Askush nuk e pa të zbarkonte në natën e njëtrajtshme, askush nuk e pa kanoen prej bambuje të zhytej në baltovinën e shenjtë, por pak ditë më vonë të gjithë e dinin se njeriu i heshtur vinte prej Jugut dhe se atdheu i tij ishte një prej fshatrave të pafundme që gjenden rrjedhës së sipërme, në brinjën e egër të malit, ku gjuha zend nuk është ndotur me greqishte dhe ku lebra është e pazakontë. E vërteta është se njeriu i hirtë e puthi baltën, ngjiti bregun pa mënjanuar (me siguri, pa ndier) tehet e gjetheve që i hapnin mishrat dhe u zvarrit, i marramendur dhe i gjakosur, deri tek lëmi qarkor që kurorëzohet nga një tigër apo kalë prej guri, i cili dikur pati ngjyrën e zjarrit, por tani atë të hirit. Ajo rrethore është një tempull që e patën përpirë flakët e moçme, që xhungla e veremosur e pat përdhosur dhe që zotit të të cilit nuk i ofrohen më nderet e njerëzve. I huaji u nder mbi piedestal. E zgjoi piku i diellit. Vuri re, pa habi, se plagët ishin mbyllur; i mbylli sytë e zbehur dhe e zuri gjumi, jo prej lodhjes së mishit por prej vendosmërisë së vullnetit. E dinte se ai tempull ishte vendi që kërkonte qëllimi i tij i patundshëm; e dinte se pemët e pambarimta (rrjedhës së poshtme) nuk kishin arritur t’iu zinin frymën rrënojave të një tempulli tjetër të bekuar, po ashtu me zota të përvëluar dhe të vdekur; e dinte se detyra e tij e ngutshme ishte gjumi. Afër mesnatës e zgjoi klithma e pikëlluar e një shpendi. Gjurma këmbësh të zbathura, disa fiq dhe një shtambë, i treguan se njerëzit e zonës e kishin përgjuar me respekt gjumin e tij dhe kërkonin zemërgjerësinë e tij apo frikësoheshin prej magjisë së tij. Ndjeu të ftohtin e frikës dhe kërkoi strehë tek një qivur i shembur e u mbulua me gjethe të panjohura.

Qëllimi që e shtynte nuk ishte i pamundur, edhe pse i mbinatyrshëm. Donte të ëndërronte një njeri: donte ta ëndërronte me imtësi të plotë dhe ta bënte real. Ky projekt magjik e kishte shteruar gjithë hapësirën e shpirtit të tij; nëse dikush do ta pyeste për emrin e vet apo për çdo gjë të jetës së tij të mëparshme, nuk do të arrinte të përgjigjej saktë. I leverdiste tempulli i shkretuar dhe i copëtuar, pasi ishte një pakësim i botës së dukshme; po ashtu edhe prania e druvarëve, pasi këta merreshin me plotësimin e nevojave të tyre modeste. Orizi dhe frutat, që i ofronin si nder, ishin të mjaftueshme për trupin e tij, të përkushtuar detyrës së vetme të gjumit dhe ëndërrimit.

Në fillim, ëndrrat ishin kaotike; pak më vonë, qenë të një natyre dialektike. I huaji e ëndërronte në qendër të një amfiteatri qarkor, që në njëfarë mënyre ishte tempulli i djegur: re nxënësish të heshtur mbushnin shkallët; fytyrat e nxënësve të fundit qëndronin shumë shekuj larg dhe në një lartësi yjore, por ishin krejtësisht të përpikta. Njeriu u diktonte leksione anatomie, kozmografie, magjie: fytyrat dëgjonin me ankth dhe mundoheshin të përgjigjeshin duke kuptuar, sikur ta parashikonin rëndësinë e atij provimi, që do ta shpëtonte njërin prej tyre nga gjendja e imazhit të kotë dhe do ta vendoste në botën reale. Njeriu, si në ëndërr edhe në vigjilje, përtypte në mendje përgjigjet e fantazmave të tij, nuk gënjehej prej mashtruesve, përshquante tek disa ndërdymje një zgjuarsi që rritej. Kërkonte një shpirt që ta meritonte të ishte pjesë e universit.

