Ernest Koliqi: Lutja e Dëshprueme

 

Disa poezi të Ernest Koliqit, duke u bërë një zëdhënës i psikologjisë së shqiptarëve të shekullit të kaluar, përmes prozës së tij, tashmë të cilësuar, që hap dyert e letërsisë moderne në letërsinë shqipe, por më poshtë paraqesim një tufë sprovash poetike, forcën dhe lirinë e arketipit estetik

 Ju qi keqas t’vorrosun keq flêni nder murrâna

mbi shpate t’pjerrta a n’pyje, n’breg deti ase n’breg lumi,

deshmor‘, q’êmën t’lavdishem keni thadrue n’gojdhâna,

nën dhé me gjak t’uej t’rîmun idhnín nuk u a shuen gjumi.

 

Ju qi n’vorre t’vetmueme keq flêni e nuk pushoni

e as deka varrz e shtatit nuk thau as nuk u a mbylli,

qi éshtnat vrik ju dridhen kur del nji zâ nga pylli,

a kur nji zhapllim‘ hapash përbrî murân’s ndëgjoni,

 

ju qi n’mesime fisnike t’lahutës jeni rritun,

ju qi burrnín jetike e patët si mësuese,

ju qi lirín kreshnike zgjedh‘ e kishi per nuse,

ju qi n’mprojen e nderit botën keni çuditun,

 

sot n’murrâna t’harrueme kërkoni kot pushim:

ju qi epopé t’panjoftun shkruet me gjakun e kuq,

plot vrumulisje n’eshtna rrini tue bluem idhnimin,

fatosa orzez, për flîjen e jetës q’u shkoi huq.

 

U rrzuet tue rrokun armën dhe rrzue me jue fisi;

ato q’atdheut i kjené ndër mote gardh çeliku,

porzmat vigâne t’ueja, jo, nuk i mposhti anmiku

por mâma e fatit, mâma qi befas mbi né krisi.

 

N’heshtim t’natës shqiptare s’ndëgjihet kund zâ njerit,

prân‘ votres s’fikun nânat n’vaj nuk e njomin bukën,

por me sy t’papërlotun plot shkndija mnije, strukën

tue prit‘ furín ahmarrse qi t’thej‘ t’prîmunt e mnerit.

 

Jo váj por gjâm e ahté prej pyjesh sjell jehona,

zhumhura e rrebtë e lumit kushtrim zâ-mbytun ngjanë,

shpirtnat errson e ballet vrugon, ndiell mort zezona

q’atdheut palcet gjallnuese mâ t’mshefta po i a thanë.

 

O Perëndí, na tokën pranuem qi Ti na fale,

n’tê tash tridhet‘ qindavjeta na u end e ndershme jet,

jetuem m’kto troje t’vobta, n’kto brigje t’thata e t’shkreta,

ngujve larg botës tjetër tue ruejtun dhên mbi male.

 

Me mzi strehueme trupin nga shiu e brshni e marrdha,

n’kasolle e stane t’brishta qi shpërthejshin duhínat,

pa dijt‘ qejfet e holla, pa dijt‘ ç’janë miradinat,

pa njoft‘ doket e lmueta të kombeve fatbardha.

 

E, pra, t’ushqyem n’kto gryka me bukë kollomoqe

Qi e zbutshin n’új të kronit, s’lypshim kurrgjâ mâ shum,

sepse bylmet na kishin nji lirí t’thjsht‘, t’pashoqe,

qi me hiret e veta na e bânte gjakun t’lum.

 

Nânat me qumsht‘ të pastër andjen n’shpírt t’on‘ dikojshin

Me fluturue si shqipe në qiell t’nderit shqiptar,

n’flak t’dokeve m’u kndellun e n’zjarrm t’buzmit bujar,

qi kobin e zvetnimit nga votra na e largojshin.

 

O Perendí, ndër shekuj ûja buzën na e zverdhi,

shpesh u errem pa hângër bukën m’e ruejt‘ për fmín

e mitun q’ish n’e rritun, por n’qe ‘i mik né shpín

na msyni, ia vûm para at buk mikut kur erdhi.

 

Pse kshtu na e randon jetën me dhunë e me krajata?

Lírin e dy gisht nderi n’shtek t’ballit: s’kishim tjetër:

kto dy të mira zbritshin vobeksín t’on‘ të vjetër.

Po pse, o i Lumi i Qiellvet, na i rrmbeve kto dhurata?

 

Shkodra ne mengjes

Kendojn’ s’bashku n’mengjes pes’ kumbonare

kendojn’ n’ajri mbi Shkoder ende fjete:

mbi Maranaj qet vetllen kureshtare

agimi e hjedh n’liqe synin e qete.

 

Perhap lajmin e zgjimit rrezja e pare e

t’parat pershendetje dridhen n’heshti l’lete,

e shpejt n’at lavdi,qe e vesh’ fare,

Shkodra kumbon me zane,zhurme e jete.

E ai diell pranvere i ri shprazet n’shtepija,

udha e lulishta,tue ngjall’ ngjyra e shkendija,

tue mbshtjell’ gjithcka si nje tis ari,i holle,

skaj n’skaj si lum gzimi tue rreshqite

n’syt e vashave qeshe, e mbush’ me drite

kacurrelat e tyne kur shkojn’ n’shkolle.

 

Shkodra ne zheg

E zhegu jeten edh’ e shafite

e krejt qyteti disi kolomendet;

heshtin pirajkat,heshtin avlimendet,

e n’at heshti mbretnon e bardha drite.

Vec ndonje cikrik pusi tur kersite

degjohet hove-hive e’ i hap qi endet

vetmimtar n’zheg,msa flejn’ njerzit e sendet,

edhe kadalkadal vjen tu’u avite.

Oh, shqetija fmijnore,n’moshe’ t’prarueme !

Nana na vente, n’zheg ne fmijjt,me fjete

per t’i dhan me ggjum’ t’on’, pak pushim shpis…

Por na sa ndiejshem ngjat at hap, n’te shtrueme

s’na zente vendi vend: rrijshim t’paqete,

pse at hap e ndiqte britma e hallvaxhis!

 

Shkodra ne mbramje

Sa ambel n’mbramjeshqimet drita e diellit

qi bje kadalkadale andej kah ana

e malit tue lan’ mbrapa ngjyrat e t’tana:

zambake ar, vjollza e fletza drandofillit,

e n’at zjarrm lulesh,ndez’ nder skaje t’qiellit

vizaton Rozafati gurt vigana,

e neper hyj qi kallen n’qiellt e gjana

del si vetull hyjneshe hana e prillit.

Prej Maranajt zbret nata (nga erdh dita),

per me fil’ ngjyrat qi pat falun drita,

E Shkodra n’hije pak nga pak, qe,hume.

Minerat permbi te, t’bardha n’ajri,

sogje qiellore duken qi e ruejn’ n’gjume

kur flen nen hyj qi i a mbulojn’ qiellt unjit.