvizte edhe pa biletë, falë shoqërisë që kishte me shoferët, nuk mund ta kundërshtonte, ndaj u tregua i gatshëm dhe i thotë shoferit :

-Hapëm derën se merrem vesh unë me të.

Shoferi qeshi dhe hapi derën e autobuzit i kënaqur se Zotia i ra në grackë. Zotia doli, ju afrua gomarit, bëri sikur i tha diçka në vesh dhe i ra në kurriz. Gomari u largua duke tundur kokën lart e poshtë, si zakonisht. Zotia u kthye në autobus.

Shoferi mezi priste dhe i tha:

– More Zote, shyqyr që u ndodhe ti në autobus, që të njohin gomarët. Sa mirë ta kuptoi gjuhën. Dukej që e kishe shok!

Gjithë pasagjerët në autobus qeshën me batutën e shoferit, që kish shumë humor.

– Aaa,– ju përgjigj Zotia,- Ti ke të drejtë të qeshësh, se nuk e dëgjove se çfarë i thashë, që u bind, se po të qe për të, nuk do të luante nga vendi deri në darkë.

– Po çfarë i the?- e pyetën pasagjerët, që po e ndiqnin me kënaqësi dialogun e këndshëm me tre personazhe.

– Ikë me vrap, i thashë, se ai që nget autobuzin është më gomar se ti, nuk di ç’është shakaja e do të të shtypë! Ngriti kokën, të pa, u bind dhe iku pa e zgjatur. Dakord, dakord!, tha i shkreti, ndaj e tundte kokën lart – poshtë.

 

KUR SHITEJ GAZETA E DITËS

 

Kur mbaronte së shituri gazeta e ditës, shumë njerëz, që arrinin me vonesë në librari, qëndronin të shtangur para Alizotit.

– Po kur mbaroi, mo? Po s’ka mbetur ndonjë gazetë fare?

– Zote më jep gazetën tënde, sa ta lexoj e ta kthej prapë.

– Bah, ç’më vonoi filani, dhe i thaçë, do më març në qafë, do më lëç pa gazetë. S’rri dot pa gazetë, më mirë pa bukë, të më besoç, Alizot!

Këto biseda ishin të zakonshme në librari.

Zotia mbante disa gazeta nën banak. Këtë e bënte për t’u bërë nder miqve të tij, por ndonjëherë edhe për humor. Meqenëse mbajtja nën banak nuk ishte e lejueshme, Zotia i jepte fshehurazi këto gazeta, që të mos binte në sy. Në të njëjtën mënyrë i merrnin dhe miqtë, që të mos i krijonin probleme Alizotit. Tek cepi i banakut e merrnin gazetën e përthyer nga Alizoti, e fusnin në xhep dhe largoheshin të kënaqur.

Në ndonjë rast, Zotia, qëllimisht, u jepte gazetë me të njëjtën datë, por të një viti, apo disa viteve më parë.

Të nesërmen blerësit e privilegjuar vinin në librari duke qeshur.

– Ç’qe ajo që më bëre dje, mo Zote? E di kur e kuptova? Kur vajta në faqen e katërt, (katër faqe kishin gjithsej gazetat e asaj kohe), kur po lexoja… – dhe vazhdonin gjithë qejf të tregonin, se si kishin dyshuar gjatë leximit të gazetës, se diçka nuk shkonte.

 Zotia i dëgjonte duke qeshur dhe “i vlerësonte”, që kishin arritur të kuptonin trukun.

 – Ka plot që e lexojnë gazetën e parvjetshme për të sotme, – i qetësonte Zotia, – Po mbase s’kanë dhe faj …, – vazhdonte t’i justifikonte -, se për shëmbëll, problemet e bujqësisë janë të njëjta çdo vit…

 

 

FARMAKU

 

“Farmak”, e thërriste Zoten Basho Thomai, Thoma Papapanua, Mësuesi i nderuar i gjuhës shqipe, i dekoruar me titullin e lartë “Mësues i Popullit”, por i njohur më së shumti si “mësuesi i Shokut Enver”.