Pas natës së nëntë a të dhjetë, kuptoi me njëfarë hidhërimi se nuk mund të priste asgjë prej atyre nxënësve që pranonin me pasivitet doktrinën e tij, por vetëm prej atyre që, herë-herë, rrezikonin një kundërshtim të arsyeshëm. Të parët, edhe pse të denjë për dashuri dhe përzemërsi, nuk mund të arrinin të bëheshin individë; të fundit arrinin të mbijetonin pak më tepër. Një buzëmbrëmje (tani edhe buzëmbrëmjet ishin haraç i ëndrrës, tani nuk qëndronte më zgjuar veçse nja dy orë në të gdhirë) e mbylli një herë e përgjithmonë shkollën e madhe të ëndërruar dhe mbajti vetëm një nxënës. Ishte një djalosh i heshtur, melankolik, ndonjëherë kryeneç, me tipare të mprehta që përsërisnin ato të ëndërruesit të tij. Për një kohë të gjatë, eliminimi i egër i bashkëdishepujve, nuk e shpërqendroi; progresi i tij, pas disa leksioneve individuale, arriti ta mrekullojë mësuesin. Megjithatë, katastrofa ia behu. Një ditë, njeriu doli prej ëndrrës si prej një shkretëtire veshtullore, këqyri dritën e zbrazët të pasdites, që, aty për aty, e ngatërroi me aurorën dhe kuptoi se nuk kishte ëndërruar. Tërë atë natë dhe tërë ditën, qartësia e padurueshme e pagjumësisë u vërsul kundër tij. Deshi të eksploronte xhunglën, të lodhej; mezi arriti mes kukutës disa fragmente gjumi të flashkët, të njollosura vetëtimthi nga vizione të llojit të rëndomtë: të kota. Deshi ta riçelte shkollën dhe sapo kishte shqiptuar vetëm disa fjalë të shkurtra të fjalimit, kjo u shpërfytyrua, u fshi. Në zgjimin, pothuaj të pambarimtë, lot zemërimi i digjnin sytë e plakur.

Kuptoi se ndërmarrja për t’i dhënë formë materies së paqartë dhe të rrëmbyeshme, prej së cilës përbëhen ëndrrat, është më e vështira që mund të kryejë një burrë, edhe pse të depërtojë në tërë enigmat e shtresës së sipërme dhe të poshtme: shumë më e vështirë se të thurësh një litar prej rëre apo të gdhendësh një monedhë prej erës që s’ka fytyrë. E kuptoi se një dështim i parë ishte i pashmangshëm. Bëri be se do ta harronte halucinacionin e tepruar që e kishte shmangur në fillim dhe kërkoi tjetër mënyrë pune. Para se ta ndërmerrte, i kushtoi një muaj rimëkëmbjes së forcave që deliri ia kishte shpërdoruar. E braktisi çdo meditim për ëndërruar dhe, pothuaj menjëherë më pas, mundi të flinte një pjesë të mirë të ditës. Të paktat herë që ëndërroi gjatë kësaj kohe, nuk i rimori ëndrrat. Për ta rinisur detyrën, priti deri sa disku i hënës të qe i përsosur. Më vonë, në buzëmbrëmje, u dëlir në ujërat e lumit, adhuroi perënditë planetare, shqiptoi rrokjet e duhura të një emri të pushtetshëm dhe fjeti. Pothuaj menjëherë, ëndërroi një zemër që regëtinte.

