‘Pse nuk jam musliman,’ një libër i shkruar nga Ibn Warraq, është një kritikë e Islamit dhe Kuranit. U botua fillimisht nga Prometheus Books në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, në vitin 1995. Titulli i librit është një homazh i esesë së Bertrand Russell-it ‘Pse nuk jam i krishterë’, ku ai kritikonte fenë në të cilën ishte rritur.

I zemëruar nga fatva-ja dhe kërcënimet me vdekje ndaj Salman Rushdie-s, Ibn Warraq i nënshtrohet një pseudonimi për të shkruar, atë që një kritik e quan ‘një libër serioz dhe provokues për mendimet”, duke përdorur qasjen ‘e çekanit”  ndaj dogmës islame. Polemika e autorit kritikon mitologjinë e Islamit, teologjinë, arritjet historike dhe ndikimet e tashme kulturore. Warraq, duke u bazuar kryesisht në studime të mëparshme, jep një ‘kompozim me vlerë’ për mangësitë e fesë islame. Ai ‘ndërton një argument bindës’, sipas të cilit Islami është ‘krejtësisht i papërputhshëm me ‘të drejtat individuale dhe liritë e një shteti liberal, demokratik, shekullar”.

Ibn Warraq: kush është?

 

Ibn Warraq është pseudonimi i një autori, cili kërkon të mbetet anonim. Ai është themelues i Institutit për Sekularizimin e Shoqërisë Islamike (paradoksalisht me akronimin ISIS), dhe ka qenë kërkues senior në Center for Inquiry me focus te kriticizmi kuranik. Warraq është zv/president i World Encouner Institute.

Studimi i Warraq për islamin është konsideruar nga disa akademikë si ‘shumë polemik’ dhe ‘revizionist’, ndërsa disa komentatorë konservatorë e kanë parë si të mirëhulumtuar.  Warraq ka shkruar historiografi të shekujve të parë të kalendarit islamik dhe, ka botuar libra të cilët vënë në pikëpyetje konceptimet e pranuara gjerësisht për atë periudhë. Pseudonimi Ibn Warraq (nga arbaishtja: ابن وراق‎‎), do të thotë ‘i biri i një letërprodhuesi’, është përdorur si formë mbrojtjeje. Ai ka thënë: kam patur frikë se do të bëhesha një Selman Rushdie i dytë. Emri është përdorur nga autorë disidentë përgjatë gjithë historisë së Islamit, dhe i referohet studiuesit skeptik të shekulli 9, Abu Isa al-Warraq.

Ibn Warraq është autor i nëntë librave.

Pse dola kundër fesë time…

Jam lindur në një familje muslimane dhe rritur në një vend, që tani e përshkruan veten si ‘Republikë Islamike’. Familjarët e mi të afërt vetëidentifikohen si muslimanë: disa më ortodoksë, të tjerë më pak. Kujtimet e mia të para lidhen me rrethprerjen (synetin) dhe ditën time të parë në shkollën Kuranike-psikanalistët të nxjerrin ç’përfundime të duan nga kjo. Edhe para se të mund të shkruaja apo lexoja gjuhën amtare, mësova të lexoja Kuranin në arabisht, pa kuptuar as edhe një fjalë të tij-një përvojë e zakonshme për mijëra fëmijë muslimanë. Sapo qeshë në gjendje të mendoja me kokën time, i fshiva të gjitha dogmat fetare që më ishin ngulitur. Tani e mbaj veten për sekular humanist, i cili beson se të gjitha fetë janë ëndrra të një të sëmuri, të rrejshme-demonstrativisht të tilla-dhe të dëmshme.

