A po gërryhen vlerat laike të Turqisë?

PSE ANALISTET E LINDJES SE MESME MENDOJNE SE GJENERALËT E PATUNDUR KEMALISTE KANE MENDIMIN SE VLERAT LAIKE TË VENDIT JANË DUKE U GËRRYER?/

Nga Gëzim Llojdia/

1.Analistët e Lindjes së Mesme janë më gjakftohtë në gjykimin e rastit ndodhjes së grushtit të shtetit në Turqi. A është rasti për të thënë se gjykimi i tyre duhet merret në konsideratë edhe për faktin se ata janë pranë këtij rajoni të trazuar e njohin dhe e dinë më mirë shkaqet se sa analistët perëndimorë të cilët i gjykojnë ngjarjet me syzet e tyre.

Annie Slemrod për Irin ,shkruan:A ishte grusht shteti?Grushtet e shtetit në këtë vend mes lindjes dhe perëndimit kanë ndodhur në vitet 1960, 1971, 1980 dhe pa gjak ” grushti i shtetit postmodern” i vitit 1997. Qeveria islamike u detyrua të japë dorëheqjen pasi tanket, thjesht dolën në rrugë. Secila udhè fillesè labirinti,ngatërruar me synime dhe dëshira,si gjethe vjeshte nisen në arrati fituesit dhe nderkaq ,humbësit.Me më shumë se shumë se 290 të vdekur, 1400 të plagosur, dhe 9.000 të arrestuar (duke përfshirë 30 guvernatorë), një grusht shteti në përpjekje dramatike nga një segment të ushtrisë turke. Mijëra të tjerë janë arrestuar në mesin e anëtarëve të forcave të armatosura turke, përfshirë gjeneralë të lartë. Këto spastrimet janë të detyruar të margjinalizojë më tej rolin e Turqisë si armik i regjimit të Asadit në luftën e Sirisë dhe do të ndikojë në fushatën kundër lëvizjes separatiste kurde të PKK citon, një analistë tjetër nga Lindja e Mesme.

Nuk ka për një kohë të gjatë bindje, se grusht i shteti i Turqisë do të ishte një reagim kundër islamizmit rrëshqanorët dhe erozioni i vlerave laike. Por ajo që ndodhi të shtunën është shkaktuar nga diçka shumë e ndryshme, thonë analistët,shkruan Sharma Suraj. Shumë vëzhgues besojnë, se grushti i shtetit ishte një përpjekje e nxituar nga personeli ushtarak me lidhje me lëvizjen e Fethullah Gulen i cili e dinte se ata ishin duke shkuar për të spastruar në takimin vjetor, emërimet ushtarake që mbahet çdo gusht. Fethullah Gulen është një predikues mysliman, që jeton në mërgim në SHBA i cili shkoi nga të qenit një ish aleat i ngushtë i presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan në një hark kohor, në armik pasi, pasuesit e tij sollën akuzat për korrupsion kundër Erdogan dhe rrethin e tij të ngushtë në vitin 2013. Lëvizja Gulen,thotë në artikullin e tij Suraj, ka mohuar çdo përfshirje në grusht shteti në tentativë. Grushtet e shtetit të mëparshme në Turqi, janë pothuajse gjithmonë të udhëhequr nga gjeneralët e patundur kemaliste, që ishin shpesh të mendimit se vlerat laike të vendit janë duke u gërryer.

Do të ishte e pamundur për të rregulluar, koordinuar dhe për të vendosur një numër kaq të madh të helikopterëve dhe avionëve luftarakë, pa planifikim me një preciz paraprak”, ka thënë Turksen,citon analisti i mësipërm. Vendi ka pësuar një plagë të thellë, si rezultat i këtij grusht shteti në tentativë dhe do të marrë një kohë të gjatë për të shëruar, tha Kiras.”Ne e dimë nga përvoja efektet shkatërruese të grushteve. Tani ne do të shohim se edhe grushtet e shtetit të pasuksesshëm, lënë plagë të thella, që do të marrë një kohë të gjatë për të shëruar. “

Duke cituar disa fajtor si fillim për ndikimin e këtij akti a ishin në të vërtetë refugjatët? Ndërsa Turqia ka penguar të ikurit sirët nga kalimi i kufijve të saj – duke shkuar aq larg sa për ata të cilët bëjnë të pamundurën – vendi ka lejuar 2.7 milionë dhe kjo ka qenë kryesisht në sajë të Erdogan, shkruan Annie Slemrod. Historia dikton se edhe mund të ketë qenë një reagim kundër refugjatëve .Autorja i referohet grushtit të shteti të Egjiptit në vitin 2013. Presidenti i rrëzuar Mohamed Morsi ka mbështetur disa segmente të opozitës siriane (siç bën Erdogan).

Kur ushtria nisi një grusht shteti kundër një president të zgjedhur në mënyrë demokratike tre vjet më parë, turmat masive në rrugë, dhe shumë e liberal të opozitës, e mbështeten me entuziazëm deri asgjësim. Ky ishte Egjipti, dhe rënia e presidentit Mohammed Morsi ishte brutale dhe e shpejtë. Pas largimit të tij, refugjatë sirianë u bë objekt i abuzimit, shumë prej tyre u detyruan të largohen nga vendi. Tani, jo vetëm që gjendja e refugjatëve sa duket mbetet e qëndrueshme, por Erdogan mund të ketë edhe një dorë më të lirë në shtyrjen përpara në planin e tij për dhënien e shtetësisë për rreth 300.000 sirianë, një propozim që ishte dominuese dhe do të kishte bërë bujë deri në e kësaj fundjave të ngjarjeve.

Cilësohet dhe faktori i dytë. PKK. Negociatat u ndërprenë midis shtetit dhe Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK) në korrik të 2015, dhe që nga fundi i vitit të kaluar të dy grupet janë ndeshur në shumicën e juglindjen e Turqisë,thotë në artikullin e Irin, Annie Slemrod. Civilët janë duke paguar çmimin, me më shumë se 350,000 të zhvendosur dhe më shumë se 250 të vrarë. Kristian Brakel, drejtori i fondacionit Heinrich Boll, nuk parashikon një ndryshim të madh në politikën e Erdoganit ndaj PKK. Tha se, rritja e ndjenjave nacionaliste në popullatën e gjerë , historikisht nuk është ogur i mirë për kurdët. Lufta kundër PKK, të cilën Turqia e konsideron një organizatë terroriste, ka qenë një anije politike e Erdogan. Por militantët do të marrë guximin për të vepruar, nëse pas grushtit të shtetit,spastrimi të çon në një ushtri të thyer keq.

Së treti sipas analistëve të Lindjes së Mesme, Annie Slemrod. Lufta kundër të ashtuquajturit Shtet Islamik. Ndërsa marrëdhënia ka qenë e tensionuar në kohë, bashkëpunimi duket se ka qenë në deri në ditët e fundit, me mbështetjen e Ankarasë,është ndërmarr një ofensivë kundër kurdëve udhëhequr nga IS në Manbij. Incirlik ajrore, të cilat SHBA-ja përdor për të dërguar avionë në Siri dhe Irak, u mbyll përkohësisht. Hapësira ajrore është menduar të jetë e hapur përsëri, por veprimet janë të ngjarë të jenë të penguara nga ndalimi i raportuar i komandantit të bazës.

Erdogan dhe aleatët e tij fajësojnë klerikun me bazë në SHBA Fethullah Gylenit për tentim marrjen ,Erdogan është zotuar të “pastruar nga virusi të gjitha institucioneve shtetërore ” të mbështetësve të Gylenit dhe ka thënë se do të kërkojë ekstradimin e klerikut.