Haruki Murakami: Ëndrra ime është të qëndroj në fund të një pusi

Një nga autorët më të njohur japonezë, Haruki Murakami, shumë i dashur për 27 milionë lexuesit e tij ndërkombëtarë, tregon për procesin e shkrimit dhe burimin e frymëzimit.

Kur fillon të lexosh librat e Murakamit, jeta nis të marrë hijen e tyre. Kjo është karakteristika magjike e romanëve të shkrimtarit japonez Haruki Murakami.

Në një intervistë për klubin e librit Guardian në Festivalin Ndërkombëtar të Librit në Edinburg, Murakami ka ndarë me lexuesit e tij eksperiencën dhe ëndrrat.

Shumë pak i shfaqur në publik apo në media, Murakami ishte i qeshur, i qetë dhe shumë argëtues teksa u përgjigjej të gjitha pyetjeve në anglisht. “Kam jetuar në Havai për disa kohë, ndaj anglishtja ime është e ndryshme nga juaja”, paralajmëroi ai. Megjithatë, asistonte edhe një përkthyese, që sipas shkrimtarit, një herë e një kohë kishte qenë kameriere në një bar ku kishin shkuar Murakami dhe gruaja e tij Yoko.

Autori i 13 romanëve dhe shumë tregimeve, pranoi se kishte harruar plotësisht çfarë kishte shkruar; gjë që dukej se nuk e bezdiste aspak. “Vërtet?” dhe “Nuk më kujtohet kjo”, ishin dy nga përgjigjet e tij më të shpeshta. Ai e bënte audiencën të qeshte sa herë përgjigjej: “Është botuar 20 vjet më parë dhe nuk e kam lexuar që atëherë!”

“Nuk ndihem rehat kur shkruaj në vetën e tretë: më duket sikur i shoh personazhet nga lart-poshtë”

E kam shkruar romanin e parë në vitin 1979. Që atëherë, i kam shkruar të gjithë romanët e mi në vetën e parë. Kam provuar disa herë të shkruaj në vetë të tretë (m’u deshën 20 vjet), i pari ishte “Kafka në Breg” – dhe nuk ndihem rehat, më duket sikur i shoh personazhet nga lart-poshtë. Dua të qëndroj në të njëjtin nivel me personazhet e mi. Kështu është demokratike.

“Kur isha më i ri, doja të isha një person i urtë që jetonte një jetë të qetë”

Tory Okada (protagonisti i “Kronika e Zogut Kurdisës”) është heroi im. Kur isha më i ri doja të isha si ai. Doja vetëm të isha një person i urtë dhe të kisha një jetë të qetë. Nuk është më e qetë tanimë! Jeta është e çuditshme.

“E pëlqej shumë hekurosjen. Ndihmoj edhe gruan!”

Murakami shpjegoi se shumë prej tematikave të librave të tij janë prej jetës së përditshme të shkrimtarit – macja, gatimi, muzika dhe fiksimet e tij. Duke treguar për procesin e shkrimit, ai komenton përse krijon aq shumë linja të ndryshme historie në një libër:

Kur shkruaj një roman, më merr një ose dy vjet – dhe shkruaj çdo ditë, ndaj lodhem! Hap dritaren për të marrë pak ajër të freskët. Shkruaj një tjetër linjë romani për t’u argëtuar – shpresoj që edhe lexuesit të argëtohen! Gjithashtu, shkruaj në vetën e parë, ndaj më duhen gjëra të tjera për t’i zhvilluar këto linja, letra apo historitë e njerëzve.

“Nuk më pëlqen të shkruaj për dhunë apo abuzim seksual – por më duhet për hir të historisë”

Disa prej historive të tij janë për gjëra të tmerrshme – ai foli për disa momente tmerruese në librin “Kronika e Zogut Kurdisës”:

Isha aq i trembur kur po e shkruaja! Të gjithë përkthyesit m’u ankuan se ishte e frikshme. Por ta shkruaje ishte akoma më e frikshme! Unë jam përgjegjës për ta hedhur në letër. Dhuna dhe abuzimi seksual janë një lloj stimulimi për historinë. Nuk më pëlqen t’i shkruaj, por më duhet për hir të historisë.

“Ëndrra ime më e madhe është të qëndroj në fund të një pusi”

Është ëndrra më e madhe e jetës sime të ulem në fund të një pusi. Është një ëndërr e bërë realitet. Jo një makth? – pyeti John Mullan. 

Jo! Mendova se do të ishte shumë bukur të shkruaje një roman, ku mund të ishe gjithçka! Ndaj thashë me vete: Unë mund të ulem në fund të një pusi, i izoluar … E mrekullueshme!

