“Trëndrafili i Tiranës”, dokumentari francez kushtuar mbretëreshës Geraldinë

Televizioni njohur europian, ARTE (kanali francez) do të transmetojë, më 2 janar 2018 në orën 22:50 një dokumentar (1 orë e 18 minuta) kushtuar Mbretëreshës Geraldinë. Dokumentari është realizuar nga Frederik Miterrrand.

Mbretëresha e Tiranës

Përmes fatit të jashtëzakonshëm të një gruaje të re hungareze, e cila u bë mbretëreshë e Shqipërisë në vitin 1938, Frederik Mitterrand rrëfen një shekull të historisë së munduar të këtij vendi të vogël të Ballkanit. “Trendafili i Tiranës”, një dokumentar nga Frederic Mitterrand për të zbuluar në televizonin “Arte.”

Trendafili i Tiranës

Asgjë nuk ia paracaktoi që të martohej me një mbret. Vajza e një konti të varfër hungarez dhe një amerikaneje, Geraldine Apponyi i Nagy-Appony ishte vetëm pesë vjeç kur, në fund të Luftës së Parë Botërore, perandoria austro-hungareze u shpërbë. Familja e saj u vendos atëhere në Zvicër dhe më pas në Menton në vitin 1924, me vdekjen e babait të saj. E rimartuar me një oficer francez, nëna e saj e dërgoi atë për të përfunduar arsimin e saj në një shkollë me konvikt të Austrisë. Në kthimin e saj në Budapest, Geraldina shet suvenire në dyqanin e Muzeut Kombëtar. Por në gjatë një balloje ku vajza e re ishte ftuar në vitin 1938, bukuria e saj bëri një përshtypje të madhe. E publikuar nga një revistë, fotografia e saj, e marrë gjatë mbrëmjes, tërhoqi vëmendjen e motrave të Zogut I, mbretit të vetëshpallur të Shqipërisë që nga viti 1928. Beqar i besimit mysliman, monarku, i cili në moshën 43 vjeçare ndihej i dëshpëruar pasi donte të linte një trashëgimtar, e ftoi Geraldinn për të zbuluar vendin e tij. Edhe pse i ndanin njëzet vite nga njëri-tjetri, dashuria me shikim të parë ishte e menjëhershme …

Mbretëresha Geraldine me djalin e saj Leka I

Nëpërmjet fatit romantik të Géraldine d’Apponyi, e quajtur “Trëndafili i bardhë i Tiranës”, është historia torturuese, por gjithashtu e panjohur e një Shqipërie që rrëfen në përrallat magjepsëse nga ana e Frederik Mitterand. I ushqyer nga arkivat e befasishme dhe një intervistë me princin e kurorës Leka II, nipi i çiftit mbretëror, filmi i tij ndërthur romancë dhe tërmetet politike, diplomatike dhe ushtarake, nga emancipimi i nga tutela osmane në fillim të shekullit të njëzetë dhe deri në rënia e një prej diktaturave më represive komuniste në Evropë nën zgjedhën e Enver Hoxhës, duke kaluar nëpërmjet aneksimit të vendit nga Musolini në vitin 1939. Zogu I, ai vdiq në 1961 në Francë, pa e riparë më pallatin e tij në Durrës, tashmë në rrënojë, kurse Geraldina, në vitin 2002, vetëm disa muaj pasi kishte ri gjetur Tiranën, vendin e saj të adoptuar, pas një mërgimi prej gjashtëdhjetë e tre vjetësh.

Pas dokumentarit tuaj mbi Sheikun Zayed (transmetuar në ARTE në vitin 2015), përse ky portret i Geraldinës së Shqipërisë, ajo ishte mbretëreshë më pak se një vit?

Frédéric Mitterrand: E takova në vitin 1989, për emisionin “Du côté de chez Fred”. Ajo më intrigoi: si shpjegohej që një grua, e cila kishte qenë mbretëreshë vetëm një vit të vogël mund të mbante, pesëdhjetë vjet pas rënies së saj, të kishte një prestigj kaq të madh me familjet e tjera mbretërore? Gjatë takimit tonë ajo kishte qenë absolutisht e lezetshme. Ishte bota e vjetër, por me gjithë hijeshinë dhe mirësinë e saj. Përveç kësaj, kam një marrëdhënie shumë të veçantë me Shqipërinë, shumë prej të afërmëve të mij janë me origjinë andej. Ndjej solidaritet me këtë vend, dhe për këtë arsye me historinë e tij. Martesa e tij me Mbretin Zog I në prill të vitit 1938 e pasionoi turmën. Pse? Është lloj i buzëqeshjes së fundit të Evropës para katastrofës. Ishte edhe fillimi i shtypit francez: numri i ndeshjes, i cili sapo ishte krijuar, ishte qëlluar në më shumë se një milion kopje. Kjo martesë ishte në fakt një përsëritjee asaj të aktores Grace Kelly me princin Rainier të Monakos.

Geraldine Apponyi, lindur kontesha Geraldine Margit Virginia Olga Maria Apponyi de Nagy Appony, lindur më 6 gusht 1915 në Budapest dhe vdekur më 22 octobre 2002 në Tiranë, ishte Mbretëreshë e Shqipërisë midis 1938-1939, nga martesa e saj me Mbretin Zog i Parë.

E megjithatë, njëmbëdhjetë muaj më vonë, çifti mbretëror, i rrëzuar nga fashistët, duhet të largohet nga vendi …

Frédéric Mitterrand: Ata janë të dëbuarit e Europës së Vjetër. Të ndjekur nga njerëzit e Kontit Çiano, dhëndri i Musolinit, ata duhej të iknin, duke i shumëfishuar pikat e rënies. Gjendeshin në Greqi, Turqi, Rumani, Norvegji, Hollandë, Angli dhe Spanjë. Pas luftës ata u mirëpritën nga Mbreti Faruk në Egjipt, Nasser u konfiskoi zotërimet e tyre dhe i përzuri ata.  Ata do të gjejnë në Francë një ekzistencë disi më paqësore.

Ju thoni se shqiptarët e shohin si një kult edhe sot. Si e shpjegoni?

Frederik Mitterrand: Kjo është vërtet mjaft befasuese. Por, si gjithmonë në njerëz që kanë jetuar nën një regjim të neveritshëm për dekada, në këtë rast një diktaturë e ashpër komuniste, ka një nostalgji për pafajësinë. Ose, ndoshta Geraldina ishte pikërisht imazhi i pafajësisë. Gjatë mërgimit të saj, ajo gjithashtu ishte shumë mbështetëse e shqiptarëve; ajo u kujdes për ta. Këtu duke marrë kartat e qëndrimit, atje duke ndihmuar familjet në siklet. Njerëzit e kanë ditur kët. Kur u kthye në Shqipëri në vitin 2002, gjashtë muaj para vdekjes së saj, kthimi i saj ishte një moment i katharisit kombëtar.