E ëndërroi të lëvizshme, të ngrohtë, sekrete, me madhësinë e një grushti të mbyllur, ngjyrë shege, në hijen e një trupi njerëzor ende pa fytyrë e pa seks; e ëndërroi imtësisht me dashuri, për katërmbëdhjetë net të qarta. Çdo natë, e ndiente me qartësi më të madhe. Nuk e prekte: kufizohej duke e dëshmuar, duke e vëzhguar, ndoshta thjesht duke e korrigjuar me vështrim. E ndiente, e përjetonte, nga distanca dhe kënde të ndryshme. Natën e katërmbëdhjetë fshiku arterien e mushkërisë me gishtin tregues dhe pastaj të gjithë zemrën, nga brenda dhe nga jashtë. Prova e kënaqi. Për një natë nuk ëndërroi fare: më pas iu rikthye zemrës, thirri emrin e një planeti dhe nisi vizionin e një organi tjetër kryesor. Para se të mbushej viti, mbërriti tek skeleti, tek qepallat. Flokët e panumërt qenë ndoshta detyra më e vështirë. Ëndërroi një njeri të plotë, një djalosh, por ky nuk ngrihej, as fliste e as mund t’i hapte sytë. Natë pas nate, njeriu e ëndërronte djaloshin të fjetur.

Në kozmogonitë gnostike, demiurgët mbrujnë një Adam të kuq që nuk arrin të ngrihet në këmbë; kaq i pamundur, rudimentar dhe thelbësor si ai Adami prej pluhuri, ishte edhe Adami prej ëndrre që kishin krijuar netët e magjistarit. Një buzëmbrëmje, njeriu pothuajse e shkatërroi gjithë veprën e tij, por u pendua. (Do të kishte qenë më mirë për të, nëse do ta kishte shkatërruar.) Pasi kishin shteruar lutjet ndaj hyjnive të tokës dhe të lumit, u hodh te këmbët e statujës, që ndoshta qe një tigër a ndoshta një hamshor, dhe u përgjërua për ndihmën e panjohur. Atë perëndim, pa në ëndërr statujën. E ëndërroi të gjallë, drithëruese: nuk ishte një zvetënim i egër tigri dhe hamshori, por ishte njëkohësisht të dy qeniet e ethshme dhe po ashtu një dem, një trëndafil, një stuhi. Ky zot i shumëfishtë i zbuloi se emri i tij tokësor ishte Zjarr, se në atë tempull qarkor (dhe në të tjerë, të njëjtë) i kishin ofruar sakrifica dhe kulte dhe se me magji do t’i jepte frymë fantazmës së ëndërruar, në mënyrë të tillë që gjithë qeniet, përveç vetë Zjarrit dhe ëndërruesit, ta mendonin një njeri prej mishi dhe eshtrash. E urdhëroi që, pasi t’i mësonte gjithë ritet, ta dërgonte tek tempulli tjetër i copëtuar, piramidat e të cilit mbijetonin rrjedhës së poshtme, që dikur ta nderonte në atë ndërtesë të shkretuar.  Në ëndrrën e njeriut që ëndërronte, i ëndërruari u zgjua.

Magjistari i zbatoi urdhrat. Vendosi një afat (që zgjati dy vjet) për t’i zbuluar misteret e universit dhe kultin e zjarrit. Thellë-thellë, i dhembte të ndahej prej tij. Me pretekstin e nevojës pedagogjike, çdo ditë i zgjaste orët e gjumit. Gjithashtu, i ribëri supin e djathtë, ndoshta të mangët. Ndonjëherë, e shqetësonte një ndjesi se e gjithë kjo kishte ndodhur më parë… Në përgjithësi, ditët e tij ishin të lumtura; kur mbyllte sytë, mendonte: Tani do të jem me birin tim. Ose, më rrallë: Biri që kam ngjizur po më pret dhe nëse nuk shkoj, ai s’do të ekzistojë.

