Agim SHEHU: BISEDË ME RUBAIRAT

 

 

Më erdhi pleqëria qetë-qetë,

si m’u afrua, s’e kuptoj as vetë!

Thinjat e bardha holluar si ajri

po bëhen gati të venë te retë.

 

E flas me gruan zëra njerëzore:

Vdekja vonon që të më marrë përdore

se të pa ty, që dhe në emrin tim

botës i buzëqeshe si shënjtore.

 

Na vranë jetën e të gjitha jetëve

dhe ëndërrojmë mbështjellë prej netëve.

I lodhur, faqen vë te Rubairat

dhe rri e çlodhem para Njëmijë Vjetëve!

 

Dhe vdekja paska shpirt që bën lëshime

tek po më sheh mbi letra e shënime;

«shpejto, më thotë, sot dhe me bastun

mblidhi ç’të mbenë shkrime e thërrime»!

 

Kujt t’i ankohem, kujt t’i shkoj me lutje

që moshë e thyer ardhka me kaq ngutje?!

Dhe gruaja rri më kujton rininë

kur hapi më lëvizte bashkë me supe.

 

Rri shtrirë. Muzikë të largët troket xhami,-

vallëzim rinie lëviz te tavani…

Në kokë, tok me valsin më trokasin

zëra nallanesh nga Omer Khajami.

 

Po vështroj yjet si bien në verë,-

kujtoj rininë që ma kanë të tjerë.

Të parën puthje, larg, të djalërisë

ma pëshpërijnë gjethet nëpër erë.

 

Kam vuajtur për frymën që nuk ngjallet,

po s’qava kurrë pse s’m’u ndanë hallet.

Me një gjeth arre vënë mes dy gurëve

bëra muzikë e mblodha shtojzovallet.

 

Dhe gotën kur e ngrija lart në dorë

qielli në të më hidhte meteorë,

e njerëzit që pinin pranë meje

më shumë se njerëz, ngjanin me shenjtorë.

 

Vdekjen e di që vjen, po nuk e pres.

E quaj lodër që kot hyn në mes!

(S’qava kur para lindjes qeshë «i vdekur»,

përse të qaj se nesër, mbase, vdes?!)

 

 

Sa shokë më vanë me ndere nëpër tmerre

e më lanë pas si dele buzë humnere.

Një ditë, po më thirrën t’u shkoj pranë,

më ulni qetë pranë një luleshqerre!

 

Asgjë, jeta ndron pamje nëpër vite,-

mëngjezin – diell ta kthen shi pasdite.

Të qeshësh a të qash? Provoi të dyja!

S’ka lot pa pasur brënda rreze drite.

 

Tek pashë gaz e këngë, njoha Zot

e mora fyellin i rashë më fort.

Me zërin tok, nga brimat binin ëmbël

pikëza rakie që s’i piva dot.

 

I ri, mbiva një pemë buzë një gjoli;

lastar i parë doli e më foli: –

S’e di se ç’fund më ka caktuar fati,

të bëhem lëndë djepi a arkivoli!

 

 

Te Kashtë e Kumërtit pata një yll,

jetën ai ma hap edhe ma mbyll.

Në iksha, do t’i jem atij në gji

e do dëgjohem tingull në një pyll.

 

Shpërblim për këngë s’mora, as nuk prita;

(kolegët me pushtet i kisha prita.)

Një vjershë e dashur m’u bë kupëz vere

ku pija një gëzim që s’e arrita.

 

Hoqa aq vite mynxyra të tëra

për faje që i bëra e s’i bëra

e s’e mendoja, kënga e rinisë

të kthehej «gazavaj» në shtatë zëra!

 

 

Isha një çast te Zeus i gjëmimit.

Po e vështroja me sytë e hutimit…

I ngula sytë mes gishtave,- ku fshihej

aq lemeri rrufesh të zëmërimit?!

 

Befas, një ditë në zagushi qershori

goditj’e tij në ballë seç më mori.

(S’qënkish Ai , «buzëmbli – ëngjëllori»,

qe i hatashmi tmerri – Diktatori!)

 

Ç’kam bërë? – thirra rrotull pa të keqe…

Pse luajte me gur n’ odà me qelqe?! –

qe gjysma e përgjigjes që më dhanë,

e gjysma tjetër – kazma në hendeqe.

 

Me çizme zvarrë aq vjet – një jetë e tërë –

çava mbi baltë botën e shpërbërë.

