Në një farë kuptimi, është e drejtë. Adele i detyrohet për ekzistencën e saj, një polaku guximtar me emrin Miecyslav Kasprzyk, i cili në vitin 1942 rrezikoi jetën e tij për të fshehur Adelen në çatinë e shtëpisë së familjes së tij në fermë, pranë Krakovës. Ai e njihte familjen Gelband, kish qenë i tërbuar nga vrasjet e hebrenjve, dhe siç më ka thënë vetë një herë, “Si mund të mos ndihmosh, kur ta kërkon një fëmijë?”

Votimi i britanikëve për t’u larguar nga Bashkimi Evropian ka patur shumë pasoja, mes tyre një rënie e stërlinës, ulje e besimit të biznesit, një krizë identiteti në dy partitë kryesore politike britanike, konfuzion dhe pasiguri. Një prej pasojave më pak të njohura, është se vajza ime, Adele, tani po kërkon që të bëhet polake.

“Babi”, më tha parmbrëmë, teksa darkonim në Brooklyn. “Nëse Britania fillon këtë gjënë e Nenit 50, unë do të marr nënshtetësinë polake”. Neni 50 i Traktatit të Lisbonës parashtron se si një vend mund të dalë nga Bashkimi Europian. Për shkak se është e hutuar për atë që duhet të bëjë, Britania ende nuk e ka nisur këtë procedurë. Por pothuaj me siguri do ta bëjë.

Zgjedhja e Adeles, vajzës time, ështëe çuditshme. Nazistët i vranë stërgjyshen, Frimeta Gelband, në dhomat e gazit në Poloni. Gjyshja e Adele, Amalia, kur ishte vetëm 11 vjeç u gjend e vetme në Poloninë e pushtuar nga nazistët, një vogëlushe hebreje e ndjekur ngado. Ajo ndryshoi emrin në Helena Kovalska, nisi të paraqitet si katolike, gjeti punë në një fermë, dhe i mbijetoi përpjekjes së Gjermanisë për shfarosjen e hebrenjve në Evropë.

Pas luftës, autoritetet polake e futën Amalinë në një jetimore hebrenjsh në Krakovë, aty ku ajo mbeti për tre vjet. E vetmja gjë që donte, ishte që të largohej nga Polonia. Nëna e saj, kushërinjtë e saj, hallat, tezet, dajat e xhaxhallarët, të gjithë ishin vrarë.

Amalia Baranek është tani një qytetare braziliane që jeton në Rio. Ajo ka shijuar Olimpiadën e mrekullueshme, që sapo përfundoi. Ajo ka shumë pak kohë për denigruesit e Brazilit, vendi që e mirëpriti. Ka jetuar në Rio që prej vitit 1948, kur më në fund u ribashkua me babanë e saj, i cili ishte larguar nga Polonia pak përpara luftës. Nuk ka braziliane më krenare se Amalia. Ajo e njeh një vend, i cili e ka shpirtin bujar. (Botuar fillimisht ne bota.al)

Adele, që sot është 18 vjeç dhe ndjek studimet në vitin e parë në Universitetin e Kalifornisë së Jugut, e adhuron gjyshen e saj braziliane. E megjithatë, ajo është gati të bëhet polake.

Nuk jam i sigurtë se kë duhet të fajësoj për këtë, apo nëse fajësimi është fjala e duhur. Bota ishte e mbushur me frikë dhe zemërim në vitet 1930, aq sa t’i jepte energji një nxitësi të urrejtjes, që të vinte në pushtet në Gjermani. Bota është e mbushur me frikë dhe zemërim sot, mjaftueshëm sa për të nxitur daljen e Britanisë nga Bashkimi Europian, si dhe një njeri plot të meta si Donald Trumpi, që të mbërrijë deri në prag të presidencës së Amerikës.

Psikika e trazuar kërkon një kokë turku. Për Hitlerin ishin hebrenjtë, mes të tjerëve. Sot, kokat e turkut kërkohen kudo, për ndjesinë e përhapur se diçka është e gabuar; që po humben vende pune; që pasiguria ka zëvendësuar sigurinë; që të ardhurat po bien; që politikanët janë blerë; që bankierët shkaktarë të krizës së 2008-ës dolën pa lagur; që imigrantët vijnë nga të katër anët; që pabarazia është jashtë kontrolli; që sistemet e taksimit janë të shtrembëruar; që terroristët janë ngado. Këto koka turku, në anën tjetër të Atlantikut, përfshijnë refugjatët sirianë, migrantët afrikanë, punëtorët polakë në Britani, meksikanët, myslimanët, dhe tani që është hapur stina e urrejtjes, pothuajse këdo që konsiderohet “i huaj”.

Pra, asgjë e re nën Diell.

Siç vërente Rudyard Kipling: “Të gjithë njerëzit e mirë e dinë se / E të gjithë njerëzit e mirë e thanë / Të mirët si ne, jemi NE / Ndërsa të gjithë të tjerët, ATA janë”.

Pas marrëzisë kundër “gjithë të tjerëve” vjen pendimi. Pasardhësit e familjeve të vrara apo të dëbuara nga Polonia gjatë Holokaustit, tanë janë të kualifikueshëm që të aplikojnë për nënshtetësi. Disa prej kushërinjve të Adeles tashmë janë bërë polakë. Sigurisht, një pasaportë polake sot është gjithashtu një pasaportë për kudo në Bashkimin Evropian, krijesa më e madhe politike e gjysmës së dytë të shekullit të njëzetë, një bashkim pa kufi i gjysmë miliardi njerëzish (të paktën deri kur të largohet Britania). Të rinjtë – përfshirë të gjithë të rinjtë britanikë që votuan në shumicë për të qëndruar në BE – duan të jetojnë, dashurojnë dhe punojnë kudo në Evropë, ku ata dëshirojnë.

Adele është një prej tyre. Ajo e dashuron Londrën, ku përfundoi shkollën e mesme. I pëlqen hapja e saj. Nuk i besohet që pasaporta e saj britanike, shumë shpejt – nëse nuk merr fund marrëzia – mund të mos jetë më një pasaportë e Bashkimit Europian. Dhe kështu Polonia bën me shenjë, ashtu si Gjermania bëri me shenjë që nga dita e zgjedhjeve të Brexit, për disa hebrenj britanikë me origjinë gjermane. Historia përsëritet.

Në një farë kuptimi, është e drejtë. Adele i detyrohet për ekzistencën e saj, një polaku guximtar me emrin Miecyslav Kasprzyk, i cili në vitin 1942 rrezikoi jetën e tij për të fshehur Adelen në çatinë e shtëpisë së familjes së tij në fermë, pranë Krakovës. Ai e njihte familjen Gelband, kish qenë i tërbuar nga vrasjet e hebrenjve, dhe siç më ka thënë vetë një herë, “Si mund të mos ndihmosh, kur ta kërkon një fëmijë?”

Kasprzyk më tha edhe diçka tjetër: “Një njeri që nuk bën dot dallimin mes të mirës dhe të keqes, nuk vlen asgjë. Në fakt, një njeri i tillë duhet futur në çmendinë”.

Shumë polakë bashkëpunuan, por disa nuk e bënë. Uroj që qartësia morale e Kasprzyk të frymëzojë Adelen, si polake ose jo, dhe uroj që bota të mos zhytet më kurrë në errësirën, të cilës ai i rezistoi.

/The International New York Times