Në më pak se 50 ditë, ne do të mësojmë se cili do të jetë Presidenti i radhës i Shteteve të Bashkuara. Megjithëse, kandidatja demokratike, Hillary Clinton po udhëheq sondazhet kombëtare diferenca është zvogëluar shumë, gjë që do të thotë se edhe kundërshtari i saj republikan, Donald Trump mund të triumfojë. Për më tepër, vëzhguesit në SHBA tashmë po ekzaminojnë se si mund të jenë 100 ditët e para të Presidentit Trump në zyrë. Kjo nuk është një situatë e këndshme.

Me kandidaturën e Trump, realiteti është bërë më i pabesueshëm sesa fantazia. Asnjë skenarist hollivudi nuk do të kishte guxuar të krijonte një kandidat për president – dhe aq më pak një president – po kaq qesharak sa Trump. Sa për krahasim, te personazhi Frank Undereood i Kevin Spacey, protagonisti djallëzor dhe komplotues në versionin amerikan të serialit televiziv “House of cards” (Shtëpi prej Letre), i cili kryen vrasje gjatë serialit, ngjan më shumë si një lloj hibridi mes Kant dhe Lincoln.

Trump është ylli televiziv amerikan i stilit të Mussolinit. Ai nuk është thjesht një politikan populist dhe izolacionist; ai është një karikaturë e një politikani të tillë. Nëse e zgjedhin për president, votuesit amerikanë mund të arrijnë atë, që as Bashkimi Sovjetik gjatë Luftës së Ftohtë dhe as fondamentalistët islamistë të sotëm nuk ia arritën ta bëjnë: ata mund të minojnë – dhe potencialisht të shkatërrojnë – sistemin demokratik të Fuqisë më të madhe të botës.

Mendoni për shembull për mbështetjen që Trump ka marrë nga Presidenti i Rusisë Vladimir Putin, njeriu që argumentohet se është edhe armiku më i famshëm autoritar i Perëndimit. Duke parë denigrimin e modelit demokratik të Perëndimit, padroni i Kremlinit e sheh kandidaturën e Trump, si një dhuratë nga qielli. Zgjedhja e Trump mund të bëhet provë përfundimtare për faktin se pavarësisht luftës dyshekullore, kundër frymës së Iluminizmit të arsyes e lirisë, zotat e despotizmit duket se nuk i kanë harruar përfaqësuesit e tyre në tokë.

Edhe nëse Trump nuk fiton, fakti që ai arriti kaq pranë fitores – dhe që ai nuk u rrëzua menjëherë si kandidat nga votuesit amerikanë, pa përmendur edhe estabilishmentin e Partisë Republikane – përbën një shenjë të keqe për vlerat dhe parimet mbi të cilat mbështetet demokracia Perëndimore. Por, fitorja e Trump padyshim do të jetë shumë më tepër shkatërrimtare. Dhe, thjesht supozimi që diçka e tillë nuk do të ndodhë se ky skenar është tepër absurd dhe i rrezikshëm. Për t’u marrë parasysh, do ta bëjë zgjedhjen e tij me më shumë gjasa.

Votimi në qershor i Britanisë së Madhe, për të dalë nga Bashkimi Europian është një shembull i vlefshëm. Praktikisht, të gjithë ekspertët ishin dakord me mendimin se Brexit do të kishte pasoja serioze ekonomike dhe shumë britanikë pro BE-së ndjeheshim me vetëbesim se votuesit do të mbështesnin qëndrimin, aq me vetëbesim sa nuk u bezdisën të dilnin në votime. Për fat të keq, “dalja” fitoi atë ditë, duke shkaktuar trazira financiare dhe ekonomike si dhe rritje të krimeve të urrejtjes. E ardhmja e Mbretërisë së Bashkuar dhe Europës mbetet e paqartë.

