Asaj të bukurës  e të pashtershmes, që e studion me pasion e profesionalizëm prej vitesh. Dhe asaj gjuhës së ulët, shumë shumë të ulët, me të cilën u ndesh që kur vendosi të ulej në Parlament.  Sa po e gjen veten gjuhëtarja Ledi Shamku në drejtimin (e duhur) politik , ku e ftoi Edi Rama të hynte? Në këtë intervistë ajo zbraz gjithë shqetësimin e saj.  Dilemën për të ardhmen politike. Dhe sigurinë se  gjuhësia do të mbetet përherë mbi gjithçka

Nga Fejzi Braushi, Revista Mapo

Ato kohë, kur ishte e tëra e zhytur në botën e pashtershme e thuajse të padukshme të gjuhësisë, ndodhi që një zë e thirri për të dalë prej andej e për të bërë edhe më shumë nga ç’kishte bërë deri në atë moment. Ishte viti 2007 kur Enkeleda (Ledi) Shamku nisi të angazhohej e të shfaqej edhe në botën më të ekspozuar: atë politike. Tashmë për të dytin mandat radhazi ajo është e ulur në parlament si gjuhëtarja që përfaqëson zgjedhësit e Tiranës. Sigurisht pa hequr kurrë dorë prej pasionit të saj të hershëm, prej gjuhësisë për të cilën ka studiuar dhe është diplomuar. Politika nuk ja ma marrë kurrsesi mendjen, aq sa ajo të heqë dorë prej pasionit e profesionit të saj të parë. Përkundrazi nëse e pyet se cila po dominon më fort, politika apo gjuhësia, ajo e ka përgjigjen gati e të prerë: “Gjuhësia mbi të gjitha”.

Pse?

Sepse njeriut i matet jeta me vitet që ka investuar për diçka dhe me pasionin e vet zanafillor. Unë kam investuar shumë për gjuhësinë, jo se ma kërkoi dikush, por se ishte pasioni im i kahershëm. Mbaj mend që qëkur kam nisur studimet, kam nis me dëshirën për të qenë gjuhëtare. Ne studionim për gjuhë-letërsi dhe unë letërsinë e shihja gjithmonë si diçka që më duhej për gjuhën, jo thjesht për vlerat artistike. Ndërkohë, shumica e moshatarëve të mi niseshin me dëshirën e prirur drejt letërsisë se ajo ishte më e prekshme, e kapshme, më afër moshës kur nis të jesh student. Madje, mbaj mend që kur kam qenë në klasë të 5-të, kam pasur një zysh shumë të mirë, Marika Ristani dhe një ditë pasi më çoi në mësim, më erdhi te banka dhe më tha, ti do bëhesh gjuhëtare. Jo se dëgjova zysh Marikën, por ishte aq e afërt me nxënësit sa të pikaste prirjet e secilit. Kështu që kam investuar shumë vjet dhe shumë pasion për gjuhësinë dhe vazhdon të mbetet pasioni im kryesor.

Pse, gjithë këtij pasioni të madh e të hershëm, i duhej mveshur nga pas edhe politika?

Qasja ime në politikë, siç edhe e kam dëshmuar, ka të bëjë me arsimin edhe kjo ka qenë një dëshirë e imja për t’i dhënë më tepër gjuhësisë edhe përmes politikës, se politika mund ta ndihmojë shumë gjuhësinë, edukimin gjuhësor, shkollën. Ne jemi një komb gjuhësor, kemi shumë nevojë ta forcojmë edukimin gjuhësor edhe përmes një qasjeje të re edhe në programet e edukimit gjuhësor nëpër shkolla, edhe të vlerësimit, por pse jo edhe të kërkimit shkencor. Si me thënë, politikën e kam parë gjithmonë si një mundësi më shumë për të rritur atë që nga njëherë nuk e ndan dot në është pasion apo mision që ti ke brenda vetes tënde, që fillon dhe mbaron me edukimin gjuhësor.

Kush jua ofroi politikën?

