Xhamia e Zajmit në Tiranë, më e famshme se Et’hem Beut, por e rrënuar nga komunizmi

Në dokumentacionin historik që njohim, Tirana përmendet së pari në shek.XV gjatë luftërave të Skënderbeut me pushtuesit osman. Ajo filloi të krijohej pikërisht gjatë shekujve 15, 16 dhe 17. Xhamitë e saj u ndërtuan në pjesët më aktive të qytetit, pranë pazareve, haneve (hoteleve), hamameve (banjat publike), mëhallave (lagjeve, zonave të popullura) dhe ndërtimeve të rëndësishme. Michel Kiel, shkruan se: Prania e një xhamie dhe një tregu ishin tiparet kryesore qe e dallonin ligjerisht fshatin Osman nga nje qytet i vogel.

Historianë, arkitektë e studiues të shumtë, thonë se qyteti i Tiranës u ngrit dhe u ndërtua mbi katër bërthama kryesore. Bërthama e parë e qytetit lindi dhe hodhi shtat së bashku me xhaminë e vjetër të Sulejman Pashës në vitin 1614, në qendër të Tiranës. Bërthama e dytë e qytetit u krijua në fillim të shek. 18, rreth xhamisë së Firës, 600 m në Veri-Perëndim të xhamisë së parë, në vendin ku sot është shkolla Jeronim De Rada. Bërthama e tretë ndërtohet rreth xhamisë së Zajmit në 1775, në verilindje të xhamisë së vjetër. Bërthama e katërt nis me fillimin e ndërtimit të xhamisë së Et’hem Beut në vitet 1794-1821, e vendosur aty ku ndodhet edhe sot e kësaj dite.

Xhamia e Zajmit u ndërtuar në vitet 1776-77 (1189 hixhri) nga Mehmet bej Zajmi, varri i të cilit ishte pranë xhamisë. Ajo ndodhej në anën e djathtë të rrugës së “ Dibrës, pa arritur tek ndërprerja e saj me rrugën “ Thanas Ziko” ( rrugë e cila ka mbajtur emrin Zajmi deri në momentin që xhamia ekzistonte). Regjimi komunist antifetare i atyre viteve, u tregua i pamëshirshën duhe harruar apo duke anashkaluar faktin domethënës së xhamitë ishin një pjesë e rëndësishme e trashigimise kulturore të Tiranës duke ndërhyrë brutalisht në identitetin e tyre.

Ajo vendosi që edhe Xhamia e Zajmit të prishej (para vitit 1967) për nevoja urbanististike. Zgjerimi i rrugës morri pjesën e oborrit të xhamisë. Ajo funksionojë për një periudhë kohore si biblotekë dhe kopsht, e më vonë në banesë shumëkatëshe në funksion të banorëve të zonës.

Edhe sot po të pyesësh banorët e zonës se ku ndodhet Xhamia e Zajmit ata shumë normalisht të orientojnë drejt vendndodhjes së saj, ku vetëm gjurmë nga xhamia nuk ka. Por ajo nuk është harruar!