T’i vish rrotull gruas sate…

John Updike

O e dashura ime! Po. Ja ku jemi ulur, mbi dërrasat e gjera e të ngrohta të dyshemesë, para zjarrit, me fëmijët midis nesh dhe po hamë. Vajza dhe unë ndajmë një çerek kile patate të fërguara, ti e djali ndani një tjetër dhe në qendër, pa marrë asgjë, duke lëshuar rrezatime të thjeshta brenda vetes si një xhevahir, foshnja e vendosur në një mbajtëse fëmijësh, thith shishen e saj me mjeshtri, duke rrotulluar vetullat, dhe sytë e saj egoistë, soditës, vjedhin xixëllimin nga qendra e flakëve. Dhe ti. Ti. Ti e lë fundin tënd, të njëjtin fund të zi me të cilin, me trimëri të butë gruaje, i hipe këtë mëngjes biçikletës dhe u sule për të luajtur himne në tastierën e vështirë të pianos së vjetër të kishës, – ti e lë këtë fund të zi të rrëshqasë nga gjunjët e ngritur nëpër kofshët e tua, të rrëshqasë sipër kofshëve në gjeografinë absolute të trupit tënd, kështu që bardhësia paralele e anëve të tyre të poshtme, i zbulohet ngrohtësisë së zjarrit e syve të mi. Oh! Është një fjali e Xhojsit. Përpiqem ta nxjerr atë nga guvat legjendare, të pazbuluara mirë të „Uliksit“: fshiku një llastik çorapi, çka e kënaqi Blejzis Bojlenin, në një strofull të thellë të Dublinit. Çfarë? Flakërimëngrohtë. Ajo ishte fjala kyç. Flakëroi flakërimëngrohtë kofshën e saj të ngrohtë e të flakërueshme prej gruaje. Diçka e tillë. Njeri i shkëlqyer, që e ndjeu atë. Flakërimëngrohtë prej gruaje. I shkëlqyer edhe që ndjeu jetën magjike të çuditshme e të fuqishme, të pashpjegueshme e të pakundërshtueshme që bën gjuha brenda vetes. Cili qe ai njeri që mendoi të krijonte fjalën i mitur nga Mitër? Në gjysmëhënën tonë fëmijët, me gjithë madhësinë e tyre, duket se dalin nga ti drejt meje, me gishtërinj e sy të lagët, ngjyrë bronzi. Tre fëmijë, pesë vetë, shtatë vjet. Shtatë vjet që kur u martova me gruan e kolme e të ngrohtë, shalëbardhë. I erdha rrotull dhe u martova. Grua. Fjalë e mprehtë si thikë që, me gjithë tehun e saj, nuk ma preu hovin për t’i ardhur rrotull edhe pas martesës. Për habinë time.

Ne hamë mish, mishin që e rrëmbeva të ngrohtë nga duart e ashpra të shitëses së hamburgëve në restorantin e vogël një milje larg, lokal mizor, tërë shkëlqim të egër e kromim të vrazhdë; grabitës të rinj m’u hakërruan me shaka të ndyra, pleqtë zgjatën tek unë putrat e ngrohura nga kafja; nxora kuletën dhe më lanë të shkoja. E fryrë nga qahitë, qesja e letrës së ambalazhit ishte e ngrohtë pranë meje në makinën e ftohtë; qesja e vogël që mbante dy kutiçkat e patateve të fërguara, lëshonte një afsh edhe më ngacmues. Përmes acarit të zi të dimrit, u ktheva te zjarri në shpellën intime, ku më përshëndetën aho-të dhe urra-të, te dreri, gojëhapur dhe me gushë të pambuktë, nga e cila çurgon gjaku, shtrirë i pajetë përtej supeve të mia. Dhe tani ti, pranë O-së së bardhë të pjatës, në të cilën fëmijët flakën me piskamë neverie rrotullat e tejdukshme të ngjeshura të qepës së hamburgerit – ti i shtyn gishtërinjtë e tu të këmbëve dy-tre centimetra më afër zjarrit, dhe e bardha e zbehtë e anës së brendshme të kofshës sate të plotë zbulohet me përtesë, dhe llastiku përjetësisht elastik i çorapit fshik flakërimëngrohtë zemrën time të fshehtë.