Kryeministri. Në 2007, në kuadrin e riorganizimit të Partisë Socialiste, unë kisha kohë që isha në publicistikën gjuhësore, aktive në shtyp për betejat e demokratizimit gjuhësor, duke menduar me të drejtë që gjuhësia është fusha e vetme ende e pademokratizuar te ne, që mbart akoma të gjithë gjurmët e së kaluarës diktatoriale dhe një ditë prej ditësh më vjen një ftesë prej tij nëse do doja të bëhesha pjesë e riorganizimit politik të së majtës. Unë u mendova se nuk ishte e thjeshtë dhe mendova që kam besim atëherë te lideri i së majtës dhe sot kryeministri i vendit, dhe kështu që i thashë “Po”. Madje mbaj mend shumë mirë si i jam përgjigjur, i thashë: ti pret nga unë një po dhe unë i thash që unë kam besim te ti, por ki parasysh që koha ime ndahet midis tre fëmijëve, tim shoqi dhe gjuhës shqipe dhe kur mbetet kohë edhe për Ledin. Megjithatë, ka qenë një bashkëpunim i mirë sepse mesa duket, e pikasi menjëherë që fusha ku unë mund të jepja më shumë në politikë nuk ishte politika në vetvete dhe për vetveten, as retorika se as ajo s’më pëlqen, por arsimi. Kështu që kemi pasur një bashkëpunim shumë, shumë të mirë edhe gjatë opozitës në fushën e arsimit. Do ta mbaj mend gjithë jetën dialogun me Shqipërinë për arsimin, si një nga gjerat më të bukura që mund të kem bërë në jetë, se ka qenë vërtet një dialog me Shqipërinë me gjithë mësuesit dhe prindërit. Mendo pak që në më pak se dy vjet kemi bërë mbi 97 tryeza arsimi në çdo cep të Shqipërisë. Dhe janë prodhuar me mijëra e mijëra fletë dhe sugjerime, për çfarë shkonte në arsim dhe si e mendojmë arsimin. Ka qenë një rrugë e bukur.

Sa i përket gjuhësisë, cili është angazhimi juaj më i fundit?

Aktualisht ose më saktë ky vit, ka qenë shumë i mbarë në aspektin tim profesional gjuhësor sepse kam pasur dy zhvillime: Pikë së pari, përmes një postdoktorature që bëra në Universitetin e Bolonjës, me të cilin mata për herë të parë nivelin e kompetencës gjuhësore të gjuhës shqipe te maturantët. Dhe rezultatet ishin befasuese. Krijova për këtë qëllim një korpus të gjuhës së maturantëve, duke digjitalizuar mbi 20 mijë teza mature dhe duke parë jo thjesht me hamendje, por duke parë konkretisht cilat janë problemet kryesore të edukimit gjuhësor të maturantëve dhe për pasojë, të edukimit gjuhësor shkollor.

Ç’probleme ju rezultuan?

Nga ky studim, më rezultoi që janë katër problemet kryesore, nga të cilat drejtshkrimi është i katërti në radhë, tri të parat janë probleme që lidhen mirëfilli me kulturën gjuhësore, që do të thotë në vështrimin tim si gjuhëtare por edhe si hartuese e politikave arsimore duhet rikonceptuar nga e para i gjithë edukimi gjuhësor në shkollë, domethënë nuk mundet që edukimi gjuhësor në shkollë të jetë i ndarë kështu siç është midis asaj që ne e quajmë metagjuhësi ose thënë ndryshe ç’është kundrinori, kryefjala, kallëzuesi e të tjerë me radhë dhe pastaj letërsia me atë se çka dashur të thotë autori, figuracioni artistik, konteksti kur shkroi veprën etj. Jo, kështu nuk mund të jetë më. Ka nevojë te nxënësit dhe studentët të formohet ajo që quhet ndërgjegje gjuhësore, që do të thotë të jenë të vetëdijshëm se çfarë mjetesh kanë në dispozicion për të kuptuar se kur përdoren këto mjete, nga mjeti më formal deri te mjeti informal, cilët janë regjistrat brenda të cilëve mund të lëvizim, si përputhen këta regjistra me situatat e komunikimit. Problemi kryesor i kompetencës së formimit gjuhësor të maturantëve që mua më rezultojnë nga korpusi është problemi sintaksor, që do të thotë që të gjitha fjalitë e eseve të shkruara ishin të gjitha aspak të regjistrit të shkruar por të ligjërimit më të ulët bisedimor të gjuhës së folur, thënë shqip, muhabete bari. Ky është njëri aspekt. Unë i kam tashmë këto të dhëna, do t’i vë në shërbim të hartuesve të programeve shkollore dhe besoj se do kem një konsultë me ta se si ta rikonceptojmë edhe një herë edukimin gjuhësor në shkollat tona, sepse është vërtet shumë i rëndësishëm për të dalë nga ky ngërç që jemi, se përndryshe rezultatet do jenë po këto dhe do i largohemi gjithnjë e më tepër një pritshmërie që ne kemi për t’i dhënë hov edukimit gjuhësor jo thjesht për gjuhën sepse siç thotë “caqet e gjuhës time janë dhe caqet e botës time”. Kështu që të hapim caqet e gjuhës te secili nxënës dhe e sigurt që i kemi hapur edhe caqet e mendjes.

