Rreziqet e rritura të rënies së SHBA

MARTIN FELDSTEIN

Ekonomia amerikane ka përjetuar nëntë recesione gjatë 50 viteve të fundit. Ajo që e bën situatën aktuale të pazakontë dhe më shqetësuese se në të kaluarën është niveli i ulët i normave afatshkurtra të interesit dhe niveli i lartë i rritjes së  borxhit federal, i cili do të kufizojë aftësinë e politikëbërësve për të siguruar stimulin e nevojshëm për të luftuar një recesion .

CAMBRIDGE

– Ekonomia e Shteteve të Bashkuara është duke ecur përpara dhe rritja e GDP-së duket se do të vazhdojë në 2018 dhe 2019. Megjithëse për nga rritja ekonomike renditet në vitin e nëntë, nuk ka asnjë shenjë të një rënieje të afërt. Rreziku më i madh për zgjerimin ekonomik është brishtësia e sektorit financiar.

Për një dekadë ,normat e interesit tepër të ulëta kanë shtyrë që çmimet e aseteve të shkojnë  në lartësi ekstreme. Rendimenti i vërtetë mbi obligacionet e Thesarit dhjetëvjeçar është përafërsisht zero. Raporti çmim-fitim i indeksit të aksioneve S & P 500 është rreth 70% mbi mesataren e saj historike.

Nëse këto dhe çmimet e tjera të aseteve do të ktheheshin në standardet e tyre historike, investitorët do të përballeshin me humbje më të mëdha se 10 trilionë dollarë, duke çuar në ulje të shpenzimeve të konsumatorëve dhe investimeve të biznesit.

Aktiviteti ekonomik gjithashtu mund të ngadalësohet si pasojë e konfliktit ndërkombëtar në Kore, mosmarrëveshjeve të forta tregtare ose ngjarjeve të brendshme politike në SHBA. Rëniet janë një tipar normal i ekonomisë amerikane, e cila ka përjetuar nëntë recesione gjatë 50 viteve të fundit.

Ajo që e bën situatën aktuale të pazakontë dhe më shqetësuese se në të kaluarën është niveli i ulët i normave afatshkurtra të interesit, i cili kufizon aftësinë e Rezervës Federale të SHBA për të sjellë politikën monetare në përballimin e recesionit të ardhshëm. FED tradicionalisht i përgjigjet një rënie duke ulur ndjeshëm normën afatshkurtër të fondeve federale.

Gjatë rënies më të fundit, Fed zbriti normën bazë nga mbi 5% në korrik 2007 në vetëm 0.16% në dhjetor 2008, një reduktim total prej më shumë se pesë pikë përqindjeje. Në vetëm 1.4% tani, Fed ka pak mundësi për një reduktim të konsiderueshëm të normave.

Në takimin e tij në dhjetor, parashikimi mesatar i Komisionit Federal të Tregut të Hapur për normën e fondeve federale në fund të vitit 2019 ishte ende shumë e ulët prej 2.9%. Për të stimuluar kërkesën në rënien e fundit, Fed gjithashtu praktikoi atë që e quajti “politikë monetare jokonvencionale”, duke premtuar të mbajë norma të ulëta  për një kohë të gjatë dhe blerja e obligacioneve afatgjata për portofolin e saj.

Kjo strategji kishte për qëllim mbajtjen e normave afatgjata të interesit mjaft të ulëta për të rritur kërkesën për aksionet dhe pasuritë e paluajtshme, duke rritur kështu pasurinë dhe shpenzimet. Nuk është e qartë nëse kjo strategji do të ofronte stimulin e shpresuar për sa kohë që normat reale të interesit mbeten të ulëta.

Përgjegjësia për stimulimin e ekonomisë në rënien e ardhshme do të bjerë në politikën fiskale,ndryshimet në taksat dhe shpenzimet qeveritare. Një prerje e përkohshme e taksave nuk do të funksiononte.

Përvoja tregon se një shkurtim i përkohshëm në taksat mbi të ardhurat personale do të ofronte shumë pak stimul, sepse shumica e tatimpaguesve do të përdorin të ardhurat neto shtesë që rezultonin për të paguar borxhin ose për të rritur kursimet e tyre, në vend që të shpenzonin më shumë.

Por ligji i taksave i 2017 ofron një mundësi për një prerje të përhershme të taksave duke ruajtur shkurtimet që tani janë planifikuar të skadojnë në vitin 2025. Republikanët që hartuan dhe votuan për ligjin e vitit 2017 pritet të zgjasin këto shkurtime përtej 2025 në legjislacionin pasues. Një rënie ekonomike në vitet e ardhshme do të ishte një kohë e mirë për të miratuar shkurtimet e përhershme.

Mënyra tjetër për të shmangur një rënie ekonomike do të ishte rritja e shpenzimeve qeveritare.

Tani ka mbështetje të përhapur dypartiake për rritjen e shpenzimeve për infrastrukturën e të gjitha llojeve, ashtu siç ndodhi në rënien e vitit 2007.

Megjithëse administrata e Obamës foli për projektet “gati lopatë” kur promovoi legjislacionin e saj stimulues, realiteti ishte se shumë pak nga paratë u shpenzuan në infrastrukturë, për shkak të vonesave të gjata të përfshira në zbatimin e projekteve të tilla. Kongresi i SHBA dhe Shtëpia e Bardhë duhet të fillojnë tani të zhvillojnë një inventar të projekteve të infrastrukturës që mund të zbatohen kur ekonomia të ngadalësohet. Nëse nuk do të ketë rënie gjatë disa viteve të ardhshme, do të ishte e dëshirueshme që të fillonin disa nga këto projekte.

Një formë tjetër e shpenzimeve për të stimuluar ekonominë do të ishte rritja e shpenzimeve për mbrojtjen. Për shkak të rregullit “sekuestrues” në Aktin e Kontrollit të Buxhetit të vitit 2011, niveli i shpenzimeve të mbrojtjes kërkohet të bjerë nga 4.3% e PBB-së në vitin 2012 në vetëm 2.8% të PBB-së në 2023, pjesa më e ulët e PBB që nga Lufta e Dytë Botërore.

Ekspertët e mbrojtjes pajtohen se ky nivel është tepër i ulët për nevojat e mbrojtjes së Amerikës. Një rritje e shpenzimeve deri në 4% ose më shumë të PBB-së do të ishte një burim i rëndësishëm i rritjes së aseteve./dafina cuca/