Qverisja e Shqipërisë nga Ismail Qemali deri te Edi Rama

 

Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit (KNK) 1913-1914  dhe 

Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit (ONM) viti 2017

 

Harallamb (Llambi) Kota, studiues i historisë

 

Kuvendi Kombëtar i Vlorës: Shqipëria Shtet i Mosvarur

Më 28 Nëndor 1912, Kuvendi Kombëtar i Vlorës shpalli: “Shqipëria sot bahet më vehte, e lirë e mosvarme”. Shpallja e Pavarësisë dhe formimi i Qeverisë së përkohshme, që u bë simbol i themelimit të Shtetit Kombëtar Shqiptar, ishin akte të udhëhequra nga Patrioti dhe Burri i Shtetit Ismail Qemal Vlora, që sëbashku me përfaqësuesit e krahinave Shqiptare u mblodhën në Vlorë dhe ringritën flamurin Kombëtar të Gjergj Kastriotit-Skënderbeut. Firmëtarët e pavarësisë, e shpallën Shqipërinë, shtet të mosvarur nga Perandoria Osmane dhe zgjodhën qeverinë e parë shqiptare me kryeministër Ismail Qemalin. Por situata shumë e rëndë dhe e ndërlikuar, e brendëshme dhe ndërkombëtare, nuk lejonte punën normale të qeverisë shqiptare. Ndërsa shtetet ballkanike, Serbia, Greqia, Bullgaria, e Mali i Zi, përfaqësoheshin vetë në takimet ndërkombëtare dhe ishin absolutisht kundra pavarësisë së Shqipërisë, Shqipëria përfaqësohej ende nga Turqia, e cila mbronte vetëm interesat e saj. Në mesin e dhjetorit 1912, Ismail Qemali dërgoi një delegacion në “Konferencën e Ambasadorëve në Londër”, për të paraqitur qëndrimin e qeverisë së Vlorës, lidhur me njohjen e kombit shqiptar dhe shtetit të shqiptarëve.

 

Konferenca e Ambasadorëve në Londër

 

Në mbledhjen e parë më 17.12.1912, Konferenca e Ambasadorëve vendosi që Shqipëria të shpallej shtet “Autonom” (Principat) nën Sovranitatin e Sulltanit, të vihej:  “nën garancinë e kontrollin ekskluziv të gjashtë fuqive” dhe të shpallej asnjanëse.Vendimi i marrë nga “Konferenca e Ambasadorëve në Londër”,  shënonte një hap prapa me “Kuvendin e Vlorës” dhe vinte në kundërshtim të hapët me zhvillimin e ngjarjeve në Shqipëri. Në “Principatën Shqiptare” u përfshi vetëm gjysma e trojeve dhe e popullsisë shqiptare. Nga trungu i Shqipërisë u shkëputën krahinat më pjellore, që ishin edhe vatrat e rëndësishme të Lëvizjes Kombëtare Shqiptare.Pamvarësisht përpjekjeve dhe vullnetit për ta qeverisur shtetin shqiptar, qeveria e parë shqiptare nuk mund të ushtronte veçse një pushtet simbolik, pasi ajo gjëndej thuajse e izoluar. Ekzistonte një lloj dypushteti, ku veç Qeverisë së Vlorës ishte edhe ai Ushtarak Osman. Qëndrimi i administratës dhe i ushtrisë turke, ndikonte e ushqente ambiciet e shteteve fqinje ballkanike për pushtimin e trojeve të banuara nga shqiptarët. Me vendimin përfundimtar të 29 korrikut 1913, Shqipëria u njoh si “Principatë Sovrane”, duke përjashtuar ç’do lidhje varësie nga Perandoria Osmane.

 

Shqipëria Principat: nën Pushtetin e KNK (Komisioni Ndërkombëtar Kontrollit)

Më 22 janar 1914,si rezultat i grindjeve,përçarjeve,komploteve e humbjes së besimit ndaj tij nga austro-hungaria, mbështetësja kryesore për krijimin e Shqipërisë, Ismail Qemali, i udhëzuar edhe nga KNK, u detyrua të japë dorëheqjen. Pushteti i kaloi KNK-së, që kishte marë tashmë funksione qeverisëse, duke mënjanuar qeverinë e Vlorës. Komisioni Nërkombëtar i Kontrollit ishte Pushtet Ekzekutiv i dërguar nga Gjashtë Fuqitë e Mëdha dhe kishte një mandat 10-vjeçar i zgjatshëm në rast nevoje. KNK e qeverisi Shqipërinë në periudhën 22 Janar 1914 – 7 mars 1914.

