Shqipëria politike mbetet një vend unik në disa drejtime, – sidomos në politikë. Ja për shembull, për 8 vite kishim një kryeministër mjek, prej 3 vitesh kemi një kryeministër piktor. Shqipëria e tranzicionit nuk ka pasur asnjëherë një kryetar shteti apo kryeministër jurist në formim bazë, siç vështirë të gjendet vend tjetër ku ministrat më të rëndësishëm, ata të financës, të ekonomisë, infrastrukturës, etj, kanë formim bazë gjuhë e huaj anglisht apo frëngjisht. Gjithsesi, po kaq e veçantë paraqitet edhe përbërja e parlamentit, bazuar në formimin bazë universitar dhe në profesionet bazë të deputetëve. Tabela ilustron 3 raste: rastin shqiptar, rastin gjerman dhe rastin austriak, këtë të fundit, duke e ballafaquar me përbërjen sociale të popullsisë.

Në rastin shqiptar shumica dominuese mbetet biznesmenët e krijuar nga politika (mbi 70-85% e aktivitetit të firmave të tyre bazohet direkt & indirekt në tenderimet publike nga buxheti shtetëror qendror ose lokal). Madje, numri i atyre që kanë formim bazë policor ose ushtarak është shumë herë më i lartë sesa numri i tyre që kanë formim shkencat politike, sociologjike, filologjike, etj. Shumica vijnë nga promovimet partiake, dhe rreth 35% janë rregullisht pjesë e listave të përhershme të shefave të partive.

Në modelin gjerman dhe austriak dominues është politikani që vjen nga sektori publik, pra që ka karrierë administrative e profesionale, dhe që hyn në politikë për të avancuar kontributet e tij. Në Gjermani deputetët që vijnë nga shërbimi publik / administrata është dominues mbi çdo sektor tjetër, dhe se numri i biznesmenëve në parlament është më i ulët sesa numri i mësuesve. (duke imagjinuar se biznesi gjerman është 92% me prirje, aktivitet, konkurrim dhe burim privat, pa lidhje me buxhetin shtetëror, pra e kundërta jonë). Në Austri gjithashtu pjesa e biznesit është tre herë më e vogël sesa ajo që vjen nga karriera profesionale në shtet/administratë publike. Aty, më shumë se dy të tretat e qytetarëve janë të punësuar në sektorin privat, prej nga vijnë edhe pothuajse një e treta e deputetëve.

Vlera për ne? Po, për të kuptuar përse për një vend pune roje nate kërkojnë 10 dokumente, kurse trajnimi dhe çdo vit vërtetimet e aftësisë, – kurse për “rojet” e shtetit, vendimmarrësit politikë, nuk ka asnjë kriter kufizues, qoftë edhe informal. Karriera varet nga partia dhe partia varet nga vullneti i kryetarit, ndaj edhe karriera indirekt varet nga vullneti i kryetarit. Këta të fundit, megjithëse me profesione shumë larg formimit juridik, ekonomik apo bujqësor, janë e mbeten “ekspertët” diktues në çdo sektor dhe për çdo çështje. Ata e kanë fjalën e fundit për masat ekonomike, për taksat, për projektet urbanistike, për tekstet mësimore, për reformat universitare, për mbjelljen e ullirit, për cilësinë e rërës në bregdet, për taktikat e ekipit kombëtar të futbollit deri dhe për gjithçka tjetër, deri për përcaktimin se kë/si duhet të sulmojë NATO apo kë duhet të zgjedhin amerikanët për President!

Natyrisht një politikan i mirë nuk përcaktohet nga profesioni që ka. Por nëse gjatë kohës së drejtimit të mjekut edhe gjendja në shërbimin shëndetësor preku fundin, apo gjatë kohës së qeverisjes së artistit mbyllen edhe dy teatro historike ndërkohë qe i vetmi art që vijon të ketë sukses në Shqipëri është arti i betonizimit masiv, kudo e për gjithçka, – nëse ekonomistët i zëvendësojmë me përkthyes, apo juristët me të fortët e rrugës, – atëherë ka diçka serioze që nuk shkon, – dhe që na ndihmon sadopak të kuptojmë përse jemi ende në gjendje kritike & kaotike si shtet, si politikë, si shoqëri, si sistem vlerash dhe si edukim demokratik!

Një shënim i tille, ditën qe skadon afati i regjistrimeve të reja për në Universitete, ku dhjetëra mijëra të rinj shpresojnë të marrin dije dhe me aftësi të krijojnë të ardhme të qëndrueshme, – është një mesazh pesimist, por edhe një ftesë reflektimi, mospajtimi dhe reagimi aktiv prej tyre, të rebelohen pozitivisht, të sfidojnë gjendjen me dije e zgjedhje të mençura, të heqin dorë nga imitimet e brezave të tjera, të kalojnë nga realiteti virtual në atë real, dhe kështu me kurajë e vullnet të imponojnë ditë më të mira për veten, familjen dhe vendin.

Foto 1 nga 3