Traktati i Miqësisë Shqipëri-Greqi dhe politika shqiptare

Prof. as. Dr. Agim Koçillari

Shënim i autorit për redaksinë .

Gazeta “Dita” boton artikullin e prof. Ksenofon Krisafi “Shqiptarët dhe grekët – dy popuj miq apo armiq? “dt. 19, 03.2017. Në hyrje të tij ajo shtrohet pyetja shumë e drejtë: Cila është perspektiva? për marrëdhëniet shqiptaro -Greke. Problem madhor që është shqetësues jo vetëm për ne shqiptarët por edhe për Rajonin dhe Evropën.Unë, Agim Koçillari, kryetar i shoqatës “Shqiptarë me prona anë Greqi”, me origjinë nga treva e Kosturi, pak më e madhe se çamëria reale, pavarsisht se me këtë emërtim nga opinioni ndërkombëtar njihen gjithë trevat shqiptare ne Greqi, dhe kjo nuk sjell asgjë të keqe, mendoj se është zbatimi i klauzolave të “Traktatit të Miqësisë” dhe jo fshehja e realitetit me artikuj rozë ajo që na duhet per momentin kur kemi edhe një mundësi të vogë të ndryshimit të tij, traktatin e miqësisë Shqiptaro – Greke. Por ky traktat edhe pak muaj do të jetë në fuqi. Pse nuk zbatohet ai? Pse heshtin dy qeveritë tona? Pse mundohet politika t’a mbulojë realitetin me artikuj rozë?. Qeveria Rama vetëm sa ka gricur majën e ajsbergut të marrëdhënieve Shqiptaro-Greke, e megjithatë vetëm këto veprime kaq sipërfaqësore por shumë të drejta, kanë shkaktuar kaq shqetësime në Athinë dhe Z. Kotzias vazhdom me deklarata kërcënuese

***

Traktati i miqsisë Shipëri – Greqi po skadon dhe kur kanë mbetur vetëm disa muaj (31.01.2018) që ai ka fuqi vepruese, në marrëdhëniet shqiptaro greke nuk është zbatuar gjë thelbësore nga ato që parashikojë klauzolat të tij. Në këto pak muaj që kanë mbetur, në shtypin shqiptar janë botuar shkrime, si nga gazetarë por dhe akademikë që i bënë jehonë shprehjes se kryetarit të kabinetit të MPJ greke (31.01.018) se “Shqiptarët kanë qenë dhe duhet të jenë vëllezër” si p.sh; Shqiptarët dhe grekët – dy popuj miq apo armiq?– K.Krisafi, (19.01.017). Apo një gazetë tjetë, me një shkrim po të këtij – Fqinji është një lloj vëllai-R. Dilo (30.03.017), ku autorët sjellin disa fakte reale pozitive të përshkruara nga historia ose jeta e sotme për të mbuluar relitetin e hidhur për problemet e shumta të trashëguara,që knanë pa zgjidhur Shqipëria dhe Greqia si dy shtete fqinje. Por kjo është njera anë e medaljes. Sot shtrohet pyetja të cilët të cilës jo vetëm politikanët por edhe intelektualët e të dy anëve duhet ti përgjigjen. Jam i mendimit se mbi bazën e tyre, me kohë në shtypin shqiptar, duhet të ishte hapur një debat i gjerë, ku të shkruhet e të polemizohet nga historianë e politikanë, sepse realisht nuk është kështu. Ndofta, politikës së dy anshme i duhet që për momentin, problemi, i cili është shumë madhor e kompleks të paraqitet kështu i lustrosur. Por si është ai në realitet? Këto dy shkrime kanë shumë kohë që po përgatiten dhe janë vazhdim i shkrimit (studimit)” me titull: “Çështje Shqiptare apo Çështje Ҫame me Greqinë”– botuar në gazetat “Telegraf” e “Dita”, dhe mandej edhe në ’’Dielli” e nga VOA: By www. voal.ch | Dhjetor 12, 2015 .

