Prof. Emil Lafe: In memoriam, prof. Remzi Nesimi

Në mbrëmjen e datës 3 shkurt ndërroi jetë në Shkup prof. dr. Remzi Nesimi, gjuhëtar i njohur, veprimtar i shquar i shkollës shqipe në Maqedoni, profesor universitar me karrierë të pasur dhe merita të spikatura për formimin e disa brezave filologësh ndër shqiptarët e Maqedonisë, delegat në Kongresin e Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe.

Prof. Remzi Nesimi kishte lindur më 25 dhjetor 1933 në fshatin Odër të Tetovës, në një kohë kur Mbretëria e Jugosllavisë jo vetëm shqiptarëve, por as maqedonasve sllavë nuk u lejonte të shkolloheshin në gjuhën e vet amtare. Por mësuesit shqiptarë që u dërguan në ato treva nga qeveria e Tiranës më 1941, pas shpërbërjes së Mbretërisë Jugosllave, ndezën atje flakën e dashurisë për gjuhën dhe shkronjat shqipe. Remzi Nesimi kreu shkollën fillore në vendlindje dhe ndoqi më pas gjimnazin në Tetovë. Më 1955 një shtysë e brendshme e çoi të regjistrohej në degën e Albanologjisë në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Beogradit, ku u diplomua me rezultate të larta më 1960.

Filloi punën si redaktor letrar në entin botues “Rilindja” të Prishtinës. Më pas kaloi me po këtë detyrë në Shkup, në gazetën “Flaka e vëllazërimit”, që ka qenë gazeta kryesore në gjuhën shqipe në Republikën Socialiste të Maqedonisë. Gjatë ushtrimit të kësaj detyre u ndesh me probleme të shumta të praktikës gjuhësore, mori pjesë në diskutime rreth tyre dhe dha ndihmesën e tij për një kulturë gjuhësore më të lartë në botimet dhe shtypin shqip. Prej atëherë çështjet e normës letrare, kujdesi për zbatimin e rregullave gjuhësore dhe veçanërisht për ruajtjen e pastërtisë së gjuhës shqipe do të bëheshin temë e përhershme e hulumtimeve dhe shkrimeve të tij.

Në vitet 1962–1964 R. Nesimi punoi si lektor i gjuhës shqipe në katedrën e albanologjisë në Beograd, aty ku kishte kryer studimet. Në atë mjedis universitar pati mundësi të fitonte një kualifikim shkencor më të ngritur si në fushën e albanologjisë, ashtu edhe të gjuhësisë në përgjithësi. Me këtë përvojë të re të fituar, u kthye në mjedisin shqiptar në vitin shkollor 1964–1965 si pedagog i Akademisë Pedagogjike të Shkupit, ku përgatiteshin arsimtarë për arsimin e përgjithshëm në gjuhën shqipe. Më 1975 u emërua profesor i gjuhës shqipe në Fakultetin Filologjik të Universitetit të Shkupit, ku shërbeu deri në fund të karrierës së tij si profesor universitar. Veprimtaria e prof. Remzi Nesimit në arsimin e lartë në gjuhën shqipe dhe puna e tij kërkimore-shkencore, e shtrirë në gati 40 vjet, i kanë dhënë një vend nderi jo vetëm në Maqedoni, por në mbarë arsimin universitar dhe në shkencat filologjike shqiptare. Edhe pas daljes në pension ai mbeti i rrethuar nga miradija e çiltër e kolegëve më të rinj dhe e studentëve të tij të shumtë.

Në Shqipëri prof. Remzi Nesimi u bë më i njohur veçanërisht gjate përgatitjeve dhe zhvillimit të Kongresit të Drejtshkrimit, që u mbajt në prag të 60-vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë, si përmbushje e programit gjuhësor e kulturor të Rilindjes Kombëtare. R. Nesimi dha ndihmesën e tij të vyer si përfaqësues i Maqedonisë në Komisionin e organizimit të Kongresit, ndërsa në Kongres mbajti referatin “Procesi i njësimit të shqipes letrare në Maqedoni” dhe ishte anëtar i komisionit të hartimit të Rezolutës së Kongresit. Në referatin e tij prof. R. Nesimi parashtroi rrethanat dhe prirjet e lëvrimit të gjuhës shqipe te shqiptarët në Maqedoni pas Luftës II Botërore, si vijim i traditave të mëparshme, të Kongresit të Manastirit, të veprimtarisë së familjes Qiriazi e të atdhetarëve të tjerë.

