Ushtarët grekë në Shqipëri si çlirues apo pushtues të përhershëm?

Hyqmet ZANE

Historikisht kemi shumë për të thënë për të vërtetat mes nesh, shqiptarëve në raport me fqinjët tanë serbë dhe grekë, kur vjen fjala për autoktoninë dhe të kaluarën. Ky është një pohim i bërë jo thjesht nga patetizmi i historiografisë sonë, por veçanërisht edhe nga historiografia europiane, sidomos ajo gjermane dhe austriake. Me respektin për një personalitetet e mëdhenj të letrave shqipe, i cilësuar edhe si “Homeri shqiptar”, Gjergj Fishta sjell në kujtesë atë shprehjen e tij ku shkruante se “Edhe pavarësia e Greqisë asht një lule e rritun me gjak shqiptar” dhe kurrsesi nuk mund të flitet për të anasjelltën.

Debati shqiptaro-grek për varret e ushtarëve grekë në territorin shqiptar, duket se ka hyrë në një zonë të nxehtë. E nxehtë për gjithë opinionin shqiptar dhe po aq për zyrtarët grekë që kanë filluar të hapin llogaritë e vjetra në një kohë të re për të ndëshkuar shtetin tonë në emër të interesave të tyre megaloidheiste.

Sapo dëgjon për këtë debat dhe për numrin e ushtarëve grekë në Shqipëri në vitin 1940-1941, më lind vetiu pyetja se çfarë kërkonin këta ushtarë në territorin e pushuar nga Italia fashiste, kur sovranitetin e shqiptarëve e kishte shkelur fashizmi dhe vendi nuk kishte asnjë interes dhe asnjë mundësi të behej pjesë e një lufte kur ishte i pushtuar.

Ajo që më bën çudi është fakti se ata, veteranët e luftës antifashistë të përfaqësuar nga Komiteti i Veteranëve, si nuk folën një herë për këtë të shkretin debat sa të padrejtë nga pala greke, aq edhe tinzar dhe me një prapavijë të qartë antishqiptare. Në fakt unë mendoj se shteti shqiptar do të duhej të ishte më superior në këtë përgjigje që fshehin kërkesat greke për varre ushtarësh. Por duket se barra i ka mbetur përfaqësuesve politikë të PDIU që të flasin në kor si një shembull që për çështjet të tilla me interes kombëtar nuk ka njëanshmëri në qëndrime, por orkestra e dashurisë për atdheun duhet të funksionojë gjithnjë.

Ajo që më bën shumë përshtypje është se përfaqësues të shtetit grek kërkojnë që në Shqipëri të ndërtohen edhe 8 mijë apo më shumë varre të ushtarëve grekë. Kjo kërkesë, veç atyre që janë ndërtuar afërsisht po kaq sa kërkohen tanimë, kjo hapur do të thotë që këta grekët paskan luftuar për Shqipërinë apo për Greqinë, përse nuk i marrin eshtrat e grekëve të vrarë e t’i çojnë në vendet nga ata janë në familjet e tyre në Greqi?

Kështu u veprua me eshtrat e ushtarëve italianë të vrarë gjatë kësaj lufte antifashiste, për të cilin shkrimtari ynë Ismail Kadare shkroi romanin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” që u materializua edhe me një film nga Kinostudioja “Shqipëria e Re”.

Shpesh bie në mendime dhe them se kaq greke sa janë vrarë sipas statistikave, që do t’i quaja mashtruese të Kalit të Trojës, nuk janë dëshmorë në Shqipëri. A thua se për çlirimin e Shqipërisë na paskan merita shumë më të mëdha grekët se sa shqiptarët. Ndërkohë që nga ana e komunitetit çam përmes Shoqatës Çamëria dhe PDIU kërkohen për reciprocitet edhe Varrezat e shqiptarëve të kësaj krahine, grekët, jo vetëm që nuk i ndërtojnë, por as pranojnë ekzistencën e kësaj popullate në Çamëri, atëherë çfarë kërkojnë varrezat e grekëve në Shqipëri?

Sipas kryearkivistit të letrave Kastriot Dervishi, “Pretendimi grek ka qenë për 12 mijë të vrarë ose të vdekur nga të ftohtit në vitet 1940-1941. Në takimin e përbashkët që kemi bërë me palën greke më 25.4.2012, kam pyetur palën greke se ku mbështetej në kërkesat e saj. Ata kërkonin gërmimin në 129 koordinata, duke filluar së pari nga 6 të tilla. Kemi pyetur palën greke se si ka arritur në këto përfundime dhe na ktheu përgjigje se me dokumente e pa dokumente, por ka pasur edhe një marrëveshje të mëparshme të vitit 1985, midis dy vendeve. Megjithatë, nga të dhënat e shtetit shqiptar, në tokën shqiptare mund të gjenden një numër i vogël eshtrash ushtarësh grekë sepse një pjesë e tyre kanë humbur qysh në vitin 1941 (djegia me gëlqere nga italianët) si dhe nga marrëveshja e vitit 1985.