F.2

   

Shqipëria Principat:nën Pushtetin e KNK (Komisioni Ndërkombëtar Kontrollit) 

Më 22 janar 1914, në kushtet kur sundonin disa qeveri, si rezultat: i grindjeve, përçarjeve, komploteve dhe humbjes së besimit ndaj tij nga austro-hungaria, mbështetësja kryesore për krijimin e Shqipërisë, Ismail Qemali, i udhëzuar edhe nga KNK, u detyrua të japë dorëheqjen. Pushteti i kaloi Komisionit Ndërkombëtar të Kontrollit, që kishte marë tashmë funksione qeverisëse, duke mënjanuar qeverinë e Vlorës. Komisioni Nërkombëtar i Kontrollit ishte Pushtet Ekzekutiv i dërguar nga Gjashtë Fuqitë e Mëdha dhe kishte një mandat 10-vjeçar i zgjatshëm në rast nevoje. KNK e qeverisi Shqipërinë në periudhën 22 Janar 1914 – 7 mars 1914.

 

 

 Shqipëria Principat: Princ Widi

 

Mëngjesin e  7 marsit 1914, Princ Widi mbërriti në Durrës. Çifti Mbretëror u prit me një atmosferë festive në prani të popullit, të Parisë Vendore dhe shtatë anëtarëve të KNK.  Pas Princ Vidit, në Durrës mbërriti edhe at.Noli, i cili organizoi në gjuhën shqipe meshën e shejtërimit të pushtetit mbretëror. Dy organizatat politike shqiptare, Federata Panshqiptare “VATRA” në Amerikë dhe “Krahu Kombëtar” në Shqipëri, i organizuar nga vatranët Sotir Peçi dhe Koço Kota me nxitjen e Fan Nolit, morën përsipër organizimin dhe udhëheqjen e Lëvizjes Kombëtare për mbrojtjen e çështjes shqiptare.

 

  

Rebelimi i Turkomanëve të nxitur edhe nga Grekomanët

 

Rebelimi kundër Vidit, shkruan Vllamasi,  filloi në një kohë të volitshme për armiqtë e vendit, e pikërisht kur populli i Shqipërisë së Jugut ka qenë i angazhuar në një luftë për vdekje me grekët, për të  mbrojtur vendin e vet kundër invadimit, kundër autonomisë “vorio-epirote” dhe qeverisë së saj të kryesuar nga Zografosi. Lidhur me këtë situatë, studiuesi dr.Bido sqaron: ”Ndërhyrja e Principatës Shqiptare ndaj kryengritësve “vorioepirotë” u ndalua pas ndërhyrjes së Jakovit dhe Voilës. Ndërkaq, Princ Vidi do të gjëndej përballë një kryengritje të ngjashme, këtë herë nga myslimanët stërfalë të Shqipërisë së Mesme. Ata nisën një grusht shteti, me qëllim rikthimin në gjëndjen e para Pavarësisë.

Lëvizja rrebele dhe antikombëtare drejtohej nga Mustafa Bej Ndroqi dhe Haxhi Qamili. Ajo ishte një lëvizje që drejtohej nga muslimanët, por nuk u kundërvihej të krishterëve. Lëvizja e Shqipërisë së Mesme ishte otomaniste, kërkonte të rikthente sistemin e mileteve dhe të rigjallëronte bashkësitë fetare, duke i fuqizuar ato. Haxhi Qamili arrestoi të gjithë ata që e kishin futur Germanosin në burg.

Lidhja mes kryengritjes “vorioepirote”, kryengritjes së Shqipërisë së mesme, Jakovit dhe Athinës, thotë dr.Ardit Bido, do të qartësohej vetëm në fund të qershorit të vitit 1914…Synimet e Jakovit ishin të qarta. Kryengritësit kishin kërkuar me ngulm që qeveria shqiptare të mos sulmonte “vorioepirotët”. 

