Udhëtimi i Ugolinit në vitin 1932 në Butrint
Gëzim Llojdia
Mirazhi i ëndrrës frymon qetësisë,i mbyll qepallat pulitjes se lehté,nuk di ku gjendem hutimit tim. Çuditërisht ulur pranë këtij përqendrimi,përqasur kufijsh dhe limitesh,afroj pranë vetes té menduarin e kthjellét. Detit té perskajshem dhe Vivarit humbas valëzimeve pafund,vështrimi endet i tretur,ishullit té gjetur eksploroj zbaticës. Pra çfarë nga magjia fsheh Butrinti. Exploration,poetikë,dhe Politikë, shkruan James G Schryver, Asistent Profesor i Historisë Artit në Universitetin e Minesotës, për qytetin antik në jug të vendit. Për ata të interesuar në qytetërimet e kaluara,arkeologjike kanë një vlerë të veçantë në bazë të lidhjes fizike që ato ofrojnë me këto civilizime. Për të tjerët, që mund të kenë interesa financiare, politike, apo ndonjë vlerë tjetër Artikulli Richard Hodges për Nikita Hrushovi në këtë çështje na e tregon,sikurse na shpie në gjysmën e dytë të shekullit të 20,ku vlera e Butrintit varej shumë nga të cilët ishteshikuesi.
- Për regjimin komunist të Enver Hoxhës Luftës së Dytë Botërore, ishte një lidhje mes popullit të tij dhe të kaluarës të Shqipërisë dhe qytetërimit të madh ilir.
- Për Hrushovin, vlera historike e faqes ishte askund, por dhe afër aq I madh sa potencialin e saj për ta përdorur si një bazë sovjetike nëndetësesh.
- Këto pikëpamje të ndryshme të Butrintit nuk mund të na befasojnë sot, kur ne të gjithë jemi shumë të ndërgjegjshëm për faktin se kemi sjellë vetë agjendat tona me ne kur ne përpiqemi të përjetojnë ose të krijosh kaluarën. James G. Schryver,shkruan:”Ajo që ata mund të na çojnë për të kërkuar, nëse është apo jo agjenda e ngjashme kanë qenë kur vendi u gërmua fillimisht, nga Luigi Maria Ugolini. Në mënyrë të përciptë shikoni në botimet e Ugolini,t botimet tregon se, për të paktën, Butrint do të thotë shumë më tepër se shuma e zbulimeve të saj arkeologjike. Le të shqyrtojmë pra disa tregues për zbulimet e në Butrint.
NË NIVEL RAJONAL
Puna e Ugolinit në Butrint, dhe në të vërtetë në Shqipëri në përgjithësi,është kryer në kuadër të sfondit të një qeverie italiane që dëshiron për të kundërshtuar atë që ata e shihnin si rritjen e ndikimit francez në kuadër të mbretërisë.
NË NJË NIVEL MË INDIVIDUAL.
Ugolini e pa veten thjeshtë, por të thelluar në marrëdhënie të veçantë shkencore mes Italisë me Shqipërinë dhe duke vazhduar me eksplorimet e një linje të gjatë të arkeologëve dhe studiuesve të tjerë, që shtrihen (sipas tij) në gjithë rrugën prapa deri në vizitën e vitit 1435 .Autori gjeneron të ide të tjera lidhur me faktin e zbulimeve të Ugolinit në jug të vendit.Në anketat e tij më të përgjithshme në vitet 1920,Ugolini në mënyrë specifike ka shmangur shpenzimet e sasive të mëdha të kohës në Shqipërinë qendrore, të cilën ai e ka deklaruar se ishte një pjesë e vendit që ishin studiuar në mënyrë adekuate. Edhe pse, në mënyrë të veçantë, ai ishte i interesuar me të që quhej: ” noble_Illirica gens_ ” (banorëve të lashtë të gadishullit Ballkanik), ai ishte larg dhe aspak indiferent ndaj provave për përmirësimet e bëra në Shqipërinë e lashtë nga Perandoria Romake. Këto interesa, dhe lidhja që ai pa me përshkrimin e vizitës Aeneas dhe Aeneid, atje, ishin ajo, që në fund të fundit e çuan për të punuar në Butrint.