Kush do të kishte menduar, grua e kolme, atëherë me drithërimën e bardhë të ceremonisë (pavarësisht nga breshëria shpërqendruese e përbetimeve ogurzeza, me bisht të syrit ndiqja dridhjen e tufës së lulequmështoreve të shtrënguara pas brezit tënd), se shtatë vjet nuk do të sillnin kurrfarë largësie mes nesh, se me gjithë ata shtretër të ngrohtë, do të riktheheshim në të njëjtin moment drithërues, të filllimit? Qelizat ndërrohen çdo shtatë vjet, dhe brenda atomit, me sa duket, ka një pavazhdimësi të çuditshme, sikur Zoti të dojë të ripërtërijë gjithësinë në çdo çast (O Zot, i shtrenjti Zot, mik shtatlartë i fëmijërisë sime, unë nuk do të të harrojë kurrë, ndonëse ata thonë gjëra të tmerrshme. Thonë se dritaret e rrumbullakëta me rozeta në katedrale janë simbole vaginale). Këmbët e tua, të zbuluara në një mënyrë po aq të plotë sa edhe nga një kostum banje, lakmojnë të futen më thellë në tisin e qelibartë të afshit. Hë: fillo! Një gjuhë e gjelbër flake varet anash nga një qeskë rrëshire në kërcu, duke qarë, dhe hijet e portokallta në tavan luhaten me gjallëri të re. Fillo!

– Të kujtohet, në muajin tonë të mjaltit, se si koka e ngrohësit me vajgur bënte goxha dritare të rrumbullakët me një rozetë të madhe në tavan?

– Hëm! – Mjekra jote vete te gjunjët, kërcinjtë e tu tërhiqen, gjithçka është e mbledhur. Ndoshta jo shumë gjëra për t’u kujtuar për ty, gjak i derdhur keqas, ngathtësi gjithfarëshe. – Ishte ftohtë për qershor.

– Mami, çfarë ishte ftohtë? Çfarë the? – pyeti vajza, duke shqiptuar fjalët me zemërim, e vendosur të mos i lërë ato t’i rrëshqasin dhe ta ngatërrojnë, sa ne të qeshim.

– Një shtëpi, ku unë dhe babi ndenjëm njëherë e një kohë.

– S’më pëlqen qo, – thotë djali dhe hedh në dysheme një gjysmë qahije të lyer me mustardë ngjyrë bizeleje.

Ti e ngre atë dhe, me një të ngrysur të bukur vetullash, pyet: – A s’është për t’u çuditur? Kishte ndonjë me mustardë tjetër përsipër?

– Ma shpif qo, – ngulmoi djali, ai është dy vjeç. Për të, gjuhët janë ca si doreza të trasha që vërtiten pranë tij, ai rrëmben ç’të mund.

– Ja! Mund të marrë timen. Më jep mua të tijën! – Unë ta kaloj hamburgerin tim, ti e merr, ai e merr prej teje, nuk ka asgjëkundi ndonjë valëz mirënjohjeje. Nuk ka më lëvdata për heroizmin tim në prurjen e darkës të së dielës. Dinake, ti e ndien, dhe e ndien që unë e ndiej se ti e di që kisha shpresuar ta ruaj energjinë tënde për një harxhim të mëvonshëm. Ne ndiejmë gjithçka midis nesh, çdo valëz të qenë dhe të paqenë, është e lodhshme. T’i vish rrotull gruas sate, kërkon dhjetëfish më shumë fuqi, se të bësh për vete një vajzë të paditur. Zjarri zhvendoset, duke thërrmuar copa gazete, që e përcjellin me gri më të çelët fantazmën e bojës së mesazhit të tyre. Ti kruspullon këmbët dhe ul fustanin mbi to. Me një zhurmë cërcëritëse, si psherëtimat e kërcunjve të kapitur, foshnja thith çfarë ka mbetur në shishen e vet, e lëshon atë në dysheme me biberonin e saj të pakëndshëm tërë shkumë e fillon të qajë. Goja e saj prej egoisti hapet, cipa e hollë e kënaqësisë së tij çahet. Ti e merr në krah e ngrihesh më këmbë. Ti e do foshnjën më tepër se mua.

Kush do të kishte menduar, kur u derdh gjaku, se nuk do të thyhej asnjë barrikadë, se çdo herë, pas mbylljes së plagës, ti do të ktheheshe përsëri në virgjëreshë? Shtalartë, bionde e pakuptueshme, e largët dhe e sjellshme.

Ne i vëmë fëmijët të flenë një nga një në rend të kundërt të lindjes. Unë jam pakufimisht i duruar, atëror, i mirë. Megjithatë, ti e di. Ne vështrojmë qeset e letrës dhe kutitë e kartonit tek ndizen mbi jastëkun frymëmarrës të thëngjijve, shohim televizor, hamë biskota, nuk ka rëndësi. Vjen njëmbëdhjeta. Për një çast xixëmues, ti qëndron mbi tapetin e dhomës së gjumit në mbathje, duke shpleksur këmishën tënde të natës, oh, topolakësi topolake, e ëmbël, e bardhë, topolake. Në shtrat lexon. Për Riçard Niksonin. Ai të magjeps, ti e urrren. Ti e di si e mundi Xheri Vorhisin, martirizoi zonjën Daglas, si luante poker në Marinën Luftarake, ndonëse ishte kujeker, çdo dredhi, çdo përshtatje. O Zot! Le ta lëmë të gjorin të flejë! Asnjë prej nesh s’është i përsosur.