F.3

 

Lufta e parë Botërore

Shqipëria arenë luftimesh midis dy palëve ndëluftuese

 

 

 

Janar 1916: Ardhja e ushtrive austro –hungareze.

Qendra e Korps-Komandës austro-hungareze dhe e administratës qendrore shqiptare u bë Shkodra. Ushtria austro-hungareze, mori në dorë administratën dhe mobilizoi disa batalione me ushtarë. Prefektura drejtohej nga një gjeneral me autoritet civil dhe ushtarak. Më 29 janar 1916, në Elbasan mbritën trupat bullgare dhe një forcë ushtarake e përbërë nga fuqitë e Ahmet Zogut. Ushtria austrohungareze marshoi nga Shkodra dhe u vendos në teritorin e kufizuar deri me lumin Shkumbin. Matanë Vjosës, në krahinën e Vlorës ishin vendosur ushtritë italiane, ndërsa në krahinën e Korçës hynë forcat Franceze. Pa humbur kohë, Ushtria austro-hungareze që zotëronte teritorin shqiptar nga Shkodra deri në vijën e Shkumbinit, avancoi me shpejtësi në drejtim të Vjosës dhe maleve të Korçës. Disa reparte ushtarake austrohungareze të mbështetur nga vullnetarë matjan, lushnjarë e myzeqar nën komandën e Zogut zunë Vjosën,   ndërsa pjesa tjetër e ushtrisë e ndihmuar nga vullnetarë shqiptar nën komandën e Sali Butkës iu drejtua Korçës. Autoritetet ushtarake përkrahën autonominë kulturore, lejuan ngritjen e flamurit shqiptar, hapjen e shkollave shqipe, organizuan administratën civile me nëpunës shqiptar, por nën vartësinë dhe kontrollin e plotë ushtarak të tyre. Organizimi austrohungarez i qeverisjes lokale, funksionoi mirë. Aqif pashë Elbasani dhe komanda ushtarake bëri emërimet e prefektëve në Berat, Durrës, Elbasan, të nënprefektëve në Fier, Lushnjë, Mallakastër, Skrapar, Peqin, Gramsh dhe disa kryetar komunash, duke formuar një administratë legale shqiptare në vend të asaj të Esad Pash Toptanit. Aqif pash Elbasani, i cili kishte qenë ministër i P.Brendshme gjatë periudhës së Princ Vidit, dhe Ahmet Zogu, u përpoqën të organizonin edhe një mbledhje në Elbasan për të krijuar e zgjeruar administratën legale shqiptare, por autoritetet ushtarake Austro-Hungareze e ndaluan. Krahas administratës civile, u krijuan dhe njësi vullnetarësh shqiptarë, për të siguruar rendin, qetësinë dhe për të marrë pjesë në operacionet ushtarake. Vullnetarët shqiptarë edhe pse nën komandën austro-hungareze, ruajtën ndjenjën kombëtare dhe interesin publik kombëtar.  

 

 

Ardhja e ushtrive Franceze në Shqipëri

Në teritorin juglindor të Shqipërisë, që sundohej nga ushtria greke, papritur situata pësoi një ndryshim të madh. Në tetor 1916, zbret nga gryka e Mborjes një fuqi ushtarake franceze prej 400 kalorësish, të cilët hynë në Korçë dhe menjëherë u dhanë ultimatum autoriteteve greke që të largoheshin nga Korça e të tërhiqeshin në Janinë. Në Selanik ishte instaluar Esat pashë Toptani me një fuqi të vogël milicësh, që përfaqësonte sipas tij, “Qeverinë Shqiptare” të emigruar. Në Selanik ishte vendosur edhe Venizelua me një fuqi ushtarake të përbërë nga civilë anadollak dhe ushtarë me veshje të regullta, që kishte krijuar sipas tij një “Qeveri Vorioepirote”, aleate me anglo-francezët.