Thatë që kishit dy zhvillime, cili është i dyti?

Fitova një konkurs ndërkombëtar për të dhënë mësim në Universitetin e Bolonjës në nivelin Master, për të dhënë degën time, profilin tim të sociolinguistikës.

Zhvillime këto që duket sikur e theksojnë më shumë angazhimin tuaj në dy fusha krejt të kundërta… apo jo?

Nuk janë të kundërta, gjuhësia është e para ndërsa politika është mjeti apo rruga për të mbërrit diçka. Secili nga ne ka shumë synime në jetë, një mjek ka për synim të përmirësojë gjendjen shëndetësore, gjendjen e kujdesit shëndetësor, një fizikan mendon t’i japë një hov shkencës, një gjuhëtar mendon t’i japë hov shkencës por edhe edukimit gjuhësor, një sportist mendon që ta vërë fokusin e shoqërisë te sporti, duke renditur gjithë dobitë e sportit. Ndërsa politika, vjen si mjet për të mbërritur një qëllim. Politika nëse shihet si thjesht debat mes palesh ose thjesht si kush është në pushtet ose sa vota mblodhe, s’e di, por kjo nuk është politika. Domethënë politika për mua është mundësia që ti ke për të mos qenë indiferentë dhe për ta vënë politikën në shërbim të asaj që beson më shumë në fushën që ti njeh më mirë. Pra nuk janë të kundërta, janë le të themi që për mendimin tim, e dyta është vasal i së parit, politika në këtë rast është vasal i edukimit gjuhësor, arsimor, shkencor e me radhë.

E megjithatë si ju pëlqen t’ju thërrasin, Ledi gjuhëtarja apo Ledi politikania?

Ledi gjuhëtarja, sigurisht.

Nëse do t’i vendosnit një epitet mënyrës së të bërit politikë në Shqipëri, cili do të ishte?

Shumë e pabukur. E di kush është e keqja e madhe e politikës këtu te ne? E para ka shumë retorikë dhe ka shumë pak, po themi, teknikalitet brenda, ndërkohë që problemet duhen zgjidhur, duan zgjidhje politike, sigurisht, por me mendim teknik brenda. Sepse problemet nuk zgjidhen thjesht me debate, kush e ka të drejtën dhe kush e mori skeptrin e së drejtës, por si bëhet për të ndrequr diçka që nuk shkon apo për të forcuar diçka që shkon, por që është ende e vakët. Pra, e para që nuk shkon është shkëputja e politikës nga teknika, ndoshta ngaqë vij edhe nga fusha krejtësisht teknike, shkencore dhe e ndiej këtë vakum që nuk është i vogël. E dyta, mungesa e bashkëpunimit mes palëve. Edhe kur bëhet fjalë për çështje shumë të rëndësishme kombëtare, ne jemi si… ku di unë, e shoh shpesh politikën sikur jemi akoma në Luftën e Parë Botërore, mes një balte, nga një anë e llogores një ushtri dhe nga ana tjetër e llogores, një tjetër ushtri që nuk bëhen dot bashkë dhe nuk ia japin dot dorën. Dhe e treta, dhe kjo është e tmerrshme dhe ndodh vetëm në vendet me një zhvillim kulturor shumë të ulët, ku Shqipëria për fat të keq ende bën pjesë, është që politika kryesisht këtu merret me njeriun dhe jo idetë. Domethënë unë kam shpëtuar ligjërimin dhe botëkuptimin tim, por nuk kam shpëtuar unë vetë sepse jam bërë shpesh target i kësaj që do të them, me marrjen e kundërshtarit me ty “ad personam”. Pra çfarë përfaqëson ti si njeri, familjarët e tu, prindërit, fëmijët, jeta jote ngushtësisht private dhe jo çfarë përfaqëson mendimi yt. Shkurt, ka shumë pak vend mendimi në politikë ende, në Shqipëri të paktën.

Kjo legjislaturë u karakterizua të paktën nga dy fenomene. E para, ka të bëjë me njerëzit që kanë pasur probleme me ligjin. Disa prej tyre u detyruan të largohen. Ju që vini nga bota akademike, si jeni ndjerë kur në krah, në parlamend, në mbledhje apo në një aktiviteti, ju është ulur një njeri i tillë?