Ai vuri në dukje se në Maqedoni, hap pas hapi, gjuha e shkruar erdhi duke u afruar me formën letrare të Shqipërisë. Kështu, pas botimit të projektit të drejtshkrimit në Tiranë (shkurt 1967), gazeta “Flaka e vëllazërimit” në Shkup filloi ta zbatonte atë projekt, duke i paraprirë vendimit të njohur Konsultës Gjuhësore të Prishtinës (prill 1968) për njësimin gjuhësor me praktikën e shtetit amë, sipas parimit “Një komb – një gjuhë letrare kombëtare.” “Është e natyrshme, – theksoi ai në Kongres, – se u paraqitën edhe vështirësi serioze në zbatimin dhe përvetësimin e kësaj gjuhe e sidomos në komunikimin gojor …, por me këtë u realizua edhe një e vërtetë shkencore, u realizuan dëshirat qindvjeçare, sepse vetë shprehja gjuhë e njësuar letrare kumbon ëmbël për çdo shqipfolës.” Prof. R, Nesimi solli në Kongres optimizmin e përligjur të shqiptarëve në Maqedoni se gjuha letrare e njësuar do të përparojë edhe më tej në ato troje si rruga e vetme e zhvillimit dhe e konvergjencës së kulturës, shkollës shqipe e të shkencës shqiptare.

Pas Kongresit të Drejtshkrimit prof. R. Nesimi dha një ndihmesë të pazëvendësueshme që idetë dhe vendimet e atij forumi mbarëkombëtar të përçoheshin te masat e intelektualëve e të arsimtarëve shqiptarë në Maqedoni. Që më parë, më 1970, ai kishte botuar një varg shkrimesh te “Flaka e vëllazërimit” për të shpjeguar se një gjuhë e përbashkët letrare për të gjithë shqiptarët, kudo ku jetojnë, është domosdoshmëri historike, se gjuha letrare e njësuar është mjet i pazëvendësueshëm për përparimin kulturor e arsimor të popullit shqiptar në tërësi, për zhvillimin e traditave kombëtare dhe për zgjerimin e lidhjeve të bashkëpunimit në të gjitha fushat e veprimtarisë shoqërore.

Prof. Remzi Nesimi i ka ndjekur me vijimësi problemet teorike dhe praktike të gjuhës letrare, veçanërisht në fushën e drejtshkrimit e të gramatikës, të zhvillimit, të pasurimit e të pastrimit të saj, si dhe të zbatimit të normës letrare në botimet, në shtyp, në shkollë, në veprimtarinë publike. Pjesa më e madhe e artikujve që ka shkruar ai rreth këtyre temave, janë përfshirë në kreun e parë e të dytë të librit të tij “Çështje gjuhësore” (Shkup, 1998), i cili përbëhet nga pesë krerë: I. Çështje të normës letrare dhe të pastërtisë së gjuhës letrare; II. Shqipja e shkruar në Maqedoni; III. Nga të folmet shqipe në Maqedoni; IV. Përvjetorë; V. Shqipja në kontekstin ballkanik. Duhet përmendur me këtë rast vëmendja e tij e veçantë për të vlerësuar e për të bërë të njohura për shqiptarët në Maqedoni disa figura të shquara të letërsisë e të filologjisë shqiptare, si Naim Frashëri, Pashko Vasa, Josif Bageri, Aleksandër Xhuvani, Eqrem Çabej, po ashtu edhe disa albanologë me merita në fushën e studimeve shqiptare.

Prof. Remzi Nesimi i ka pasur shumë për zemër studimet nga fusha e ligjërimeve popullore. Ai ishte vëzhgues i mprehtë i gojës së popullit në të gjitha rrafshet e gjuhës. Kësaj fushe studimi i ka kushtuar një numër artikujsh si dhe disertacionin e doktoratës “E folmja e Dervenit” (krahinë ndërmjet Tetovës dhe Shkupit), të cilin e zgjeroi dhe e plotësoi më pas hap pas hapi, duke na dhënë një punim dialektologjik klasik, si nga ndërtimi, ashtu edhe nga përmbajtja dhe analizat që përmban (botuar më 2008, 500 faqe). Studimi i tij i gjerë e i thelluar për të folmen e Dervenit plotëson hartën e dialektologjisë shqiptare me të dhëna të sigurta e me shpjegime të hollësishme për një të folme me karakteristika të veçanta të gegërishtes qendrore. Përshkrimi i së folmes së Dervenit në masën dhe në mënyrën si është bërë në këtë studim parakupton një njohje të gjerë të dialektologjisë shqiptare, nga njëra anë, dhe të sistemit të përgjithshëm të gjuhës shqipe në gjendjen e sotme e në zhvillimin historik të tij, nga ana tjetër. Studimi dëshmon se autori i tij i ka arritur të dyja këto caqe.