Gradualisht e mësoi me realitetin. Një herë i urdhëroi që të ngrinte një flamur në majën e një kodre të largët. Të nesërmen, në majë, valëvitej flamuri. Bëri eksperimente të tjera të ngjashme, çdo herë e më të guximshme. E kuptoi, me një farë hidhërimi, se biri i tij ishte gati për t’u lindur – ndoshta edhe mezi po priste. Atë mbrëmje e puthi për herë të parë dhe e nisi tek tempulli tjetër, mbetjet e të cilit zbardhëllenin rrjedhës së poshtme, shumë lega larg, me baltinë dhe xhungël të dendur. Më parë (që të mos e dinte kurrë se qe një fantazmë, që të besonte se qe një njeri si gjithë të tjerët) i shtiu harresën tërësore të viteve të tij të mësimit.

Fitorja dhe paqja e tij mbetën mbushur me mërzi. Në perëndimet e mbrëmjes dhe të agimit, gjunjëzohej para figurës së gurtë, ndoshta duke përfytyruar se biri i tij joreal kryente të njëjtat rite, në rrënoja të tjera qarkore, rrjedhës së poshtme; natën nuk ëndërronte më, ose ëndërronte siç bëjnë gjithë njerëzit. Parandiente, me njëfarë zbehtësie, tingujt dhe format e universit; biri i munguar ushqehej me ato thërrime të shpirtit të tij. Qëllimi i jetës së tij qe përmbushur; njeriu vazhdoi të jetonte në një farë ekstaze. Pas njëfarë kohe, që disa rrëfenjës të historisë së tij parapëlqejnë ta këmbejnë me vite dhe të tjerë me pesëvjeçarë, e zgjuan dy rremtarë në mesnatë: nuk mundi t’ua shihte fytyrat, por i treguan për një njeri magjik në një tempull në Veri, i aftë të shkelte zjarrin dhe të mos digjej. Magjistari kujtoi menjëherë fjalët e zotit. Kujtoi se nga të gjithë krijesat që janë në rruzull, zjarri ishte i vetmi që e dinte se biri i tij ishte një fantazmë. Ky kujtim, paqsjellës në fillim, përfundoi duke e torturuar. E kapi frika se biri i tij do të meditonte për atë privilegj të pazakontë dhe do të zbulonte në njëfarë mënyre gjendjen e tij prej hijeje. Që s’ishte një njeri, që ishte një vizion i ëndrrës së një njeriu tjetër. Çfarë turpërimi i pakrahasueshëm, çfarë marramendje! Çdo prindi i dhimbsen bijtë që ka krijuar (që ka lejuar) në një çast thjesht konfuzioni apo lumturie; është e natyrshme që magjistari të frikësohej për të ardhmen e atij biri, të menduar, venë për vene dhe fije për fije, për një mijë e një net sekrete.

Përfundimi i vramendjeve të tij qe i dhunshëm, por disa shenja e kishin paralajmëruar. E para (pas një thatësire të gjatë), një re e largët mbi një kodër, e lehtë si një zog; pastaj, në drejtim të Jugut, qielli me ngjyrë të trëndafiltë, si mishi i dhëmbëve të leopardit; pastaj, tymnajat që farkëtuan metalin e netëve; më vonë, arratisja tërë panik e bishave. U përsërit ngjarja e shumë shekujve më parë. Rrënojat e tempullit të zotit të zjarrit u shkatërruan prej flakëve. Një agim pa zogj, magjistari pa të depërtonte mes mureve zjarri i përqendruar. Për një çast, mendoi të strehohej në ujë, por më vonë e kuptoi se vdekja vinte për të kurorëzuar pleqërinë e tij dhe ta çlironte prej detyrave. Eci drejt gjuhëve të flakëve. Këto nuk e kafshuan mishin e tij, këto e ledhatuan dhe e mbështollën pa nxehtësi dhe pa djegie. Me çlirim, me thjeshtësi, me tmerr, kuptoi se edhe ai ishte një imazh, që dikush tjetër ishte duke ëndërruar.

Nga spanjishtja në shqip: Erion Karabolli