 

 

F.4

 

 

Në këtë kohë çetat shqiptare të organizuara nga austriakët dhe që komandoheshin nga Salih Butka e Themistokli Gërmenji, në marëveshje edhe me Francezët thurnin plane për ta çliruar Korçën të okupuar nga grekët. Më 8 dhjetor 1916, Themistokliu me shokë, me një fuqi të armatosur prej 3000 veta hyri natën në Korçë. Më 10 dhjetor 1916 u shpall “Republika Shqiptare e Korçës”. Me largimin e austrohungarezëve dhe ardhjen e francezëve, situata qeverisëse në Shkodër ndryshoi. Në kushtet e reja, organizata “Krahu Kombëtar”, që ishte drejtuar edhe nga dr.Koço Kota, u shfaq me emërin “Komiteti Kosovës” dhe kryesohej nga Hoxha Kadri Prishtina.

 

 

 

 

Çështja Shqiptare pas përfundimit të “Luftës Parë Botërore”

Më 30 tetor 1918, përfundoi Lufta-I Botërore. Koalicioni i Boshtit, ku reshtoheshin: Turqia e xhonturqve, Autro-Hungaria, Bullgaria dhe Gjermania u mund. Ç’do të ndodhte me Shqipërinë?.

 

 

 

Qeverisja e Shqipërisë nga “Komanda Ushtarake Italiane”.

Pas largimit të Austro-Hungarisë, vëndi qe i pushtuar nga italianët, me përjashtim të Korçës dhe Shkodrës, që kontrolloheshin nga francezët. Ndërkohë u hapën zëra për shpërbërjen e Shqipërisë në favor të Greqisë dhe Jugosllavisë. Për normalizimin e kësaj situate, në 1 nëntor 1918, Myfit Libohova i kërkoi komandës italiane në Shqipëri, të lejonte ngritjen e një qeverie shqiptare nën përkrahjen e Italisë. Ministri i jashtëm i Italisë, Sonino, kërkoi të thireshin në Romë Turhan Pasha, Myfit Libohova dhe Mihal Turtulli për të biseduar për krijimin e një qeverie të re shqiptare nën ndikimin e tyre. Mehmet Konica dhe Myfit Libohova, pas kthimit në Shqipëri nga takimi në Romë me qeverinë italiane, e thirrën Kongresin në Durrës që ishte ende kryeqytet i Shqipërisë. Më 25 dhjetor 1918 u krijua qeveria shqiptare e kryesuar nga Turhan Pasha.

Lidhur me qëndrimin italian ndaj çështjes shqiptare, reagoi fillimisht Federata Panshqiptare “Vatra” në Amerikë dhe organizata politike “Krahu Kombëtar” në Shqipëri. Krahas dy formacioneve kryesore politike, reaguan edhe Shoqëritë Patriotike brenda dhe jashtë Shqipërisë, Komitat, disa individ me të kaluar kombjare, etj. Sipas Akademikut Beqir Meta, në librin “Federata Panshqiptare Vatra”, “Vatra” kritikoi qysh në fillim politikën italiane dhe vuri në dukje ndryshimet e thella që ekzistonin midis saj dhe qëndrimit të Austro-Hungarisë në lidhje me Shqipërinë. Vatra vlerësonte ultimatumin e Austro-Hungarisë kundër Serbisë për largimin nga territoret shqiptare dhe mobilizimin e ushtrive të saj për të shpëtuar Shkodrën, ndërsa organi i saj Dielli, dënonte heshtjen e Italisë për pushtimin e Shqipërisë  së Jugut nga ushtritë greke. Për këtë arësye patriotët shqiptarë të Amerikës kishin patur më shumë besim tek politika e Austro-Hungarisë”.

 

 

F.5

 

Konferenca e Paqes: Mosmarrëveshjet Politike të Shqiptarëve

Pak ditë pas formimit të qeverisë së re shqiptare, në fillim të janarit 1919, mori rrugën për në Romë ish-kryeministri shqiptar Ismail Qemali, i cilësuar për politikën italiane si anti-italian. Sapo hyri në tokën italiane, Profeti i shqiptarëve, u prek nga një sëmundje e rëndë dhe nuk mundi të mbërijë në Romë. Vdekja e tij e papritur, e ardhur pas kongresit të zhvilluar në Durrës, përhapi dyshime se mund të ishte helmuar.  Mosmarëveshjet politike të patriotëve shqiptar dhe qëndrimet armiqësore midis tyre në përzgjedhjen e aleatëve, kishin krijuar terenin e përshtatshëm për fqinjin tonë jugor lidhur me pretendimet e tij ndaj teritoreve të cunguara shqiptare në vitin 1913.  Si pasojë, në “Konferencën e Paqes” që po zhvillohej në Paris, qysh nga 12 shkurti 1919, ishte diskutuar problemi grek, që kishte të bënte me synimet e hershme të tyre mbi Shqipërinë Jugore. Një komision i posaçëm nisi të shqyrtonte kërkesat greke.

