A është NATO shumë e madhe për të pasur sukses?

Charles A. Kupchan

Një nga politikat e shumta të jashtme që Presidenti Trump premtoi si kandidat, një nga ata pak të vlefshëm për të mbajtur parasysh, ishte përmirësimi i marrëdhënieve me Rusinë. Të nxitur kohët e fundit kryesisht nga ndërhyrja e Rusisë në zgjedhjet amerikane dhe dallimet rreth Sirisë, tensionet mes Uashingtonit dhe Moskës kompromentojnë interesat amerikane në Evropë, Lindjen e Mesme dhe më gjerë. Nëse zoti Trump është serioz në zvogëlimin e këtyre tensioneve dhe lidhjeve me Kremlinin, ai duhet të përdorë rastin e konferencës së samitit në Bruksel për të ndalur zgjerimin e NATO-s.

Ndërsa zoti Trump e përdori fjalimin e tij në Bruksel të enjten për të kritikuar anëtarët e NATO-s për ndarjen e barrës (dhe refuzon të miratojë qasjen e ndërsjellë të mbrojtjes), duke bërë hapa përpara ai duhet të shtyjë aleancën në një drejtim paksa të ndryshëm. Nëse ai është serioz në lidhje me ndreqjen e lidhjeve me Kremlinin, ai duhet të kërkojë ndalimin e zgjerimit të NATO-s.

Siç është edhe stili i tij, zoti Trump do të prishte ortodoksinë e politikës së jashtme – përveç se kësaj here, do të ishte plotësisht e justifikuar. Që nga përfundimi i Luftës së Ftohtë, qeveritë amerikane dhe evropiane kanë rënë dakord që pranimi i demokracive të reja të Europës në NATO është mënyra më e mirë për t’i ankoruar ato në komunitetin e Atlantikut dhe për t’i mbrojtur ata nga një rigjallërim i mundshëm i aventurizmit rus.

Politika ka dështuar. Nga perspektiva e Moskës, NATO ka injoruar kundërshtimet e saj të zhurmshme dhe është zgjeruar në drejtim të lindjes me valë të njëpasnjëshme që nga vitet 1990, duke sjellë aleancën ushtarake më të frikshme në botë deri në kufijtë e Rusisë. Kremlini mund të kthehet në mënyrën e saj të ngacmimit, pavarësisht nëse kufiri i NATO-s shkaktoi kundërpërgjigjen e Rusisë. Por Moska percepton një kërcënim nga përparimi i NATO-s dhe nuk pranon përpjekjet e saj për të hequr sferën tradicionale të influencës së Rusisë, duke ndihmuar në nxitjen e kthesës konfrontuese në politikën e jashtme të Kremlinit dhe rivalitetin e ripërtërirë me Perëndimin. Në të vërtetë, Rusia pushtoi me forcë pjesë të Gjeorgjisë në vitin 2008 dhe Ukrainën në vitin 2014 aq sa për të bllokuar rrugën e tyre drejt NATO-s.

Që NATO hapi dyert e saj për ish-anëtarët e bllokut sovjetik është e kuptueshme. Ata vuajtën peshën e Moskës për dekada, dhe Perëndimi ndjeu një detyrim moral dhe strategjik për t’i bashkuar ato në bashkësinë e demokracive atlantike. Por reagimi i Rusisë është njësoj i kuptueshëm. Shtetet e Bashkuara nuk do të rrinin kot nëse Rusia përfundonte një aleancë ushtarake me Kanadan dhe Meksiknë dhe vendoste trupa ruse në ato vende. Për NATO-n që të vazhdojë të lëvizë drejt lindjes dhe përfundimisht t’i ofrojë anëtarësim Gjeorgjisë dhe Ukrainës – siç është premtuar në samitin e NATO-s në vitin 2008 – është një recetë për një rrënim strategjik të trenit.

Largimi nga ky bllokim gjeopolitik kërkon mbylljen e zgjerimit të NATO-s. Në vend që të veprojë në mënyrë arbitrare, NATO duhet të synojë një kufi natyror strategjik. Këtë e ofron vetëm Ballkani.