Hëna mbi pellgje, sa e shkelja, prishej,

poetin mos ta shihte si qe bërë!

 

Te gjumi – ankth dëgjoja zhurmë, zinxhira

që dilnin si kumbim nga thellësira.

(Qe bota e « atyre » mbajtur fshehur

në tela varresh, burgje e qelira).

 

 

Globi vazhdonte udhën mijëvjeçare

tok me ata në burgje e në varre;

dhe këtë ferr – mynxyre e mbulonim

me ngjyrë tribune, harqe – fishekzjarre!

 

Kish dimër shumë. Frynte shumë acari.

Diku dhe u përkulëm si fill bari

me shpresë se një ditë ndërrohej stina

e do na gjente prapë lastar behari.

 

Jam ndodhur dhe mes baltës e floririt

ku krimbi me njerinë s’kish vijë kufiri;

pakurrizori, fshehur, merrte frymë

te mushkëri e mirë e të mirit.

 

I ndershmi i rrethuar në sojsëzë,

mes gjarpërijsh që shiten për thëllëzë,

që ta stolis intrigën me kompjuter

sa të të duket vetja «gjëegjëzë»!

 

Ish « shokë », faqezinj që në të lerë,

që vrisnin për t’u ngjitur në karrierë,

që në kolltuk përtypnin privilegje

kur shoku hante baltë në minierë.

 

Gjysëm shkrimtar, gjysëm polic i ndjekjeve,

i qepej « shokut » pas gjer përtej vdekjeve,

që në çdo vjershë të tyre pranë veturës

rënkonin internimet e kolegëve.

 

Nga gjithë shkollat e nga çdo dëftesë

mësim i parë nga jeta do më mbesë:

Helm i nepërkës nuk të djeg më shumë

Se sa pështymë e prerësit në besë.

 

(Për pabesinë që nën rrogoz të hyri

dhe bukë të gatiste blozë qymyri

fajtor i parë je vetë, – tha i pari –

që sheh me sy, e jo dhe me bisht syri!)

 

 

Ku s’m’u përplas e shkreta jonë, shtëpia,

s’di në sa dhoma mbinë vitet e mia!

(E « dhomën » – këngë për të mbyllur sytë

e ëndërrova te polifonia).

 

Dikush gëzoi e shpalli – ka mbaruar,

e mbyllëm në defterët e harruar!…

(Ai nuk njihte verë përtej moshe,-

sa më e vjetër aq më e kërkuar!)

 

Jemi gjak Muji që ngarkonte shpella

e shkulte shkëmb e lis me rrënjë të thella

para se bota të shponte vargmale

me bateri, motorë e sharapnela.

 

Qemë gur a hekur që s’na çanë aq vdekje!

Pesëdhjetë vjet mbyllur në burg mesjete

çdo popull i Evropës do qe çmëndur

e do të fliste udhëve me vete.

 

Vrasësi dje, sot s’jep një zë, së paku!

E di, siç duket, është i rëndë haku:-

Po hapi pakëz buzë, të thotë «më fal»!-

nga buzët do t’i rrjedhin prroje gjaku.

 

Të bijtë e vrasësve, gjarpinj – zezonë

i lanë, e bënë me kate varrin tonë,

dhe na përmjerin gratë e pushtetarëve

tek na kalojnë sipër me avjonë.

 

Ç’qe kjo kolerë që këtë komb e zuri,

« burra » që s’u ka mbetur fije burri,

që për një pulë të pjekur në Korfuz

vrasin dhjetë herë shqiponjën te flamuri!

 

Një stan me dhjetë flamurë te këmbora

që mbjellin ditë zie në të korra,

që as vëllait nuk i japin dorën

po nuk i panë mirë parà te dora.

 

 

Dhe kombi, prapë te « fati » i tij i lig,-

Një lopë kurbani shtrirë në Ilirik:

Goja që ha – e  zgjatur në Strasburg

e sisa që e mjel, në Selanik.

 

Thamë, iku diktatura me fanfarat

por u ringjall më keq me të palarat.

« Më ndote, o shqiptar !…» na flet Europa.

O ulërimë, ku i ke ujvarat!

 

Del udhës e nuk di se nga të shkosh

kur xhepet bosh i mbush me duart bosh.

Nga lart të shoqëron një hënë ari

që si monedhë kurrë s’ra përposh.