 

 

Misioni Amerikan: Shqipëria e Aftë për tu Vetqeverisur

Për të qartësuar situatën lidhur me pretendimet greke mbi Shqipërinë, Presidenti amerikan Wilson emëroi konsullin e SHBA në Torino, Josef Haven, si delegat për të bërë hetimet e nevojshme në Shqipëri. Qeveria e Turhan Pashës dhe Komanda ushtarake italiane e mirëpritën ardhjen e tij dhe i vunë në dispozicion gjithçka mundën për mbarëvajtjen e misionit që konsulli kishte marë përsipër. Konsullin e shoqëronte Tefik Mborja, sekretari i Këshillit të Ministrave. Prej Brindizi, konsulli amerikan niset me një torpidnier për në Vlorë. Komisioneri Josef Haven, pasi kontaktoi në teren me banorët e krahinave Jugore të Shqipërisë dhe konstatoi përkatësinë shqiptare të tyre, në mbarim të misionit të tij, hodhi poshtë pretendimet greke dhe deklaroi: Shqipëria është e aftë për tu Vetqeverisur.  Qëndrimi i Presidentit amerikan Wilson lidhur me pretendimet greke mbi Shqipërinë, dhe deklarimi i tij që “shqipëtarët janë të aftë për vetqeverisje”, nxitën besimin e popullit shqiptar tek politika proshqiptare Amerikane. Patriotët shqiptar në pragun e mbajtjes së Konferencës së Paqes në Paris, hartuan dhe paraqitën para Fuqive të Mëdha dy dokumenta historike të asaj periudhe: Memorandumi i Aleksandrisë dhe Memorandumi i Beratit.

 

 

 

Memorandumi i  Aleksandrisë: Shqipëria Natyrale

Adresuar: Konferencës Paqes në Paris !

 

Konferenca e Paqes, nuk i përfilli kërkesat e drejta të delegacionit shqiptar, për të ruajtur pavarësinë dhe tërësinë tokësore të shtetit shqiptar dhe për të rishikuar kufijtë në favor të tij, duke përfshirë brenda tyre ato territore shqiptare që ishin shkëputur më 1878 e 1913.

Memorandumi i Aleksandrisë u pregatit në Kajro nga N.Kasneci e A.Zako Çajupi. Më 8 dhjetor 1918, Komisioni i zgjedhur nga Mbledhja P.Shoqërive Shqiptare të Egjiptit,  anëtar i të cilit ishte edhe Llambi N.Kotta, i mbledhur në shtëpinë e Filip Shirokës, e miratoi tekstin dhe e firmosi memorandumin.

 

F.6

 

 

Memorandumi, i hartuar në favor dhe interes të mbrojtjes së të drejtave të shtetit shqiptar të pavarur dhe Sovran, nga ambiciet dhe synimet antishqiptare që shtetet shoviniste fqinje i kishin paraqitur Konferencës së Paqes, iu dërgua ambasadorëve të Shteteve Aleate, Anglisë, Francës, Italisë dhe SHBA me seli në Kajro, me lutjen që  ta dërgojë secili në Ministritë e Punëve të Jashtme të shteteve që përfaqësojnë dhe kësisoj të arrijë në duart e delegatëve të tyre në Konferencën e Paqes. Krahas Memorandumit, Komisioni hartoi edhe telegrame, që ju dërguan: Presidentit të SHBA z. U. Uillson;  Ministrave të Punëve të Jashtme të Francës, Anglisë, Italisë e SHBA;  Shoqërisë “Vatra” në Amerikë, Shoqërisë “Bashkimi” në Shkodër;  z.Mehmet bej Konitza në Londër, Pandeli Cale në Lozanë, Pandeli Evangjeli në Bukuresht, Kol Rodhe dhe Tefik Mborja në Romë, Kristo Luarasi në Sofje, Sotir Kotta në Korçë; filo-shqiptarëve Herbet në Londër, Miss Durham në Boston dhe Nerve në Paris. Dy anëtar të komisionit, Llambi N.Kotta e Leonidha Naçi shkuan në Skënderie (Drenicë-Kosovë hk) për tu marrë vesh me vëllezërit shqiptar të atjeshëm.