Si në të parin edhe në këto shkrime trajtohen me fakte dhe argumente se si si kanë qenë marrëdhëniet midis shqiptarëve dhe grekëve, si janë, pse janë, si duhet të jenë dhe kush e ka fajin që nuk janë ashtu siç duhet të jenë. Fajin që këto marrëdhënie janë në këtë gjendje e ka kryesisht politika shqiptare. Botimi i shkrimeve si ato që përmenda më sipër nuk i shërbejnë zgjidhjes së ngërçit politik shqiptaro – grek. Dikur, pikërisht në saje të meritave të “vëllait” shqiptar jetonim në “vëllazëri”. E, që të ndodhë kjo, edhe ne duhet të trajtohemi dhe respektohemi si “vëlla”. Pa e kuptuar këtë “vëllai grek” ne nuk mund të jetojmë si të tillë

Faktet e shumta që sjellin autorët e mësipërm janë të vërteta. Ata përshkruajnë anën e medaljes që kanë krijuar shqiptarët. Ana greke e medaljes greke ndryshon shumë. Ngjarjet e viteve 1912-14 në Shqipërinë e jugut me Protokollin e Korfuzit, të cilin edhe sot qarqe të caktuara politike greke e pretendojnë të mirëqenë, e tregojnë këtë. Kur nga ana tjtër quhet mëkat të shkruhet dhe flitet për rezistencën popullore shqiptare të viteve 1912-14 të kryer nga invazioni grek, për masakrën e Panaritit (12-14 gusht 1914) ose ato ndaj popullsisë çame. Prisja që në këtë vit, me që është i fundit këtij i traktatiti diçka të thuhej nga politika shqiptare, e sidomos PDIU, ose të paktën të shkruhej në shtypin shqiptar, por asgjë nuk ndodhi. Flitet aq shumë për personalitete shqiptare që kanë kërkuar miqësinë e “vëllait” grek, por nuk thuhet një fjalë për patriotin e madh shqiptar Sali Butka, i cili në një poezi, shprehet me shumë dhembje për këto marrëdhënie si në poezinë: “Shqipëria dhe Greqia”

Greqinë e kisha motër

Ajo s’më bëri kurrë

M’a punoi me të pa besë

Kur unë isha e sëmurë

***

Të shprehesh në mënyrë të një anshme nuk është e drejtë dhe shumë fyese për kombin tënd

Mendoj se historia të dënon si atëherë kur hesht por edhe atëherë kur flet me pa të drejtë. Në këto shkrime, ku shprehen mendime personale për marrëdhëniet reale Shqiptaro Greke dhe jo duke bërë elozhe për marrëdhënie gjoja “të shkëlqyera”. Unë dua zgjidhjen e tyre. Por, a do të rikthehet klima vëllazërore e dikurshme midis dy kombeve tona fqinjë. Sinqerisht, mendoj e besoj se një ditë ajo do të rikthehet, por kjo do të arrihet kur secili të marrë atë që i takon. Pa ndodhur kjo zor se mund të gjejmë qetësi. Të thuash të vërtetën nuk është faj ose krim, por të mundesh t’a mbulosh ose anash kalosh atë, po.

Ligji i Luftës dhe Çështjet Shqiptare

Më 13 janar u mbushën 19 vjet nga koha e ratifikimit të Traktatit Miqësisë Shqipëri – Greqi nga parlamenti grek. Traktatet e Miqësisë janë dokumente, marrëveshje ku shprehet vullneti politik midis dy vendeve për të përmirësuar dhe venë mbi baza më të shëndosha marrëdhëniet e tyre. Në disa nga nenet kryesore të këtij Traktati, të trumbetuar me aq bujë thuhet se: “dy Republikat deklarojnë se “do ti krijojnë marrëdhëniet e tyre mbi bazë të besimit, bashkëpunimit dhe respektit reciprok. Palët angazhohen të respektojnë kufijtë ekzistues, në përputhje me Aktin final të Helsinkit, dhe Kartës së Parisit (dokumentet bazë të OSBE), dhe të respektojnë parimet e sovranitetit, integritetit territorial, barazisë së të drejtave ( …..), veç të drejtave dhe lirive themelore edhe të drejtat e pakicave” dhe se “secili prej vendeve nënshkruese në përputhje me kuadrin ekzistues ligjor, angazhohet të heqë të gjitha vështirësitë, që pengojnë në gëzimin paqësor të pasurisë së shtetasve të secilës palë kontraktuese, të pranishme në territorin e shtetit tjetër kontraktues.

