Emigranti i parë shqiptar në SHBA dhe Noli

Naum Prifti sjell në kujtime historinë e Kolë Kristoforit nga një qytezë në Kolonjë, i cili u bë i pari shqiptar që shkeli në Amerikë

Emigranti i parë shqiptar që shkeli në Amerikë është Kolë Kristofori nga Katundi, një fshat i vogël pranë fshatit Qytezë të Kolonjës. Naum Prifti shkrimtar,  prej kohësh sekretar i shoqatës Vatra në SHBA, një shoqatë tepër aktive për çështjen shqiptare në kujtimet e tij shkruan dhe për Kolë Kristoforin. Sipas tij për herë të parë për emigrantin e parë shqiptar në SHBA mësojmë nga monografia apo libri i Kostandin Demos apo  Nini Demos sikurse njihej nga shqiptarët e kohës së tij që jetonin në Boston Mass ose në qytetet afër tij.” Konstandin emoja pati idenë e mirë të botonte një libër modest, më sakt një libërth apo librushkë me titull Shqiptarët në Amerikë, apo imigrantët shqiptarë në Amerikë. Ai vëren se i pari emigrant shqiptar që erdhi në Amerikë qe Kolë Kristofori nga Katundi një fshat i vogël pranë fshatit Qytezë të Kolonjës.Edhe vetë Nini Demoja qe po nga ky fshat, dua të them nga Katundi. Këto fshatra shqiptare shtrihen në veri të Qafëzezit dhe njihen me emrin e përbashkët “fshatrat e Vakëfit” sepse dikur ato qenë prona të Kishës”, thotë Prifti.  Nini vëren se Kolë Kristofori erdhi në Amerikë në vitin 1884 dhe pasi punoi aty dhjetë vjet u kthye në fshat me qesen mbushur me para dhe i veshur me rroba të ngushta alla frënga dhe jo me shallvare, as me kaftan dhe dolloma sikurse mbanin përgjithësisht fshatarët e asaj ane, por me veshje evropiane. “Nuk përjashtohet mundësia që edhe para tij të kenë ardhur shqiptarë të tjerë, sikurse përmendet  ardhja e një prifti katolik nga veriu, por ai erdhi me mision fetar nga dioqeza e tij për të hetuar mundësinë e ngritjes së ndonjë famullie katolike në qytetet  ku kishte mjaft katolikë shqiptarë. Veç tij mund të kenë ardhur edhe shqiptarë të tjerë, por ata erdhën si vizitorë me misione të ndryshme jo si emigrantë ekonomikë si Kolë Kristofori. Pas disa vitesh Kola u dorëzua prift dhe punoi si meshtar orthodoks në disa qytete ku kishte emigrantë shqiptarë”, thotë Naum Prifti. Sipas tij, shumë fshatra në krahinën e Korçës i kishte lënë vakëf feudali i madh Iljaz Bej Mirahori në fund të shekullit XV. Edhe kisha e krishterë krijoi vakëfe me anë dhuratash dhe testamentesh të besimtarëve të saj sepse vakëfet gëzonin disa favore shtetërore.

“Libri apo monografia e Konstandin Demos ka interes të veçantë për historikun e emigracionit shqiptar në Amerikë, ndaj Peter Prifti e përktheu anglisht që të të kishte një përhapje më të gjerë edhe te brezi i ri i shqiptarëve”, thotë Prifti. Ai tregon sesi autori i librit iu lut Fan Nolit ti shkruante parathënien. Peter Prifti një tjetër personazh i rëndësishëm i diasporës shkruan në kujtimet e tij se nuk besonte se Fan Noli do ti bënte parathënien një vepre të rëndomtë apo modeste , por për çudinë  e tij Fan Noli pranoi me kënaqësi kërkesën e zotit Kostandin Demo dhe  midis të tjerash shkroi se ajo ishte një broshurë që meritonte të lexohej nga çdo shqiptar.

“Rrëfimi i autorit Konstandin Demo shquhet për vërtetësi dhe thjeshtësi. Ai sjell mbresat e tij jo si historian , as si letrar, por thjesht si emigrant i komunitetit shqiptar në Amerikë”, thotë Prifti.