E tillë është mbrujtja dhe pozicioni im, dhe aty do të ishte mbyllur çështja. Po të mos kishte qenë për ‘ccështjen Rushdie’ dhe rritjen e Islamit, unë që kurrë më parë nuk kisha shkruar një libër, u galvanizova për të shkruar këtë që po paraqes. Shumë prej brezit tim të pasluftës mund të kenë pyetur se cc’qëndrime personale do të kishin mbajtur në mjedisin, ideologjikisht të shenjuar, të viteve 1930-për nazizmin, komunizmin, lirinë, demokaracinë, për Mbretin dhe Atdheun, për anti-imperializmin? A është e rrallë për jetën e dikujt, që të ketë mundësinë për të dëshmuar se në cilën anë të një ccështjeje jetë-a-vdekeje qëndron –‘Rushdie’ dhe rritja e Islamit janë dy kauza të tilla, dhe ky libër është qëndrimi im. Për ata që mallëngjehen nga pamundësia e të jetuarit në vitet 1930, për të qenë në gjendje për të dëshmuar përkushtimin e tyre ndaj një kauze, ja ku kanë, në fillim ‘ccështja Rushdie’, dhe së dyti lufta që po ndodh në Algjeri, Sudan, Iran, Arabinë Saudite dhe Pakistan, një luftë viktimat parësore të së cilës janë muslimanët, gratë muslimane, intelektualët muslimanë, shkrimtarët, njerëz të zakonshëm e të mirë. Ky libër është qëndrimi im në luftë. Çdo herë që e kam dyshuar vendimin e të shkruarit të një libri të tillë, vrasje të reja në emër të Zotit dhe Islamit, të kryera në Algjeri apo Iran, Turqi, e Sudan më kanë shtyrë drejt përfundimit të tij.

Gjëja më zemërake dhe e neveritshme e ‘ccështjes Rushdie’ ishte seria e shkrimeve dhe librave të shkruar nga apologjetët perëndimorë të Islamit-gazetarë, akademikë, bashkëudhëtarë, të konvertuar (disa nga Komunizmi) që mëtonin se flisnin në emër të muslimanëve. Kjo është, sigurisht, një tallje e llojit më të keq, dhe është e pavërtetë: këta autorë nuk flasin për të gjithë muslimanët. Shumë individë kurajozë nga bota muslimane e mbështetën dhe vazhdojnë ta mbështesin Rushdie-n. Gazeta egjiptiane Rose-al-Youssef, madje botoi pjesë nga Vargjet Satanike në janar 1994. Ky libër përpiqet të mbjellë një pikë dyshimi në një oqean sigurie dogmatike, duke i bërë një kqyrje të pakompromis, dhe njëheri kritike, pothuajse të gjitha parimeve themelore të Islamit. Në këtë rast, duke e nënkuptuar kriticizmin, mundem vetëm të përmend fjalët e të shkëlqyerit John Stuart Mill, dhe ato të adhuruesit të tij të më të madh modern, von Hayek. Së pari, nga On Liberty e Mill-it: Është e ccuditshme, apo jo, që njerëzit duhet të pranojnë vlefshmërinë e argumentit të debatit të lirë, por nuk pranojnë që të ‘shtyhen drejt ekstremit’, duke mos parë se nëse arsyet nuk bëjnë për një rast ekstrem, ato nuk bëjnë për asnjë rast’.” Sërish nga Mill-i:

Por, e keqja e e veccantë e ndalimit të shprehjes së një opinioni është se po e grabit racën njerëzore; atë që vjen, por edhe brezave të tashëm; ata që e kundërshtojnë një opinion, madje më shumë se ata që e kanë. Nëse opinioni është i drejtë, ata i heqin vetes mundësinë e këmbimit të gabimit me të vërtetën; nëse është i gabuar, ata humbin, ccka është një benefit pothuajse po aq i madh, perceptimin më të qartë dhe përshtypjen më të gjallë të së vërtetës, të prodhuar nga përplasja e saj me të gabuarën…Ne nuk mund të jemi kurrë të sigurt se opinioni të cilin po përpiqemi të mbysim është i rrejshëm; edhe po të ishim të sigurt, mbytja e tij do të qe sërish një e keqe.”

Tani von Hayek:

Në ccdo shoqëri liria e mendimit, me gjasë, do të jetë me domethënie të drejtpërdrejtë vetëm për një pakicë. Por kjo nuk do të thotë se gjithkush është kompetent apo duhet të ketë pushtet për të përzgjedhur ata të cilëve u rezervohet kjo liri. Të kundërshtosh vlerën e lirisë intelektuale, sepse nuk nënkupton kurrë për të gjithë të njëjtën mundësi të mendimit të pavarur, do të thotë t’i anashkalosh krejtësisht arsyet të cilat i japin lirisë intelektuale vlerën e saj. Çka është thelbësore që të kryejë funksionet e veta si shtysa kryesore e progresit intelektual, nuk është që gjithkush të jetë në gjendje që të mendojë apo shkruajë diccka, por që ccdo ështje apo ide të mund të debatohet nga dikush. Sa kohë që kundërshtimi nuk shtypet, gjithmonë do të jenë disa që do t’i vënë në pikëpyetje idetë që sundojnë bashkëkohësit e tyre dhe të hedhin ide të reja para sprovës së argumentit dhe propagandës.