Rreth përkthimit të librave të tij: “Mund të qetësoheni!”

Shumë lexues pyetën rreth përkthimit të librave dhe përfshirjes së shkrimtarit në të. Duke qenë se shumë prej rrëfimit të tij mbështetet te nuanca dhe te finesa, a humbet diçka lexuesi që e lexon të përkthyer?

Unë mund të lexoj libra në anglisht. Jo në frëngjisht, gjermanisht apo rusisht. Por kur një përkthim në anglisht ka përfunduar, ata ma dërgojnë mua dorëshkrimin. Pastaj unë e lexoj dhe bie dakord. Nëse leximi më pëlqen, atëherë përkthimi është në rregull. Ndaj mund të qetësoheni! Ndonjëherë gjej gabime dhe thërras përkthyesin. Por tre ose katër gjëra nga i gjithë libri ndoshta.

“Kur shkruaj, nuk e di se çfarë do të ndodhë”

Disa lexues e pyetën shkrimtarin japonez “A është çdo libër i formuar plotësisht në mendjen tuaj përpara se të filloni ta shkruani apo është ai një udhëtim edhe për shkrimtarin, siç është për ne lexuesin?”

Kur filloj të shkruaj nuk kam asnjë ide se çfarë do të vijë më pas. Për shembull, te “Kronika e Zogut Kurdisës” e vetmja gjë që kisha në fillim ishte cicërima e një zogu, dhe për shkak se dëgjova një zog në kopshtin pas shtëpisë, m’u duk sikur po parashikoja diçka dhe doja të shkruaja rreth kësaj. Pastaj po gatuaja spageti – këto janë gjëra që më ndodhin mua! Po gatuaja spagetit kur dikush më thërriti. Kisha këto dy gjëra për t’ia nisur. Për dy vite vazhdova të shkruaj. Është qejf! Nuk e di se çfarë do të ndodhë më pas, çdo ditë! Zgjohem, i afrohem tavolinës, ndez kompjuterin dhe i them vetes: “Pra, çfarë do të ndodhë sot?” Është argëtuese!

“Imagjinata ime është një lloj kafshe. Ndaj veprimet e mia e mbajnë gjallë”

Jam i fiksuar me puset. Elefantin. Frigoriferin. Macen. Dhe hekurosjen. Nuk mund ta shpjegoj.

“Jeta ime është plot rastësi të çuditshme”

Mullan e pyeti Haruki Murakamin përse i pëlqen aq shumë t’i përfshijë rastësitë në romanët e tij, teksa shumë shkrimtarë të tjerë përpiqen t’i shmangin, sepse për lexuesit janë të pabesueshme.

Librat e Dikensit janë plot rastësi; po ashtu edhe të Rajmon Çandler: Filip Marlou ndesh shumë trupa të vdekur në Qytetin e Engjëjve. Është jorealiste – edhe për Los Anxhelosin! Por askush nuk kundërshton, sepse pa këto rastësi nuk mund të ndodhë historia. Kështu e mendoj. Dhe shumë rastësi më ndodhin në jetën reale. Shumë rastësi të çuditshme më kanë ndodhur përgjatë jetës.

“Çfarë dobie ka të qenët shkrimtar?

Nuk udhëton për në punë, nuk ka mbledhje, nuk ka shefa.”

Nuk ka nevojë të shtosh gjë tjetër. Puna është aty ku shkrimtari është. Mbledhjet janë të panevojshme, shefat të padëgjuar.

“Kur shkruaj fiction, më nevojitet muzikë”

Dikush nga audienca e pyeti sesi e përzgjedh muzikën që e fut në romanët e tij – e bën me qëllim që libri të ketë një kolonë zanore?

Vjen natyrshëm. Kur shkruaj fiction, kam nevojë për diçka muzikore dhe këngët më vijnë natyrshëm. Kam mësuar shumë gjëra nga muzika – harmoninë, ritmin, improvizimin. Ritmi është i rëndësishëm për mua. Zakonisht dëgjoj muzikë kur shkruaj, prej këtej vijnë edhe këngët në libra.

“Nuk kam qëllim të shkruaj për personazhe të trishtuar”

Një pjesëtar i audiencës e pyeti shkrimtarin japonez përse personazhet e tij dukeshin kaq të trishtuar.

“Vërtet?”, pyeti ai i habitur. Toru Okada është me siguri jo i lumtur me martesën e tij sugjeroi Mullan. “Çdokush është!” – bëri shaka Murakami. “Nuk e kam për qëllim të shkruaj për personazhe të trishtuara”, e përfundoi ai fjalën.