Rruga “Miss Durham”

Rruga “Miss Durham”

 

Viron Kona

 

 

Tregim

 

“Kudo në Rumeli njerëzit përgjigjen:  jam ortodoks apo katolik, ndërsa në Shqipëri edhe bariu më i thjesht me krenari thotë: unë jam shqiptar…”.  

                                                                                                 Edith Durham

 

 

Adresa ime kur banoja në Vlorë ishte: lagjja “Kume”, rruga “Miss Durham”, për nder të Zonjës Edit Durham, anglezes së dashuruar me shqiptarët dhe që e ka mbrojtur shumë Shqipërinë përpara botës. Një ditë, në vitet 60 –të shekullit të kaluar, në një mbledhje, na thanë se, lagjes dhe rrugës sonë do t`u viheshin emra të rinj: lagjja  “1 Maj”, por, edhe rruga “1 Maj”.

-Mirë emrin e lagjes, po të rrugës pse na i ndryshuat? – vërejti Todi, më i moshuari i lagjes.

-Kështu ka vendosur komiteti, – iu përgjigj prerë i deleguari.

-E di Komiteti se kush është Miss Durham? – pyeti me zë të lartë dhe i pakënaqur vëllai im i madh.

-E di komiteti, si nuk e di! – ia ktheu i nervozuar i deleguari. – Në atë komitet ndodhet edhe Cufi, mësuesi i shquar i edukatës.

-Për cilin Cuf, thua ti, – ndërhyri Sulltana,  shitësja e dyqanit të bukës. – Mos e ke fjalën për  atë mësues Cufin që, kur kalamajtë tanë shkojnë në shkollë pa detyra, ai  i kap nga hundët dhe ua përdredhë siç bëjmë ne me  fitilin e flamosur të llambës?

Sulltana, kishte lindur 11 kalamaj dhe thuajse të gjithë i kishte në shkollë nga klasa e parë e fillores deri te klasa 11-të e shkollës së mesme. Meqenëse atëherë ishte një ligj, që, kush lindte 12 kalamaj, merrte falas një lopë nga shteti, ajo ishte përsëri shtatzënë “me barkun te goja” me fëmijën e dymbëdhjetë…

-Tjetër Cuf kemi ne në komitet, o shoqja Sulltanë, – i ktheu i deleguari. – Cufi ynë merret gjithë ditën me libra. Kur ne të tjerët i mbushim trastat me bukë dhe me ushqime, ai i mbush me libra. I zbrazë ato në shtëpi dhe i mbush prapë, nuk ngopet kurrë me libra ai, aq i ditur është…

-Pse, libra ha ai Cufi i komitetit? – se kush tha dhe në mbledhje plasi gazi.

-Unë them të dëgjojmë se çfarë do të na thotë për atë zonjën angleze  ky djali i ynë, – u hodh e tha Taqoja, këpucari i lagjes.

-Nuk vihen në diskutim vendimet e komitetit, – ngulmoi i deleguari, – Cufi për të cilin ju fola sapo ka mbaruar universitetin dhe i di mirë këto punë.

-E po ky djali ynë po mbaron universitetin e dytë, ndaj ne duam ta dëgjojmë,-tha me inat dhe me vendosmëri Taqoja.

-Të dëgjojmë djalin, si të mos e dëgjojmë! – ngulën këmbë të tjerë nga mbledhja dhe i deleguari u detyrua t`ia jepte fjalën tim vëllai.

Me një zë të bukur dhe të qartë, im vëlla shpjegoi se Zonja Edit Durham ishte një udhëtare dhe shkrimtare angleze, që u bë e famshme në botë sepse na ka ndihmuar shumë ne shqiptarëve. Ajo shkroi libra për Shqipërinë, veçanërisht për Shqipërinë e veriut; bëri piktura dhe fotografi të shumta, mblodhi artin dhe folklorin e Shqipërisë dhe  e bëri të njohur në botë, po ashtu edhe zakonet dhe historinë e lashtë të Shqipërisë. – Zonja Durham, – theksoi im vëlla, –  mbahet mend më shumë sepse përkrahu pavarësinë dhe bashkimin e trojeve shqiptare. Ajo është një heroinë e vërtetë dhe, emri i saj, do t`i jepte nder të madh, jo vetëm një rruge, por edhe një lagjeje, një shkolle apo një bulevardi…

Kur vëllai im tha këto fjalë, u dëgjuan duartrokitje të forta.

-Këto që thua ti, – i tha tim vëllai i deleguari, – komiteti i di, nuk është nevoja t`ia mësosh ti…

-O shoku i deleguar, – ndërhyri përsëri më i moshuari, Todi, – lëre djalin të mbarojë fjalën dhe të na tregojë edhe ndonjë gjë tjetër për atë grua trimëreshë, se u bëra tetëdhjetë vjeç dhe nuk kam dëgjuar për të.

-Mirë, edhe një fjali, se nuk kemi kohë, – tha i deleguari duke parë orën gjoja po e prisnin në një mbledhje tjetër të rëndësishme.

Atëherë im vëlla tregoi se kur fashistët italianë sulmuan Shqipërinë në vitin 1939, Zonja Durham, e cila atëherë ishte 76 vjeçe, doli në një rrugë kryesore të Londrës, duke mbajtur në duar një pankartë ku shkruhej: “Larg duart nga Shqipëria!”

Valë duartrokitjesh shoqëruan këtë veprim të guximshëm të Zonjës Durham, ndërsa të gjithë sa ishin në mbledhje zunë ta përgëzonin tim vëlla.

-E të lumtë goja, o djalë! – tha Todi, – Po, si thoshte ajo? Larg duart nga Shqipëria! Eh, çfarë zonjë e madhe, çfarë trimëreshe  ka qenë! Kurse këta venë e na dëgjojnë atë Cufin e komitetit, që mbush e zbraz trasta!?

-Të gjitha çfarë deshët të thoshit, i dëgjuam, – tha i deleguari, – por vendimin e komitetit nuk e ndryshojmë. Rruga juaj nga sot do të quhet rruga “1 Maj”, – përfundoi ai në mënyrë të prerë.

-Sido që ta ndryshoni ju emrin rrugës sonë, – tha vëllai, – ne, në adresat e letrave dhe telegrameve, përsëri do të shkruajmë: rruga “Miss Durham”.

Dhe, vërtetë, në vitet në vazhdim, rruga përpara shtëpive tona quhej gjithnjë: rruga “Miss Durham”. Jo vetëm banorët, por edhe postierët që ndërroheshin herë pas here, atë emër përmendnin, madje shpesh herë nuk e përmendnin fare emrin e lagjes, por vetëm të rrugës, që gjatë gjithë kohës mbajti vetëm emrin e mikeshës së madhe të shqiptarëve,  Zonjës Edit Durham.