Grupi i ngritur sipas urdhrit nr.3, datë 11.1.2012 të Kryeministrit, kishte në përbërje Gjeneralin në rezervë drejtor të Muzeut të Forcave të Armatosura të Ministrisë së Mbrojtjes, Gjergj Vladi, tre përfaqësues të Ministrisë së Punëve të Jashtme, dy të Ministrisë së Brendshme, një të Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave dhe një të Ministrisë së Mbrojtjes. Me ndryshimet e detyrave funksionale MPJ u përfaqësua në vijim me dy anëtarë. Grupi është ngritur mbi bazën e ligjit nr.10256, datë 25.3.2010 “Për ratifikimin e marrëveshjes së bashkëpunimit ndërmjet Këshillit të Ministrave të Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Greqisë, mbi kërkimin, zhvarrimin, identifikimin dhe varrimin e ushtarakëve grekë, të rënë në Shqipëri gjatë Luftës Italo–Greke të viteve 1940–1941”.

Në kuadër të zbatimit të këtij ligji, ka dalë edhe VKM-ja nr.496, datë 29.6.2011 për zbatimin e ligjit nr.10256.

Duhet thënë se gjithçka që thuhet e kërkohet nga pala greke ka në thelb një qëllim të mbrapshtë, atë të idesë për Greqinë e Madhe me territore shqiptare me të ashtuquajturin “Vorio-Epir”. Janë të qarta këto synime greke se edhe kërkesat e tyre bëhen pikërisht në jugun e Shqipërisë, që është edhe territori i synuar dhe për të cilin qajnë e lajnë grekët me gjithçka.

Përkundër këtij realiteti duhet thënë se në shprehitë e gjysheve shqiptare, veçanërisht në territorin e jugut të Shqipërisë përdoret shprehja “përse vrapon kështu more bir, sikur të ndjek greku prapa”. Duket se lufta nuk ka qenë përkundër Italisë pushtuese, por me idenë e një zaptimi me të ashtuquajturën teori serbe në betejën e Fushë-Kosovës, ku serbët e vrarë na u konsiderokan si banorë të atij vendi.

Pikërisht këtu, në këtë pikë të rëndësishme kanë të drejtën e Zotit edhe komuniteti çam përmes përfaqësuesve të vet politikë të PDIU-së që të kërkojnë ngritjen e varrezave të të vrarëve nga masakrat greke ndaj popullatës së pafajshme shqiptare të Çamërisë që ishte edhe “zgjidhja finale” për pastrimin e territorit të kësaj krahine, siç e ka cilësuar Prof. Dr. Sami Repishti në përmbledhjen e tij për çështjen çame me disa autorë.

Janë rreth 3 mijë shqiptarë të Çamërisë, fëmijë e pleq, gra e burra të paarmatosur dhe të pambrojtur. Nëse toka e Çamërisë lëngon nga klithmat e masakrave të të vrarëve në mënyrat më çnjerëzore, ky fakt të drithëron e të kërkon për shpagim. Por kurrsesi nuk mund të mendosh për një gjë të cilën çamët as nuk e kanë bërë dhe as kanë pasur mundësinë ta bëjnë se historiografia greke nuk ka regjistruar fakte të tilla. Paramithia, Filati, Margëlliçi e Gumenica flasin për një genocid ende të pandëshkuar dhe një Greqi zyrtare që mohon dhe më tej kërkon. Reciprociteti mbetet si e vetmja alternativë në këtë moment me rëndësi kombëtare.

Në të gjithë këtë nxehtësi debatesh shqiptaro-greke, për varre ushtarësh, për Himarën, për mohimin e çështjes çame, për pronat e shqiptarëve në Greqi edhe për shumë të tjera, duket se ka një sens pozitiv në ndërkombëtarizimin e çështjes çame. Komisioneri Han apo kryeministri Rama, kryetari i PDIU Idrizi apo Ministri i Jashtëm Bushati, e të tjerë pas këtyre, duket se po unifikojnë mendimin se në Europën e Bashkuar dhe demokratike nëse është, nuk shkohet me padrejtësi historike apo me mosndëshkim të genocideve të tipit mbi Çamërinë.