Ky ndërveprim i individëve, bartës të dijeve dhe pikëpamjeve të ndryshme, është ajo ccka përbën jetën e mendimit. Rritja e arsyes është një proces social i mbështetur në ekzistencën e diferencave të tilla.

Nuk ka një, por tre Islamë

Është mirë të mbajmë në mendje, ndërkohë që lexojmë këtë tekst, dallimin ndërmjet teorisë dhe praktikës; ndryshimin mes asaj që muslimanët duhet të bëjnë dhe atë që bëjnë në fakt; atë që duhet të kishin besuar dhe bërë, krahasuar me atë që ata, në fakt, besojnë dhe bëjnë. Mund të shquajmë tre lloje të Islamit. I pari është Islami i predikuar nga Profeti, që do të thotë mësimet e tij të përkufizuara në Kuran. Islami i dytë është feja e interpretuar, shpjeguar dhe zhvilluar nga teologët përmes traditave (Hadith-et); përfshin sharia-n dhe ligjin silamik. Islami i tretë është ai që, në fakt, bënë dhe arritën muslimanët, pra qytetërimi islam.

Nëse ndonjë tezë e përgjithshme shfaqet në këtë libër, ajo ka të bëjë me atë se Islami i tretë, qytetërimi islamik, shpesh arriti maja të shkëlqyera, pavarësisht islamit të parë dhe të dytë, dhe jo për shkak të tyre. Filozofia dhe shkenca islamike, letërsia dhe arti islamik nuk do t’i kishin arritur ato maja nëse do të ishin bazuar vetëm te Islami i parë dhe i dytë. Merr poezinë si shembull. Të paktën në fillim, Muhameti i përccmonte poetët: “ata që gremisen ndjekin poetët” (sura 26.224); dhe në përmbledhjen e zakoneve të njohura si Mishkat, Muhametit i vënë në gojë fjalët: “Një bark plot me qelb është më mirë se një bark plot me poezi”. Nëse poetët do të kishin ndjekur Islamin e parë dhe të dytë, ne me siguri nuk do të kishim poezitë e Abu Nuwas ku i këndohet verës dhe mollaqeve të bukura të djelmoshave, apo ccdo poezi tjetër me verë, për të cilat letërsia arabe është me të drejtë e famshme.

Sa i takon artit islamik, Fjalori i Islamit thotë se Muhameti e mallkoi piktorin apo skicuesin e njerëzve dhe të kafshëve (Mishkat, 7, ch. 1) dhe si rrjedhojë ata konsiderohen të kundraligjshëm. Sicc thekson Ettinghausen në Paraqitjen e Arab Painting Hadith-i është plot me mallkime për ‘bërësit e pikturave figurative” të cilët quhen ‘më të këqijtë e njerëzve”. Ata dënohen se garojnë me Zotin, ‘i cili është i vetmi Krijues’. “Qëndrimi kanonik nuk i dha asnjë mundësi piktorit figurativ”. Fatmirësisht, kontakti me qytetërime më të vjetra, me tradita të pasura artistike, i shtyu muslimanët e sapokonvertuar të shpërfillin qëndrimet ortodokse dhe kësaj i detyrohen kryevepra të tilla të artit përfaqësues si miniaturat perse dhe mogule.

