Kemal Dervish: E ardhmja e konvergjencës ekonomike

– Bota po përballet tani me atë që vëzhguesit po e quajnë një ngritje “të sinkronizuar” të rritjes. Çfarë do të thotë kjo për “konvergjencën” ekonomike të vendeve të zhvilluara dhe atyre në zhvillim?(një temë që humbi rëndësinë pas Recesionit të Madh që filloi një dekadë më parë) Në vitet 1990, ekonomitë në zhvillim, të marra si një e tërë, filluan të rriten më shpejt se homologët e tyre tashmë të zhvilluar, duke frymëzuar optimizmin se prodhimi dhe të ardhurat e dy grupeve do të konvergojnë.

Nga viti 1990 deri në vitin 2007, rritja mesatare vjetore për individ e ekonomive në zhvillim ishte 2.5 %më e lartë se në vendet e zhvilluara. Në vitet 2000-2007, hendeku u zgjerua, në 3.5 %. Megjithëse jo të gjitha vendet kanë përparuar – shumë ekonomi të vogla nuk kanë bërë mirë – në një bazë agregate, struktura e ekonomisë botërore po transformohej. Vendet aziatike po kapnin një perjudhë të veçantë, të nxitur nga ekonomitë e mëdha dinamike të Indisë dhe, edhe më shumë, Kina (që përjetoi rreth tre dekada rritje të PBB-së me dy shifra). Pas krizës financiare globale që filloi në vitin 2007, megjithatë, dinamika ndryshoi. Në fillim, dukej se konvergjenca po përshpejtonte.

Me rritjen e ekonomisë së avancuar që ka një pengesë, udhëheqja e vendeve në zhvillim në rritjen e frymës për individ u rrit në 4%. Deri në 2013-2016, megjithatë, rritja u ngadalësua në shumë ekonomi në zhvillim – veçanërisht në Amerikën Latine, me Brazilin që përjetoi rritje negative në 2015 dhe 2016 – ndërkohë që rritja në Shtetet e Bashkuara u rrit. A jemi, siç kanë pohuar disa vëzhgues, duke dëshmuar fundin e konvergjencës? Përgjigja do të varet nga aftësia e ekonomive në zhvillim për të gjetur dhe kapur burime të reja dhe më të avancuara të rritjes.

Në të kaluarën, motori kryesor i konvergjencës ishte prodhimi. Vendet në zhvillim që më në fund kishin fituar aftësitë dhe institucionet e duhura aplikuan teknologjitë e vendit të përparuar në nivel lokal, duke përfituar nga shumë punë me kosto të ulët. Mbërthimi teknologjik është më i vështirë në sektorin e shërbimeve, i cili tani përbën një pjesë më të madhe të vlerës totale të shtuar.

Për më tepër, teknologjitë më të fundit të sotme – siç janë robotika, inteligjenca artificiale (AI) dhe bioinxhinierimi – janë më komplekse sesa makineritë industriale dhe mund të jenë më të vështira për t’u kopjuar. Dhe, për shkak se makinat inteligjente mund të kërkojnë gjithnjë e më shumë punë me paga të ulëta, avantazhet e kostos së vendeve në zhvillim mund të jenë zvogëluar ndjeshëm.

Megjithatë, siç tregojnë Daron Acemoglu dhe Pascual Restrepo, ndikimi i teknologjive të tilla – në veçanti, automatizimi dhe AI ​​- është më i nuancuar se kaq. Sipas tyre, prodhimi agregat është një funksion i punës tradicionale, kapitalit tradicional dhe kapitalit të përfshirë në detyra që mund të kryhen tërësisht pa punë. Rritja në përparimin teknologjik tradicional të punës dhe kapitalit, ose në përparimin e zhvendosjes së punës, do të rriste prodhimin, por rritja e këtyre të fundit gjithashtu do të çonte në uljen e kërkesës për punë dhe paga më të ulëta. Në të kundërt, rritja e produktivitetit, thellimi i automatizimit ose krijimi i detyrave krejtësisht të reja do të rriste kërkesën për punë dhe do të shtonte pagat. Sigurisht që robotika dhe AI -​​të shfaqen në zinxhirët e vlerave në zhvillim, përfshirë shërbimet që mbështeten në teknologjitë kufitare, do të nevojiten një sasi minimale e aftësive dhe infrastrukturës specifike.

Por vendosja e disa teknologjive dhe detyrave të reja në ekonomitë në zhvillim mund të rezultojë të mos jetë më e vështirë apo më e kushtueshme sesa në vendet e përparuara. Këtu, do të varet shumë nga ajo lloj pune plotësuese që kërkohet. Shpesh supozohet se një grup pune shumë i kualifikuar është vendimtar për të vendosur UA. Kjo mund të jetë e vërtetë në disa raste, por e kundërta mund të jetë e vërtetë në të tjerët. Për shembull, teknologjitë e reja të zhvendosjes së punës mund të bëjnë aktivitete të realizueshme për të cilat nuk kishte punë të mjaftueshme të kualifikuar. Kështu, automatizimi i plotë mund të çojë në një pjesë më të madhe të një aktiviteti ekonomik që ndodhet në një vend në zhvillim. Një faktor tjetër që do të formësojë procesin e përmirësimit teknologjik në vendet në zhvillim është vullneti i firmave globale për të investuar. Strukturat e tregut global dhe çmimi do të përcaktojnë pjesërisht shpërndarjen e përfitimeve. Por kështu do të rritet efikasiteti i vendeve në mësimet e rregullative, duke përfshirë mënyrën se si të hartohen rregulla që tërheqin investitorë, të kapin segmente të rëndësishme të zinxhirëve të vlerave dhe të sigurojnë një pjesë mjaft të madhe të fitimeve nga inovacioni.

Ato vende që mësojnë shpejt mund të rriten më shpejt se ekonomitë e përparuara, madje edhe në sektorët e teknologjisë së lartë. Natyrisht, për shumë vende dhe sektorë, mbetet një vend i konsiderueshëm për kapjen tradicionale – një proces që ka të ngjarë të vazhdojë të nxisë rritjen. Por kjo nuk do të jetë e mjaftueshme për të ushqyer konvergjencën e vërtetë. Për këtë, vendet në zhvillim do të duhet të vendosin teknologji të reja relativisht efikase, duke marrë parasysh rolin e aftësive dhe rregulloreve të tregut të punës. Kjo nuk do të jetë e lehtë dhe kurrë nuk mund të kthehemi në “epokën e artë” të konvergjencës që i parapriu 2007. Por teknologjitë e reja nuk duhet të priten për të ndaluar konvergjencën, edhe nëse, siç është e mundshme, ato e ngadalësojnë atë./D. Cuci/

Kemal Derviş, ish-Ministër i Çështjeve Ekonomike të Turqisë dhe ish-Administrator i Programit të Zhvillimit të Kombeve të Bashkuara (UNDP), është anëtar i lartë në Institutin Brookings.