E përshëndeste Zoten sa herë kalonte para dyqanit të tij. Kthente kokën që nga rruga, e kërkonte me sy që ta dallonte mbas xhamave të vitrinave të librarisë dhe, me buzën me gaz, thërriste me zë të lartë, – Farmak, si u gdhive?!

– Mirë, Basho, si të kam? – përgjigjej Zotia që brenda dyqanit dhe ndërej tek vetrina, që të shiheshin. Ishte riti i zakonshëm i përshëndetjeve midis tyre. Kur Zotia nuk ishte në dyqan, nxitoja unë dhe i thoshja që nuk ndodhej.

– Po ku është futur Farmaku që në mëngjes? T’i bësh të fala! Me Basho Thomanë Zotia kishte raporte njohje e miqësie të hershme, që kur ishte nxënës e më pas si librar. Por edhe ngacmoheshin me njëri-tjetrin. Ndaj dhe Profesor Papapanua i kishte ngjitur nofkën “Farmak”!

Basho Thomai ishte qejfli për zënje peshku në lumin Drino. Kur gjahu nuk ishte i mbarë, kthehej direkt nga lumi e në shtëpi, në Varosh. Kur qëllonte që zinte mirë, kthimin e bënte nga Sheshi i Çerçizit, mes për mes Qafës së Pazarit.

Si çdo gjahtar, edhe ai kishte qejf ta mburrnin. Ndaj kalimi nga pazari me kallamat mbi sup, me shportën plot peshq, me veshjen karakteristike të peshkatarit e me një sombrero kashte në kokë, ishte një pamje mbresëlënëse në qytet. Nuk nxitonte t’i çonte peshqit sa më shpejt në shtëpi, se mos i merrnin erë. Pun’ e madhe, le t’i merrnin! Një peshk më pak, por ama një nam më shumë!

– E paçë me këta di si, mo, shporta plot me peshq, nuk e kam me të dëgjuar! Të më thoshin s’o ta besoja. Kur mos kem njeri, të thom. Që të zinte peshq të tilë? Jo, mbeçë me golë hapur! – ishin biseda që bëheshin në Klubin e Gjuetarëve.

Dhe kish marrë një çikë erë kjo puna e “paradës”, që bënte Basho Thomai nëpër pazar, sa herë që Perëndia e lironte dorën në lumë e ja shpinte peshqit te grepi.

Edhe Zotia nuk i honepste dot tepërimet e kapardisjet. S’ua falte as miqve. Një ditë Zotia, vetë i dytë, me një shok peshkatar, zbritën tek ura e lumit në këmbët e Gjirokastrës. Ishte mbasdite, koha kur disa peshkatarë ishin rreshtuar përgjatë lumit dhe po peshkonin. Secili në vend të vet. Edhe Basho Thomai, në buzë të lumit, i ulur në një stol të lehtë portativ, po ruante grepat se mos ja luante peshku. Zotia me mikun shkuan tek peshkatari i fundit. Që aty nuk dukej Basho Thomai. Biseduan me peshkatarin dhe i kërkuan ndihmë për t’i bërë një lojë Bashos. Ranë dakord. Peshkatari kishte zënë goxha peshq. I mori Zotia peshqit dhe u preu bishtat, të cilat i mbështolli në një shami dhe i futi në xhep. Peshqit pa bisht i futën në shportën e peshkatarit, i cili nxorri grepat nga lumi, mblodhi plaçkat, mori biçikletën dhe shkoi drejt e tek Bashua. U përshëndet dhe i tha nxitimthi:

– Sapo më njoftuan, është shtruar në spital një njeriu im. Më duhet të shkoj ta shoh. Kam zënë ca peshq dhe s’mund t’i marr me vete. Që mos venë dëm, po ua lë ju. – dhe i zbrazi shportën e tij me peshqit pa bisht në shportën bosh të Basho Thomait.