Forcat udhëheqëse pas Brexit qenë frika dhe një nostalgji false. Britanikëve iu premtua një rikthim te një e shkuar e idealizuar paqeje dhe mirëqenieje, një kohë kur ata qenë padronë të fatit të tyre. Atyre iu tha gjithashtu, se forca dashakeqe të huaja – nga imigrantët te institucionet e BE-së – qenë arsyet për të gjitha problemet e tyre. Fushata pro qëndrimit, nga ana e vet, qe e mbushur me fakte dhe e lehtë në emocione.

Krahasimet me fushatën aktuale presidenciale në SHBA janë të rënda. Ndërsa, Clinton nuk po arrin të frymëzojë, Trump është në gjendje të ngacmojë pasionet më të egra të njerëzve.

Për amerikanët e bardhë në veçanti – të cilët përballen me evolucionin e një kontinenti, i cili, në më pak se 30 vjet do të dominohet nga spanjishtfolësit – përzjerja e frikës me nostalgjinë i ka shërbyer mirë fushatës së Trump dhe ai është aktualisht në një pozicion të fuqishëm. Nuk është surprizë që Trump ka ecur veçanërisht mirë mes burrave të bardhë pa diplomë universiteti dhe veçanërisht keq mes atyre që kanë kujtime më pak pozitive nga e shkuara: minorancat dhe gratë.

Në librin tim të vitit 2009 “Gjeopolitika e Emocioneve“, unë argumentova se shekulli i njëzet ka qenë shekulli i ideologjisë, ndërsa shekulli i njëzet e një do të jetë shekulli i identitetit. Për fat të keq, vota për Brexit dhe kandidatura e Trump duket se e ka vërtetuar parashikimin tim. Politika e identitetit – përfshirë çështjet e sovranitetit dhe sigurisë – ka zëvendësuar shqetësimet racionale ekonomike, si zgjedhjet kryesore të votuesve. Njeriu, në fund të fundit, nuk jeton vetëm me bukë.

Që të jemi të qartë, faktorët ekonomikë kontribuojnë në shfaqjen e politikës së identitetit. Rritja e pabarazisë në të ardhura dhe pasuri ka dobësuar shtresat e mesme, duke shtyrë shumë që të “revoltohen” kundër elitës. Siç e ka shkruar gazetari britanik Martin Wolf, për shumicën demokracia liberale dhe kapitalizmi i globalizuar nuk duket se janë më të përziera dhe me të vërtetë mund të jenë duke kundërshtuar njëra-tjetrën. Tashmë, shumica  duket se duan të shkatërrojnë ose njërën, ose tjetrën.

Por, situata është përshkallëzuar ndjeshëm, për shkak të një kërcënimi terrorist, që është nxjerr jashtë proporcioneve, së bashku me përhapjen e përgjithshme të frikës nga imigrantët. Njerëzit mund të duken të bindur të jetojnë në varfëri relative, në rast se kjo do të nevojitet për të qenë të sigurt.

Por, kur përballen me perspektivën e varfërisë dhe, njëkohësisht pasigurisë, frika bashkohet me zemërimin për të mbytur arsyen.

Në një kontekst të tillë, çdo gjë është e mundur – edhe diçka e tillë e paimagjinueshme si një President në formën e Trump. Fakti që estabilishmenti përfaqësohet nga Clinton, me mungesën e saj të popullaritetit dhe portretizimit nga mediet dhe republikanët, si një grua në moshë dhe e dobët, nuk e përmirëson situatën.

Amerikanët – por jo vetëm amerikanët – do të shikojnë pjesën tjetër të fushatës me kuriozitetin, me të cilin qytetarët romakë shikonin betejat mes gladiatorëve. Por, ne nuk jemi në një cirk romak. E ardhmja e Perëndimit, e ndoshta edhe të vetë demokracisë, varet nga ai, se cili prej garuesve do të jetë ende në këmbë në fund të garës.

Autori është shkrimtari i librit te famshëm “Gjeopolitika e Emocioneve“/ Marrë nga Project Syndicate, 2016/Perkthimi: Reporter.al