Para mbylljes së dyerve të anëtarëve të rinj, NATO duhet të përfundojë procesin e integrimit të të gjitha shteteve të ish-Jugosllavisë, kur ato të përmbushin standardet për hyrje. Kroacia dhe Sllovenia janë tashmë në, dhe Mali i Zi është gati të bashkohet. Anëtarësimi eventual për Bosnjën, Maqedoninë, Kosovën dhe Serbinë do të ndihmojë në konsolidimin e stabilitetit në Gadishullin Ballkanik – dhe do të sigurojë një pikë logjike ndalimi. Zona është rreth 1,000 milje nga kufiri i Rusisë, duke minimizuar dhimbjen që integrimi i NATO-s në Ballkan do të shkaktonte Moskës.

Edhe nëse NATO në mënyrë efektive e fsheh çelësin pas integrimit të pjesës tjetër të Ballkanit, dera e saj duhet të mbetet pafundësisht e hapur për demokracitë evropiane që prej kohësh kanë qenë të përafruara me Perëndimin, por kanë zgjedhur deri tani të mbeten neutrale, përfshirë Austrinë, Finlandën, Irlandën, Suedinë dhe Zvicrën. Këto vende janë aleatë në të gjitha sferat, , të gjitha janë të vendosura në mënyrë strategjike dhe do të sillnin aftësi të konsiderueshme ushtarake në radhët e NATO-s; Ata duhet të mirëpriten në aleancë nëse dhe kur të zgjedhin zgjedhësit e tyre.

Kufizimi i shtrirjes së NATO-s ka të bëjë jo vetëm me ushtrimin e kujdesit strategjik ndaj Rusisë, por gjithashtu duke ruajtur integritetin e angazhimit solemn të aleancës për mbrojtjen kolektive. NATO nuk duhet merret me biznesin e dhënies së garancive territoriale vendeve që janë thellë në periferi të Rusisë dhe për këtë arsye është shumë e vështirë të mbrohen. Ndërsa vendet demokratike synojnë t’i bashkëngjiten institucioneve perëndimore, Gjeorgjia dhe Ukraina mund të meritojnë anëtarësimin në NATO. Por NATO nuk mund të përballojë për të marrë angazhime joreale që do të vënë në pikëpyetje kredibilitetin e saj.

Për të qenë të sigurt, shpallja publike e mbylljes së ardhshme të derës së hapur të NATO-s do të sillte tëheqjen nga Gjeorgjia, Ukraina dhe shtetet e tjera të vendosura në mes të kufirit lindor të NATO-s dhe Rusisë në një zonë strategjike gri. Por perspektiva e anëtarësimit në NATO vetëm nxit shpresat e rreme dhe inkurajon ndërhyrjen ruse për të parandaluar kursin e tyre drejt perëndimit. Sqarimi se anëtarësimi në NATO nuk është në opsionet do të shkaktonte shqyrtimin e nevojshëm të opsioneve alternative strategjike dhe mund të inkurajojë Rusinë që të tërhiqet. Ndërkohë, demokracitë e Atlantikut mund të vazhdojnë t’i ndihmojnë këto vende me reforma politike, ekonomike dhe ushtarake.

Thirrja për një ndalim të zgjerimit të NATO-s nuk duhet të vijë pa shtrëngime; Moska duhet të ndërmarrë hapa reciprokë. Ndër opsionet në tavolinë duhet të jetë gatishmëria e Rusisë për t’i dhënë fund konfliktit separatist në Ukrainën lindore, të shkojë drejt zgjidhjes së “konflikteve të ngrira” diku tjetër në Evropë dhe të ulë tensionet me NATO-n nëpërmjet kontrollit të armëve dhe shkëmbimeve ushtarake të ndërmjetme.

Krerët rusë nga Boris Jelcin te Vladimir Putin kanë fajësuar vazhdimisht zgjerimin e NATO-s për shkatërrimin e marrëdhënieve të Perëndimit me Rusinë. Le t’i testojmë. /Përkthyer nga Lexo.al – The New York Times/