The New York Times: Kërcënimi për kontrollin e armëve bërthamorë

Një çerek shekulli pas përfundimit të Luftës së Ftohtë, Shtetet e Bashkuara dhe Rusia ende posedojnë mijëra armë bërthamore. Megjithatë, disa zyrtarë të administratës dhe anëtarë të Kongresit po shtyjnë plane të kota dhe të rrezikshme për të zgjeruar numrin dhe aftësitë e këtyre armëve, duke kërcënuar disa marrëveshje të kontrollit të armëve që kanë siguruar stabilitetin e arsenaleve ruse dhe amerikane që përfshijnë 90 përqind të 15.000 armëve bërthamore në botë.

Kongresi po shqyrton mundësinë nëse Shtetet e Bashkuara duhet të zhvillojnë një raketë të re të lancimit nga toka dhe të tërhiqen nga Traktati i Forcave Bërthamore të Rezës së Mesme të 1987 që ndalon raketat me një distancë deri në rreth 3,000 milje, të cilat u japin udhëheqësve pak kohë për të reaguar. Nënshkruar nga Presidenti Ronald Reagan dhe lideri sovjetik Mikhail Gorbaçov, traktati përfundoi një kërcënim madhor për Europën.

Traktati ka funksionuar mirë derisa presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, i zemëruar me vendosjen nga Amerika të raketave mbrojtëse në Evropë, deklaroi në vitin 2007 se nuk i shërben më interesave të Rusisë dhe vazhdoi gjatë dekadës së ardhshme duke zhvilluar një raketë të re të fluturimit. Në vitin 2014, administrata e Obamës tha se një raketë e tillë ishte testuar në kundërshtim me traktatin, por nuk arriti ta bindte Moskën që të kthehej në respektimin e marrëveshjes. Më parë këtë vit, Pentagoni tha se Rusia fshehurazi ka lëshuar rakëtën, një shkelje edhe më serioze.

Për të barazuar Rusinë, disa ligjvënës kanë shtuar fondet për raketa të tilla në faturat e mbrojtjes që po përpunohen tani në Kongres, edhe pse gjenerali Paul Selva, nënkryetar i Shefave të Përbashkët të Shtabit, i tha Kongresit kohët e fundit se raketat në avionët amerikanë dhe anijet mund të përbalojnë armët e reja ruse nëse është e nevojshme. Projektligji i Shtëpisë, i miratuar me 344 pro 81 kundër më 14 korrik, gjithashtu thotë se nëse presidenti vërteton se Rusia ka shkelur traktatin 15 muaj pasi projekt-ligji i mbrojtjes të bëhet ligj, Shtetet e Bashkuara nuk do të jenë më të kufizuara nga traktati. Senati ende nuk ka vepruar për versionin e saj të projekt-ligjit.

Shkelja e traktatit të I.N.F. është e komplikuar nga hakimi i zgjedhjeve të 2016 dhe tensione të tjera. Por Amerika dhe aleatët e saj të NATO-s mund t’i përgjigjen sfidave pa një raketë të kushtueshme dhe të panevojshme që aleatët mund të kundërshtojnë.

Më tej, një vendim i Shteteve të Bashkuara për të braktisur traktatin do të shkatërronte një shtyllë të kontrollit të armëve, do të shkatërronte mbështetjen për traktatet e tjera dhe do të ngrinte dyshime të mëtejshme lidhur me angazhimet e Uashingtonit, të dëmtuara tashmë nga refuzimi i zotit Trump për marrëveshjen e klimës së Parisit. Traktati i I.N.F. ka një mekanizëm për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve dhe Shtetet e Bashkuara, mbështetur nga aleatët e tyre, duhet të ndjekin një zgjidhje në atë forum.

Disa kongresmenë gjithashtu kanë synuar monitorimin e Traktatit të Fillimit të Ri të 2010, i cili kërkon që Rusia dhe Shtetet e Bashkuara të reduktojnë kokat e tyre bërthamore në 1,500 nga 2,200 secila deri në vitin e ardhshëm. Projektligji i Shtëpisë do të ndalonte fondet për një zgjatje përtej afatit të skadimit në vitin 2021, nëse Rusia nuk pajtohet me Traktatin e I.N.F., një reagim absurd që do ta lejonte Rusinë për të ndërtuar raketat a saj. Megjithatë, ka njëfarë shprese të dobët. Rusët dhe amerikanët kohët e fundit kanë lëshuar një deklaratë për të mbajtur bisedime mbi marrëveshjen e Fillimit të Ri dhe çështje të tjera të stabilitetit strategjik.

Projektligjet e Dhomës dhe Senatit gjithashtu përfshijnë miliarda dollarë si një paradhënie për një program të tepërt për modernizimin e sistemeve të armëve të tjera bërthamore, duke përfshirë bombarduesit dhe nëndetëset, që pritet të kushtojë 1 trilionë dollarë për 30 vjet. Ndërkohë, disa ligjvënës duan të zvogëlojnë fondet për organizatën ndërkombëtare që monitoron testimet bërthamore, në një përpjekje dritëshkurtër për të dobësuar mbështetjen për një moratorium të testimit global, i cili i ka parandaluar të gjitha kombet, përveç Koresë së Veriut nga testimet që nga 1998.

Këto zhvillime vijnë ndërsa administrata gjithnjë e më agresive e Trump po kryen një rishikim të politikës bërthamore, e cila pritet të përfundojë më vonë këtë vit, dhe që zyrtarët thonë se mund të ndryshojë përpjekjet e Presidentit Barak Obama për të zvogëluar numrin dhe rolin e armëve bërthamore në strategjinë e sigurisë.

Që nga vendosja e epokës bërthamore, Amerika ka qenë forca e madhe, nëse edhe e papërsosur, prapa kufizimeve që ekzistojnë. Nëse ajo e braktis atë rol nën z. Trump dhe Kongresit të udhëhequr nga republikanët, do të ketë pak gjëra të mbetura për të ndalur Rusinë, Kinën, Indinë, Pakistanin, Iranin dhe Korenë e Veriut nga lërimi përpara./Lexo.al/