Nuk shoh çfarë bën tjetri, unë shoh çfarë mund të bëj unë. Të marrët me njeriun nuk ka qenë në fokusin tim. Sikurse secili nga ne të bënte mirë punën e vet, nuk do t’i mjaftonte koha për t’u marrë me tjetrin. Jam munduar të bëj mirë punën time dhe besoj që kanë nevojë për një rizgjim moral të politikës. Shqipëria ka nevojë sipas meje për një rizgjim moral.

Nga ana tjetër, për një vendim që morën krerët e mazhorancës, që ministrat të mos kishin mandat deputeti në parlamentin shqiptar, ka pasur gjatë kësaj legjislature një prurje shumë të madhe të njerëzve që deri dje, dhe për fat të keq, edhe sot, nuk njihen…

Edhe unë deri dje, para 2007 nuk njihesha në politikë, njihesha në gjuhësi padyshim, por jo në politikë. Njeriu ka gjithmonë një fillesë të veten.

E kuptoj, por ju keni pasur fushën tuaj…

Ndoshta po të hulumtosh në ato fusha ku kanë kontribuar edhe të tjerët, mund të ketë fusha më pak të them me fat se sa gjuhësia, por mund të kenë qenë po ashtu personalitete të spikatura në fushën e vet.

Por gjithsesi, prezenca e tyre në parlament duket inekzistente dhe të rastësishëm. Ndaj nuk do ishte më mirë që t’i jepej më shumë rëndësi politikanëve të karrierës….

Këta politikanët e karrierës a kanë qenë dikur të rastësishëm? Unë besoj që politika ka nevojë gjithmonë të freskohet, por gjithmonë. Se vjen një moment që njeriut i duket sikur ka lindur politikanë dhe është një tendencë e përgjithshme e atyre që i futen politikës që pasi hapin portën e vet mbyllin portat për të tjerët. Nuk është kështu, se edhe mendimi i atyre që sapo i qasen politikës, që kanë brenda shumë pak politikë por nga krahu tjetër shumë njohuri të fushës prej nga vijnë ose shumë teknikalizma të fushës prej nga vijnë, është diçka shumë e çmuar për politikën. Madje, madje që ka brenda edhe pasionin e fillestarit që nuk i është shpifur akoma politika.

Po nga ana gjuhësore, cili është niveli sipas jush që përfaqëson parlamenti aktual?

Shumë i ulët, shumë shumë i ulët. Të ka ndodhur ndonjëherë që të ecësh në makinë dhe të dëgjosh radio një këngë që ti e di dhe befas të futesh në një tunel dhe ti vazhdon këndon dhe vala e radios shkëputet dhe kur del nga tuneli që rikthehet vala e radios ti je po aty ku është dhe radio. Dhe kjo mua më ndodh shpesh në parlament nga që aty flitet kryesisht me module të gatshme, me fjali të gatshme, me slogane, me ato sloganet e politikës në vetvete dhe për vetveten dhe që janë thjeshtë retorikë dhe që kur hapin gojën një pjesë e madh më ndodh si me radion në tunel. Pra jam gati ta them unë se çfarë do të thonë. Kjo sepse nuk ka lidhje me mendimin, ka lidhje me kasetën që shpesh është quajtur dhe po e them dhe unë në mënyrën vulgare siç është përkufizuar që, “filloi kaseta”. Kështu që kjo pjesë është që e vret, e thanë e bënë të padobishëm, aspak interesant ligjërimin politik dhe sidomos nga aspekti kulturor, duke u rrudhur shpesh në debate për njeriun dhe jo për mendimin dhe duke përjashtuar mendimin dhe duke i lënë vend retorikës të lë të imagjinosh se cili është niveli pastaj nga aspekti i ermimit kulturor, që ka një ligjërim politik. Pra mua më ka marrë malli që të dëgjoj një fjalim të bukur, një fjalim që nëse unë jam duke dalë, të kthehem dhe ta dëgjoj.

Sa në siklet ndjehet një femër në atë parlament ku fjalori është ajo që duket qartë?

Kjo po, kjo është, shpeshherë më takon të rrëqethem. Nuk mbahen parasysh, po nganjëherë as gratë nuk e mbajnë parasysh që janë gra dhe që ka gra në atë parlament. Burrat jo se jo, shpeshherë fyerjet, sharjet mes tyre janë të tilla që mua më vjen zor, që gjendem ngushtë, edhe më vjen keq, por veç nuk e di ça iu bën politika grave, por sikur iu jep një lloj burrëzimi. Ka shumë nevojë politika për mendimin dhe sidomos për sjelljen femërore.