Shumë e rëndësishme është ndihmesa e prof. Remzi Nesimit në fushën e teksteve dhe botimeve të tjera shkollore. Teksti universitar i mësimit të gjuhës shqipe i hartuar në bashkëpunim me kolegen e tij, dr. Gjystina Shushka (botim i i parë Prishtinë 1987, i dyti Shkup 1989, i treti Beograd 1997) është përdorur vite me radhë në disa universitete të ish-Jugosllavisë. Prof. Remzi Nesimi ka hartuar rreth 12 tekste (në disa raste me bashkautorë) të gjuhës shqipe për arsimin parauniversitar në Maqedoni (për klasat V, VI, VII, VIII dhe për shkollat e mesme).

Prof. Remzi Nesimi ka meritë të veçantë për gjallërimin e jetës shkencore e kulturore të shqiptarëve në Maqedoni. Ai ka qenë pjesëmarrës në konferenca e simpoziume shkencore të rëndësishme, ka botuar artikuj edhe në revistat shkencore maqedonase, ku ka trajtuar çështje të marrëdhënieve të shqipes me maqedonishten, duke dëshmuar vullnetin për bashkëpunim me kolegët maqedonas dhe për trajtimin objektiv të marrëdhënieve ndërgjuhësore. Botimi i përvitshëm “Godishen zbornik (Vjetar)” i Fakultetit të Filologjisë të Universitetit të Shkupit “Shën Kirili dhe Metodi” për vitin 2014 i është kushtuar prof. Remzi Nesimit në shenjë nderimi me rastin e 80-vjetorit të lindjes. Në këtë vëllim prej rreth 750 faqesh kanë botuar ndihmesat e tyre shkencore dhjetëra studiues shqiptarë, maqedonas e të tjerë.

Prof. Remzi Nesimi, me gjithë gjendjen shëndetësore që sa vinte e i përkeqësohej, ka thënë fjalën e tij me peshë edhe në debatet e kohëve të fundit për çështjen e shqipes standarde. Në kundërshtim me pikëpamjen e disave se shqipja standarde në Kosovë (e pse jo edhe në Maqedoni) është e importuar dhe e imponuar nga toskët (pra nuk na duhet!), ai në një intervistë (nëntor 2013) shprehet se shqipen standarde përkundrazi e imponuan gegët, se po të mos ishte pëlqimi i tyre i njëzëshëm dhe i vullnetshëm në Konsultën e Prishtinës (1968), as Kongresi i Drejtshkrimit nuk mund të mbahej.

Ndarja nga jeta e prof. Remzi Nesimit është një humbje e ndjeshme për gjuhësinë shqiptare dhe më gjerë për kulturën e shkollën shqiptare në përgjithësi. Vepra e tij shkencore dhe njerëzore do të rrojnë e do të jenë mbështetje e shembull për pasardhësit. Prof. Remzi Nesimi do të kujtohet gjithnjë si personalitet i shquar i botës intelektuale shqiptare. Ai është ndër ata njerëz për të cilët thuhet se janë ndodhur në kohën e duhur, në vendin e duhur për të kryer punën e duhur.

Si mësues i nderuar i shumë brezave, ai ka ditur t’u mësojë mirë studentëve të vet jo vetëm dijet shkencore që përmbajnë librat, por edhe diçka më tepër, që nuk e kanë librat, por që e rrezaton personaliteti i mësuesit, zemra dhe sjellja e tij. Prandaj prof. R. Nesimi do të kujtohet jo vetëm si një mësimdhënës shembullor, por edhe si një edukator kombëtar, si një Mjeshtër i Madh i gjuhës shqipe dhe i shkollës shqipe.