Kështu, gjakimi (impulsi) krijues në themel të artit islamik, filozofisë islamike, shkencës islamike dhe letërsisë islamike, erdhi nga jashtë Islamit të parë dhe Islamit të dytë, nga kontakti me qytetërime më të vjetra, me një trashëgimi më të pasur. Traditat artistike, filozofike dhe shkencore, ishin krejtësisht munguese në Arabi. Vetëm poezia erdhi nga e shkuara arabe, dhe kreativiteti i saj i vazhdueshëm ka pak të bëjë me frymëzimet specifikisht islamike. Pa artin bizantin dhe sasanian nuk do të kish patur art islamik; Islami i parë dhe i dytë ishin armiqësorë ndaj zhvillimit të tij. Ngjashëm, pa ndikimin e filozofisë greke dhe shkencës greke, nuk do të kish patur filozofi apo shkencë islamike; pasi Islami i parë dhe i dytë i pritën me këmbët e para këto ‘shkenca të huaja’. Për ortodoksët, filozofia islamike ishte një kontradiksion termash, ndërsa shkenca islamike e pavlerë.

Disa nga përfaqësuesit më të mëdhenj në këto fusha, apo ata që luajtën një rol kycc në zhvillimin e tyre, ishin ose jo-muslimanë, ose armiqësorë ndaj disa apo të gjitha parimeve të Islamit të parë dhe të dytë. Për shembull, Hunain ibn Ishaq, përkthyesi më i rëndësishëm i filozofisë greke në arabisht, ishte i krishterë. Ibn al-Muqaffa, një përkthyes nga Fahlavi (dialekt i persishtes) në arabisht, dhe një ‘nga krijuesit e prozës arabike”, ishte një Maniçean që shkroi një tekst antikuranik. Nikolson përzgjodhi për diskutim pesë poetët e mëposhtëm, si më tipikët e periudhës abazide: Muti ibn Iyas, Abu Nuwas, Abu’ l-Atahyia, al-Mutanabbi dhe al-Ma’arri. Që të gjithë ishin të akuazuar ose të dyshuar për herezi apo blasfemi, dhe do të diskutohen në kapitullin 10. Gjithashtu, i disktutuar në kapitullin 11 është Ar-Razi, mjeku më i madh (islamik apo europian) i Mesjetës dhe përfaqësuesi më i madh i shkencës islamike. Razi ishte krejtësisht armiqësor ndaj ccdo parimi të Islamit të parë dhe të dytë; ai madje mohonte edhe profetësinë e Muhametit.

Trajtimi i grave, jo-muslimanëve, jobesimtarëve, heretikëve dhe skllevërve (meshkuj apo femra) ishte tronditës në teori dhe praktikë. Me fjalë të tjera, Islami i parë, i dytë dhe i tretë, janë të gjithë fajtorë. Sjellja e tmerrshme ndaj grave, jobesimtarëve, heretikëve dhe skllevërve, të manifestuara në qytetërimin islamik ishte pasojë e drejtpërdrejtë e parimeve të parashtruara në Kuran dhe të zhvilluara nga juristët islamikë. Ligji islamik është një ngrehinë teorike totalitariste, me synimin për të kontrolluar ccdo aspekt të jetës së një individi, nga lindja deri në vdekje. Për fat, ligji nuk është zbatuar gjithnjë deri në gërmë –përndryshe qytërërimi islamik nuk do të ishte shfaqur herë pas here. Teorikisht Islami i parë dhe i dytë, Kurani dhe ligji islamik, e dënojnë verën dhe homosksualitetin; në realitet, qytetërimi islamik i toleron të dyja. Megjithatë. ligji sharia ende qeveris praktikat në zona të caktuara të jetës njerëzore, për shembull familjen (martesën, divorcin etj).

Në disa zona të jetës njerëzore, praktika islamike ka qenë më e e ashpër se sa e kërkon sharia. Rrethprerja nuk përmendet në Kuran dhe shumica e juristëve, nuk shkojnë më larg se rekomandimi, por, pa përjashtim, të gjithë fëmijët muslimanë meshkuj, rrethpriten. Rrethprerja femërore gjithashtu nuk përmendet në Kuran, por praktika vazhdon në disa vende islamike. Kurani flet, shprehimisht, për barazinë themelore ndërmjet të gjithë meshkujve muslimanë; trishtueshëm realiteti ishte shumë i ndryshëm, sicc, muslimanët me gjak jo arab, zbuluan përgjatë viteve të para të Islamit. Në këtë rast, Islami i parë dhe i dytë frymëzuan më shumë parime nga sa u respektuan nga Islami i tretë.