E gjithë kjo klimë, që duket se ju nervozon jo pak, a ju fut në reflektim me veten, se sa ja vlen të vazhdosh me politikë?

Nuk e di. Kjo është një përgjigje që s’ia kam dhënë akoma vetes. Por ka diçka, kur i hyn një rruge dhe e bën me pasion dhe unë politikën e kam bërë me pasion, nuk ka rëndësi ku je. Kam idenë që ai pasioni mbetet brenda teje, që do të thotë që mbetet dëshira e mirë për të dhënë mendimin tënd je apo nuk je rreshtuar në një formacion politik. Aq më tepër mbetet e gjithë keqardhja dhe shqetësimi kur diçka nuk shkon siç ti mendon se duhet të shkonte. Pasionet janë ca flakëza që njerëzit thonë se shuhen dhe unë besoj që nuk shuhen aq kollaj. Meqenëse unë kam ushqyer një pasion të vetëm politik, që është edukimi, pavarësisht se ku do jem e rreshtuar ose jo në një formacion politik, kam përshtypjen që për të dhënë një kontribut në fushën e edukimit, qoftë edhe përmes bashkëpunimit me faktorët politikë, cilët do qofshin, do ndihem e shqetësuar deri sa të jem.

Pra nuk është e qartë se ku do jetë Ledi Shamku pas një viti, në aspektin politik?

Nuk e di, s’e di. Do vijoj të kontribuoj për arsimin siç kam bërë deri më tani.

 

Parashikimi për zgjedhjet e 2017

Kemi akoma edhe një vit përpara dhe e parashikoj si një domosdoshmëri e secilit nga ne për të bërë të qartë te zgjedhësit përmes një lufte me baltën, sigurisht çfarë bëmë, çfarë nuk bëmë dot. Ndoshta duke kërkuar edhe ndjesë për ato që nuk mundëm të bëjmë dot. Duke shpjeguar me fjalë shumë të thjeshta atë që bëmë dhe çfarë rezultati pati ajo që bëmë dhe duke iu bërë të qartë të zgjedhësve se çfarë kemi në plan të bëjmë të parën në mandatin e dytë, çfarë kemi në plan të korrigjojmë në mandatin e dytë dhe çfarë duhet të korrigjojmë mandatin e dytë.

Qeverisja… mban era shtet

Mendoj që ka shumë punë përpara, por mendoj që janë bërë disa gjëra, le të themi pikat themelore të shtetbërjes.

-Aksioni për pagesat e energjisë elektrike ka qenë një gjë kur kam kuptuar për herë të parë që kur shteti zgjohet dhe e ka seriozisht ndihet që ka shtet

-Aksioni për kontrollin e territorit për të mos ndërtuar kushdo ku t’i teket mbi gjithçka i teket. Tek e fundit, bregu i detit, bregu i liqenit, faqet e maleve apo të kodrave janë edhe pasuria ime. Dhe për sa kohë unë me nivelin tim të qytetarisë nuk ngrihem dhe të zaptoj një copë tokë dhe të bëj ç’të dua me pronën e të gjithëve, atëherë pse duhet ta bëjnë të tjerët dhe pse shteti duhet ta lejojë që ta bëj.

Kështu që kontrolli mbi territorin për lirimin e atyre që unë i quajta pasuri të të gjithëve ka qenë përsëri diçka që unë kam ndjerë që mban era shtet.

-Lufta kundër informalitetit që detyroi parukieren time, barin, kudo që shkoj, që të më japë kuponin tatimor. Unë besoj dhe shpresoj që ato taksat e të gjithëve shërbejnë që unë të kem nesër, rrugë më të mira, shkolla më të mira, shërbim mjekësor më të mirë

-Mbyllja e një morie universitetesh private që ishin gazi i botës, të cilat ishin krejtësisht jashtë çdo standardi dhe nuk i duheshin Shqipërisë aspak, kjo prapë është një punë e mirë.

Tani ka akoma shumë punë, por ajo që dua të them, që sigurisht që do gjykojnë zgjedhësit, por për ta përmbledh unë, jo si Ledi deputete e PS-së, por si Ledi që jeton në Tiranë po të përgjigjem, që e ndiej që mban era shtet. Kjo është kërkesa e çdo qytetari që ka një nivel të caktuar qytetarie dhe që do të jetojë me rregulla në këtë vend.