 

Në radhë pensioni shikon veteranin,

(ata që vunë përpara dhe «gjermanin»)

presin me orë për një bisht pensioni

që s’u mjafton të bëjnë as savanin.

 

«Durim, se shkon n’Evropë e po shëndoshe»-

zgjaten litarë të rinj premtimet boshe.

Dhe popullit në udhën për Evropë

i veshin arkivolë për galloshe.

 

Të thonë, hesht,  se ti je mizë!- Qesh!

Se bota ne na ka kërthizë…- Qesh!

Një ditë tok te vdekja do të shkojmë

ku mizat bëjnë analizë…- Qesh!

 

 

« Na presin dritën nesër, ditë e hënë…-

më fliste gruaja me gjysëm zënë.

Ka një të mirë, i them, në terr të plotë

do të kujtoj rinore, siç ke qënë!

 

…Dikur, në gjumë ndjej erë borziloku,

dhe bëra udhë pas zërit të një zogu.

Takova vajzën që m’u bë për grua

dhe jetë e ëndërr u bënë një së toku.

 

 

Pastaj një shi argjënd ra fije-fije…

S’qe shi, qe e para letër dashurie;

qielli ia niste tokës. Lajmëronte-

do mbinin lule me fytyrë fëmije.

 

Më mori mall për ato vite erë

dhe më tha mëndja të «kaptoj ylberë»!

(Prapa ylberit më priti ime shoqe

e më dha krahun  si dhëndër njëherë!)

 

E përqafova e më qafoi më pranë

si të ishim paralel e meridianë.

Dhjetëra shishe parfumi në vitrinë

flokut të saj aromën nuk ia kanë.

 

Fisi është fis, lexohet te secili,

e ke në gjak, s’e gjen me «fletë tërfili»

Gruaja fis, edhe kur s’ka, tryezën

ta shtron përmbi një fletë trëndafili.

 

Më tej, më vjen mësimi nga Profeti,

(e kam këshillë – vath dhe prej tim eti):

te buzë e çarë në hall e gruas sime

shikoj nga afër një të çarë shteti.

 

Shpesh na ringjallet një marri që bëmë

dhe s’dimë, qe në tokë a në hënë!

Gjëmojnë veshët… seanca ka nisur –

thinjat me gjakun gjyqin kanë zënë!

 

Ti Zot, pse bëre bashkë gaz e helme,

te një njeri lidh skaje të përtejme:

prush Dionisi – mermer Apolloni,

nder Penelope e harbim Helene!

 

 

Ca vite-ëndërra ngrinë prapë, u prenë,

ndërruan kostum e mbenë ata që qenë!

Aq rëndë sa na vrau Diktatura

na vranë në pabesi «idhujt e rremë».

 

 

Na ngopën përralla me «princeshë të gjelbër»

e mes Evrope prapë na lanë të verbër.

Kombi fisnik, sovran në Ilirik,

ishte shqiponjë, e kthejnë në «zebër».

 

Ç’fytyrë guxoi kaq, e na gënjeu!

Po ti, o Zot, si s’ulërite – «Kthehu!»

E bëmë si pylli, i dhamë dru sqeparit

edhe  sqepari drutë me rrënjë i preu.

 

Pyes një shok :  « Pse humbe si njeri,

ndrrove në botë fytyrë e Shqipëri?!»

«Më bënë të varfër, tha, më zunë nga leckat…

Ashtu u hoqa zvarrë në arrati»!

 

Dhe dielli vazhdon ashtu si nisi,

ndriçon pa zë «çdo majë mali e lisi».

Përtypim veten nën çatinë e çarë

kur dhe themeli zuri e i krisi.

 

Premtimet – krime të politikanit,

krimbat – lavirë të shtypit e ekranit

ia shtyj me thua tavllës së duhanit

edhe mbi të shkund hirin e shejtanit.

 

Ky popull veshur tym, më ngjan – u çmënd,

u rop, u shëmb, e b… s’i zë vënd ;

s’u bind, se vlen më shumë një radhë ugari

se radhë e aq partive në kuvënd.

 

Unë njoh dyfekë që nga shteti turk

që gryka ua nxjerr plumbin «taka-tuk»,

por s’njoh dyfek të nxjerrë sojsëzë nga gryka

e t’i lëshojë nga qielli në kolltuk.

 

Dhe rrinë të qetë si pleshti mbi byrek

që mëmëdhenë na e bënë njerkë.

Më erret bota kur shoh gjakun tim

se si u është kthyer dhjamë në zverk!