– Hej, le ta shuajmë dritën!

– Prit! Është pikërisht aty ku do të dënojë Hisin. Qenka shumë e çuditshme. Thuhet se veproi ndershmërisht.

– Jam i sigurt që ashtu bëri. – Unë zgjas dorën te çelësi.

– Jo. Prit! Sa të mbaroj këtë kapitull. Jam e sigurt se në fund diç do të ketë.

– Zemër, Hisi ishte fajtor. Ne jemi të gjithë fajtorë. Të ngjizur në epsh, ne vdesim të papenduar. – Dikur të bënin për vete fjalët e mia të stërholluara.

Unë rri shtrirë pas shpinës sate të mystë e të mjegulluar. Ti lexon brinjas, një dredhi gjumi. Unë shoh faqen e librit përmes balukeve të tua, e mprehtë dhe e bardhë si një pykë kristali. Papritur, ai shket. Libri të ka shkarë nga dora. Të ka zënë gjumi. Dredhi dinake, o dinake! Mendohem në errësirë. Dinake. Dritat e përparme të makinave rastësisht lëshojnë rrëshqitas frëngji valëvitëse drite rreth mureve e tavanit tonë. Dritarja e madhe me rozeta projektohej lart përmes vrimave në formë petalesh në kokën e furnelës së zezë me vajgur, që e vendosim në mes të dyshemesë. Ndërsa flaka regëtinte në vatrën e rrumbullakët të fitilit, ylli i çelët, i shtrirë i gjysmëhijes rrethore, lëvizte dhe valëvitej sikur të ishte mbi një pëlhurë mëndafshi që tërhiqej lehtë ose fryhej ngadalë. Ngjyra e tij, ajo e gjakut të turbullt, të çelët. Ne i paguajmë shtrenjtë me gjak kohët tona paqësore.

Në mëngjes, për lehtësimin tim, ti je e shëmtuar. Drita e zbehtë mëngjesore e së hënës të zbardh pulla-pulla, ta terr mirësinë e trashësisë së trupit, e bën rrobën tënde të banjës një tub të varur tërë njolla, që fërfërin vajtueshëm, duke zbuluar një dekolte verdhuke. Lëkura midis gjinjve të tu, një e verdhë e trishtueshme. Unë pi kafen, duke kënaqur sytë me shpëlarësinë tënde. Çdo rrudhë e ngjyrim i zbehtë, një lehtësim dhe një hakmarrje. Fëmijët ankohen. Thekësja elektrike ngec. Shtatë vjet e kanë vrarë këtë grua.

Burri, ai largohet si shigjetë për në punë, duke hyrë në garë për të drejtën e parakalimit, duke i marrë kthesat në cakun e hollë dhe të vështirë të kufirit ligjor të shpejtësisë. Nga rrëmuja, butësia, zbehtësia, flashkësia e shtëpisë në qytet. Guri është sfera e tij. Fitimi i monedhave. Manovrimi i abstraksioneve. Vënia në lëvizje e sendeve të pashpirta. Oh, gëzimet e patundura, të pajeta të punës!

Unë kthehem me kokën lëmsh për shkak të një makine. Një hollësi teknike, për të cilën do të duheshin javë të ta shpjegoja, më bllokon trurin, unë luaj verbërisht me fraza e numra tërë mbrëmjen. Ti më nxjerr darkën si një kameriere – si më pak se kameriere, sepse të kam njohur. Fëmijët më prekin me ndrojtje, siç do të bënin me një kapriatë të pjerrët të mbërthyer në një ngrehinë, lartësinë e së cilës s’e kuptojnë. Ata bien në gjumë të thellë. Ne përballojmë gjumësinë e tyre me një qetësi paralele. Mendimet e mia ripunojnë në kënde të drejta kronike të njëjtat qarqe, që bllokohen në të njëjtin rrjet profesional. Ti fërfëllin librin për Niksonin; zhdukesh në banjën e katit të sipërm, tubat e vaskës qajnë. Në kokën time, më në fund, më duket se e kam gjetur çelësin e bllokuar: unë e shtyp atë, ai ngec; e shtyp; ka ngecur. Nisin të më merren mendtë, duke pirë cigare pas cigaresh. Vërtitem kot nëpër dhomë.

Kështu që kapem në befasi në një rrotullim, kur më dhjetë, në këtë orë kuptimplote, ti vjen tek unë me një puthje tërë pastë dhëmbësh, e njomur e vajzërore dhe e shkathët, pra morali i rëndësishëm i këtij tregimi është: një dhuratë të pritur nuk ia vlen ta dhurosh.

Maksim Daiu