 

 

 

Memorandumi i  Beratit: Shqipëria nën Mandatin Amerikan

Adresuar: Komandos Franceze në Shkodër !

 

Mbas punëvet të Gjirokastrës, të cilat u pregatitën e u bënë vetëm prej Mufid beut, jashtë dëshirës e mendimit të popullit, duke u bashkuar me vendimin e fundit të Guvernës Provizore në Durrës, e cila kundërshtoi rreptësisht protektionin Italian në Shqipërinë e lirë, e shohim të arësyshme edhe ne populli i Beratit të çfaqim pranë Shkelqesisë s’Uaj ndjenjat atdhetare, duke Ju lutur të kini mirësinë e të ia paraqitni Qeverisë Madhështore e Mirdashëse, kërkesat e popullit të qarkut të këtushëm. Me këtë rast shpresoim se do të pranoni nderimet e të përzemërta e të qiruara:

I-Populli shqiptar duke u mbështetur në parimet kombëtare qi u vunë në veprim, dëshiroi t’i njihen të drejtat e tij qi ka, për të rojtur në sinisië Ballkane i lirë e indepandant, pranoi nji qeveri provizore e dërgoi delegate të posaçëm në Konferencë të Paqes, vetëm për të mprojtur indepadancën e plotë e tërsiën toksore të Shqiprisë me kufit e sajë etnografike e kombëtare.

II-Delegatët shqiptarë qi u dërguen në Konferencë të Paqes, kanë në dorën e tyre nji program të nënshkruar e të pëlqyer prej të gjith antarëve të qeveris së Durrësit, qi ky program tregonë kompetencën e tyre dhe e përfytëron idealain e kombit shqiptar, qi ka për independencën të papërkufizuar për vendin e tië.

III- Në kioftë se shtetet e mëdhenj qi po mëshirokan për liriën e popujve të vegjël, e sidomos për ne shqiptarët qi jemi populli ma i vjetër e ma i famshëm dhe mjerisht më i piklluar e më i përgjunjëzuar i Europës; nuk mundet ti pushojnë intrigat e Ballkanit dhe në e shohin të domosdoshme qi shteti shqiptar të mbetet nën mandate të nji Guvernes së madhe, atëherë na dëshirojëm mandatin amerikan, qi kështu të mundim të sigurojëm e t’i apim nji frymë kombëtare zhvillimit e lulëzimit të vendit tonë. Shtojëm se ket deshirë e vërtetojën edhe dokumentat qi janë dhanë konsulit amerikan qi shetiti Shqipërinë.

F.7

 

Nëshkrue:

1.Hekur be Vrioni:Kryepari Katundaris 2-Zarif Aga Haznatari:Kryetar klubit Bashkimi

3-Fevzi Ruli:                      Advokat       4-Themistokli Kassapi:      Notablë i krishter

5-Kostaq(Koço)Kota: Inspek.Arësimi    6-Salih Gjuka:                     Direktor  Arsimi

7-Adem  Shehu: Sekretari i Arësimit      8-Islam be Vrioni: Notabël muhamedan

9-Melek be Frashëri: Kapitanë,             10-Xhevdet Mehqemea: Advokat

11-Zejnel be Prodani: Notabël               12-Teki be Selenica: Notabël

13-Zoj  Tonçi: Tregtar                           14-Todi  Naska: Nëpunës  drejtësie

15-Bektash H.Berberi: Zanatli               16-Gaqe papa Zaharia:Direktor Kanc Prefekturës

17-Emrullah Psarizi: Sek.Perlimentars  18-Hajredin Kuçi: Notabël

19-Andon Capo: Tregtar                        20-Hysni aga Kafasi: Këshilltari i Perlimtares

21-Nuri O. Smundja: Sek.Drejtësis.

Nji kopje për Komitetin Mbrojtja Kombëtare e Kosovës.