 

 

Çdo ballë ëndërre na e bënë të errët.

Ia nis një udhe,- ecja del e pjerrët.

Bandat që sillen zot në Shqipëri

nën celularë fshehin revolverët.

 

Vinë partitë të të qajnë hallin,-

dhjetë herë të vdesin, as një herë s’të ngjallin.

(Vajza shqiptare në shtëpitë publike

është « nderi » i tyre, njollë që u nxin ballin)

 

Nën komunizëm – rob të trashëguar,

U gdhimë të mjerë e ngrysim të mjeruar.

Nënat fëmijve, bukën e kursyer,

Ua presin përmbi hënën e holluar.

 

 

Gjëmoi një bubullimë me hon në mes;

i zgjata krahun që në dorë ta pres.

Kujdes, tha shkretëtira e shurdhuar,

gjarpinj e njerëz rrojnë tok. Kujdes!

 

Spiunë e firaunë që s’m’u ndanë

(ikën «akrepi», vjen «topi me dhjamë»);

me bukën tënde në dhëmbët e tij

gatuan drekë morti për «vëllanë».

 

Kaq llum i zi, moj Shqipëri,- kaq zgjyrë

nga dilka që të rrjedh në gji – kaq zgjyrë?!

E fshin e të rrjedh prapë, e përsëri

ti e ngarkon e s’të mbaron – kaq zgjyrë.

 

Thërras nga majë e fshatit, Bohotina :

«o perëndi, a ke më vetëtima?

Në Labëri na mbiu fara greke,

u ça stërralli e në stërrall ka krimba»!

 

Nga dheu i çarë zërat zërin ngrënë,-

«për aq luanë që nën dhé po flënë,

krimbat mbi dhe do zvarren pak rreth vetes,

tokë e vëndlindjes mbetet siç ka qënë».

 

Të parët lanë pas fjalë t’argjënda,-

të rrimë bashkë në kohë të rënda !

Dhe lutjen time s’e dëgjon Kurani

nëse nuk ka dhë frymë Ungjilli brënda.

 

 

Brezat që ikin e brezat që vijnë

kur kënga ime t’u trokasë shtëpinë,

te zëri im do të shikojnë  vallen

zgjatur nga Mitrovica në Janinë.

 

Edhe kur vdekja të më ketë prerë,

të mos shoh dot se kush më hyn në derë,

njerëzit e gjakut tim unë do t’i njoh

me sytë e shpirtit endur nëpër erë.

 

Damarët që na lidhin me të parët,

m’i prenë diplomatët, princ e carët…

Gjaku që rodhi, varur lë mallkimin

po nuk u lidhëm prapë me baballarët!

 

Te bota me kaq lluc e pjella ferri

ne jemi dhe dafina, dhe mermeri.

Para se biri të më lindë në jetë,

atij më parë i kish lindur nderi.

 

Për t’ikurin, asnjë pas tij mos thotë

se vdiq, u mbyll në arkivol të fortë!

I vdekuri ka vdekur, kur askush

s’do t’i kujtojë një të mirë në botë.

 

Jeta në ankth – një film i tërë pa zë.

Ngado ka ré e s’shkrepëtin asnjë.

Ikim. Zjarri i vatrës së vëndlindjes

na rri në gji e digjemi me të.

 

Unë linda me Prevezën e me Vlorën

e në Prishtinë vajta e dhashë provën.

Dhe prapë rilind, i ngjallur që nga hiri

kur Çamërinë s’ma ndajnë me Kosovën.

 

 

Po u përkula pak nga tejmundimi,

mos u shqetëso, është dallgë rrotullimi ;

sa të më shohin që nga larg, drejt saj

do zgjatin sup Tetova e Ulqini.

 

 

Gjëmo, o zot, e shtjer nga Gjithësia,

botës mbi dhé t’i ikë zagushia!

Po ke një mbetje qejfi dhe nga unë,

qëllomë në fund të viteve të mia!

 

Omer Khajam, i miri i pashoq

me verë e këngë ngarkuar përmbi zogj,

më fal, që ika ca nga Rubairat,

por kombi po më ikën, u shkërmoq!

 

 

…U lodhe,- më flet gruaja nga dhoma –

po zënë të zbardhin thinja nëpër shkronja!

U lodha, them, ulu të shlodhemi,

të themi dhe rininë me xixëllonja!…

 

 

Tiranë – Gjenevë (2000-2003).