MISIONI I POLITIK I UDHËZUAR NGA MUSOLINI
Në vitin 1937, në një version të popullarizuara të raporteve të tij zyrtare të gërmimit Butrintit u botua pas vdekjes.(Ugolini vdiq në moshën 41 vjeç , në 4 Tetor 1936 në Bolonjë). Një gjë interesante sjell edhe një pjesë me fjalët e Hrushovit Ugolini -Butrinto: Il Mito d’Enea (1937)ku përmend në mënyrë specifike se Musolini, ka kërkuar që Ugolini të shkruajnë atë, sepse ” njerëzit që paguajnë për studimet tona me sakrificën e tyre, dhe për këtë arsye që kanë të drejtë më të madhe të gjithë të gëzojnë rezultatet. “Ajo që Ugolini ka prezantuar ishte historia e një qytet i lidhur fort mes Trojës së lashtë dhe të Romës së lashtë. Ajo ishte modeluar dhe u bë model për këtë të fundit. Si e tillë, ajo është e lidhur edhe me Italinë fashiste të Musolinit,një Itali që ishte krenari duke festuar 2000 vjetorin e perandorit August.Për ata që gërmuan në Butrint. Kjo Trojë e dytë, nuk ishte vetëm një çështje e rëndësisë arkeologjike dhe historike, por e krenarisë kombëtare. Ajo ishte me këtë krenari se Ugolini ka paraqitur punën e tij për publikun italian. Në faqet e para të tekstit, ai vuri në dukje se, që nga fillimi,Butrinti dhe rrethinat e tij kishin premtuar jo vetëm shansin më të mirë për zbulimin e provave të kolonizimit grek apo Korintit, por edhe nga të mirat e dominimit të saj të gjatë nga ana e Romës së lashtë. Se ajo ishte Roma e re, që do të ishte zbuluar edhe një herë lavdinë e këtyre mbetjeve të botës, pasi ato kishin humbur është gjithashtu e qartë, dhe përshkrimi Ugolinit për të gjetur vendin në vitin 1924.
POETIKË
Gjemitë që mërinë në brigje diku nga vitit 1928. Ai arriti me ekipin e tij të vogël me anije, ashtu si Eneas, shkruan James G . Schryver. Vetëm katër vjet më vonë, në pranverë të vitit 1928, Ugolini ishte në gjendje për të realizuar dëshirën e tij për të punuar në Butrint. Ai arriti me ekipin e tij të vogël me anije, ashtu si Eneas, dhe ndërsa ishte duke pritur aty pranë erës dhe ujërat për të qetësuar për ndeshjen e fundit të udhëtimit, ai kohën e kalonte duke rilexuar poezinë Virgjilit. Rreziqet dhe vështirësitë e shumta e kanë pritur ekipin pasi ata arritën në vendin, por asnjë nga këto nuk pengojnë ata apo për të shuar entuziazmin e tyre. Jo vetëm që ishte vendi në vetvete mjaft i egër, por edhe udhëtimi i vështirë, nga Santi Quaranta (Sarandë e sotme), qytetin më të afërt, shpesh duke marrë një ditë e gjysmë për ta përfunduar. Për fat të mirë, në sajë të punës së mëparshme të inxhinierëve ushtarakë italianë të shekullit të 20, një burim I ujit të pijshëm mund të gjendet katër orë larg. Një vepër hidraulike e ndërtuar nga arkitektë të lashtë , të ujësjellësit romak të Butrintit, gjurma e të cilit e të cilit shtrihej në të gjithë Vrinën. Duke cituar zbulimet e këtij rajoni dhe eksplorimet e mëtejshme ndoshta më simbolike, ai përmend se vendi në gji ishte e mbuluar me dafinë të bollshme( Laurus nobilis. Duke përshkruar fundin e shkrimit të James G . Schryver shkruan , raporti i tij ishte një përzierje të angazhimeve për përshkrimin shkencor dhe analizave, tregim eksplorim (përfshirë një përshkrim të florës, faunës, dhe banorëve të rajonit).