Pastaj mblodhi mbi zallin e bregut të lumit peshqit, që kish zënë Bashua dhe i vendosi mbi peshqit, që zbrazi në shportën e Bashos, i cili nuk luajti nga vendi, ku po peshkonte.

– Të shkuara të jenë, – i tha Bashua kolegut peshkatar, që i solli gjahun e zënë, ndonëse kishte hall familjar.

Vazhdoi të peshkojë edhe ndonjë orë dhe u ngrit. Hodhi në shportë dhe dy peshq të vegjël, që zuri në fund dhe doli në xhade tek spitali. Makina e parë që kaloi e mori. Ishte kënaqësi për çdo shofer t’i shërbente Bashos. I lironin vendin menjëherë. Zbriti tek “mulliri” dhe mori rrugën lart, për nga Qafa. Nuk mbeti njeri pa parë shportën e Bashos plot me peshq.

– Uaaaa, – shpërthenin njerëzit nga habia. -Paske bënë hatanë more Basho! Vetëm peshq ka ky lumi Drino, mo, po vënd për ujë do ketë vallë?

– Peshkatar i mirë është ai që ka shportë, – ia priste tjetri – fute në lumë e nxirre plot me peshq! Iku koha e grepave!

– Pse s’thua ti mo, këndej e tutje edhe arixhinjtë do t’i shesin shportat e kanistrat plot me peshq!

– Po domosdo, janë që janë në lumë, pse të mos i mbushin? Dhe vazhdonin me romuze gjirokastritët, që i kishin armët e mbushura në ç’do kohë me humorin karakteristik. Kënaqej dhe Bashua, që ishte bërë sebep të ndizej fantazia e shoqëruesve të rastit, kur panë gjahun e tij. Arriti kulmin parada e Profesorit kur mbërriti tek Qafa e Pazarit, i parë me kërshëri nga kalimtarët kuriozë. Ndoshta s’janë vetëm gjirokastritët kaq kuriozë, kur dëgjojnë për mall pa lekë!

I doli përpara Alizoti me shokë. U përshëndetën përzemërsisht me Basho Thomanë.

– Si të shkoi dita sot, ishte ndonjë çikë gjah i mbarë? – e pyeti Zotia.

– Jo për t’u qarë, po jo dhe për t’u mburrur – i tha Bashua, si pa sajdi për gjithë atë peshk që kish në shportë.

– Ta shohim një çikë shportën, mo Basho, ç’peshq ka ky lumi tonë?

– Posi, – i tha Bashua -, ja tek i keni! – dhe i afroi shportën

Zotia futi dorën në fund të shportës dhe nxorri një peshk. E ngriti para syve dhe thirri si i trembur: Uaaa, çfar peshku, çudi e madhe! Futi dorën përsëri në shportë dhe nxorri dy peshq të tjerë, njëlloj si i pari. I ngriti lart para të gjithëve, sikur s’po u besonte syve të tij dhe tha: – More po ç’është kështu, fare pa bisht i ka peshqit ky lumi Drino?!

Basho Thomai e humbi fare. Nuk po merrte vesh se çfarë po ndodhte. Pas gjithë atij gëzimi për gjahun e zënë, që la pa mend cilindo që e pa, ja dhe kjo çudi e pashpjegueshme. Nga i doli përpara ky jezit!

Zotia futi dorën në xhep, nxorri shaminë, e hapi, mori bishtat e peshqve dhe ia dha Basho Thomait, duke i thënë:

– Basho, merri këto bishtat, ngjitua peshqve para se të zbresësh në Varosh, se do tromaksësh mëhallën! – dhe ia vuri bishtat brënda në shportë e vazhdoi -, Hap sytë herë tjetër dhe zgjidhi peshqit në lumë se lumi i ka soje – soje. Kap nga ata që janë kapur gjithë jetën. Mos u bëj tamaqar!

Bashua ndërkohë e kish kuptuar lojën, që i bëri Zotia.

– Ah, farmak, farmak! – i tha, dhe prej asaj dite nuk i foli më në emër.