Nënshkrue Fevzi Ruli  d.v.

Berat 30.04.1919

 

 

 

Kongresi Kombëtar i Lushnjës

Kongresi Kombëtar i Lushnjës, ishte me rëndësi të veçantë dhe mori vendime për rimëkëmbjen e shtetit shqiptar, për sigurimin e pavarësisë, mbrojtjen e tërësisë teritoriale të tij dhe shënoi fillimin e një kthese historike dhe një etapë të re. Shqiptarët sfiduan vendimet, projektet dhe planet antishqiptare të diplomacisë Europiane në Konferencën e Paqes dhe i dolën zot fateve të vendit. Kongresi i Lushnjës krijoi për herë të parë organet e larta të piramidës shtetërore.

 

 

Shqipëria dhe situatat Social-Politike

Shqipëria trashëgoi nga Perandoria Osmane një prapambetje të thellë social ekonomike dhe kulturore. Sipas shifrave të publikuara edhe nga Akademia e Shkencave e Shqipërisë analfabetizmi rrokte 90% të popullit shqiptar.Rreth 75 % e analfabetëve,sipas llogaritjeve të kryera nga dr.Koço Kota, i takonte popullsisë muslimane. Kjo situatë e shoqëroi qeverisjen e Shqipërisë edhe gjatë viteve 1912-1921, në prag të zgjedhjeve të para parlamentare të organizuara nga qeveria e drejtuar nga Iliaz Vrioni.

Situata u rëndua edhe më keq, me fillimin e konflikteve politike dhe zëvëndësimin e interesave kombëtare me interesat individuale e pasurore. Grupimet shoqërore të ushqyera me këto mentalitete u organizuan për të kundërshtuar vendimet e Kongresit të Lushnjës dhe shpallën zgjedhje parlamentare në vënd të zgjedhjeve për Asamblenë Kushtetuese. Qeveria e dalë nga këto zgjedhje, kishte si qëllim punësimin në administratën shqiptare të elementëve militantë dhe përkrahës të saj, që siç kuptohet fare kollaj, janë gjithmonë ata që i përkasin shtresave shoqërore injorante, analfabete, apo me vese të ulta e qëllime përfitimi. Mirëpo ndërtimi i administratës shqiptare me këto shtresa, ishte arësyeja themelore e mbajtjes së Shqipërisë në prapambetje dhe injorancë. Qeverisja e Shqipërisë u deformua qysh në “shpërgajat  foshnjore”.

F.8

 

 

Shtresa shoqërore e përparuar, musliman e të krishterë, është përpjekur pambarimisht të shpëtoj nga kjo e keqe e madhe, por e mbetur në minorancë  “s’ka mujtur”. Llogjika turkoshake, pësoi ndryshime gjatë qeverisjes së shtetit shqiptar nga Mbreti Zog-I  dhe nga Diktatori Hoxha, por fatkeqësisht u rikthye si model qeverisës pas ndryshimeve politike në Shqipërinë e shek.XXI.

Modeli qeverisës i zgjedhur nga klasa politike pos-komuniste, është model i keq dhe antikombëtar, pasi në strukturat shtetërore, në administratën e lartë qendrore e lokale dhe të drejtësisë, janë punësuar edhe militantë partiak, pa arësim apo me diploma të fabrikuara, që pranojnë vëndin e punës në këmbim me vlerat apo antivlerat që disponon njeriu, morali, paraja, angazhimi.

 

 

 

Reforma në Drejtësi dhe Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit

Miratimi i  Ligjit për Reformën në Drejtësi, nga klasa politike shqiptare më 21 korrik 2016, ndoshta është shpresa e vetme për tu larguar nga errësira orientale dhe dalja në diellin oksidental. Kjo shpresë do na mbajë gjallë dhe do na ngroh, sa kohë do të ndjejmë praninë vëllazërore, vëmëndjen dhe përkrahjen e bashkësisë euroatlantike.

Ardhja e komisionerëve euro-amerikanë “Operacioni Ndërkombëtar i Monitorimit” (ONM), lidhur me vetingun dhe nisja e proçedurave për zbatimin e “Reformës në Drejtësi”, është një shpresë e shtuar për të ardhmen e popullit shqiptar.