Tashmë, kur s’ mbetet më veç se edhe një vit nga qenia në fuqi e tij, me të drejtë ne shqiptarët pyesim: Çfarë ka sjellë ky traktat në zgjidhjen e ngërçit të pronave shqiptare që vazhdojnë të jenë nën ruajtje në Greqi?! Po për çështjen e gjenocidit grek ndaj popullatës shqiptare?

Për t’iu përgjigjur këtyre pyetjeve le t’u rikthemi disa fakteve kryesore. Konkretisht në një deklaratë të zt. Theodhoros Pangallos, politikan i lartë grek, ish minister i jashtëm, botuar në gazetën “To Vima”10.01.2017 thuhet: “në vitin 1996 realizoi vizitë zyrtare në Tiranë Presidenti i Republikës së Greqisë, Kostis Stefanopoulos. Ministrat e jashtëm të të dy vendeve, Pangallos dhe Serreqi, nënshkruan “Traktatin e Miqësisë, të Bashkëpunimit dhe të Fqinjësisë së Mirë”. Dy vjet më vonë, ky Traktat u ratifikua nga Parlamenti grek. Ajo që kërkon z. Rama është diçka krejtësisht e pakuptimtë, sepse vendos karrocën para kuajve. Kërkon që të ratifikohet në Parlament vendimi i Këshillit të Ministrave i vitit 1987, në një kohë që ekzistenca e Traktatit të Miqësisë presupozon se marrëdhëniet midis dy vendeve janë rivendosur dhe gjendja e luftës i takon së kaluarës. I gjithë ky diskutim ka karakter propagandistik. Zoti Rama nuk na e thotë se çfarë dëshiron konkretisht, që ngre këtë çështje inekzistente dhe e përfshin në një paketë çështjesh, prej të cilave, disa ekzistojnë realisht dhe meritojnë një trajtim serioz, ndërsa disa të tjera janë inekzistente, rrjedhimisht krijohen artificialisht. Por edhe vetë ideja e paketës si e tillë, është e frymëzimit turk dhe ka të bëjë me faktin se Turqia dëshiron “negociata” që nuk do të kenë kuadër të qartë ligjor, por do të mbështeten te raporti i forcave.”

Përpara se të gjykojmë deklaratën në fjalë, shtrohet pyetja: “Vërtetë, a ka shteti shqiptar të përpunuar një tezë të mirëfilltë, me propozime konkrete për të çuar përpara zgjidhjen e çështjeve mjaft delikate të “ligjit të luftës” dhe “të gjenocidit grek” ndaj popullatës shqiptare nëpërmjet Traktatit të Miqësisë?” dhe të paktën të zgjidhë ato që “ekzistojnë realisht”. Po nuk u zgjidhën tani kur do të zgjdhen? Përgjigja është qartësisht e ditur: “Nuk ka!”

Tezat në fjalë, si rregull duhen përgatitur në Institucionin e Ministrisë së Punëve të Jashtme dhe Avokaturës së Shtetit, me ekspertët me të mirë vendas e të huaj (akademikë, historianë, antropologë, politologë, juristë dhe ekonomistë) dhe duhet të marrë miratimin nga Parlamenti Shqiptar).

Për të mundësuar nismën që do çojë në qartësimin e pretendimeve të Shqipërisë ndaj palës greke gjithashtu nevojitet një nismë e Kuvendit Shqiptar (një ligj i miratuar nga Kuvendi), ose të paktën një Vendim i Këshillit të Ministrave (VKM), që bën të mundur krijimin e mekanizmit të përshtatshëm për këtë qëllim dhe vënien në dispozicion të fondeve të nevojshme respektivisht.

Duhet kuptuar, se sa kohë shteti shqiptar nuk paraqet teza zyrtare, me vlerë juridike ndërkombëtare dhe të artikuluara qartë, autoritetet greke janë korrekte në pikëpamjen e së drejtës ndërkombëtare dhe absolutisht të lejuara të përdorin gjuhën e z. Pangallos kundrejt popullit shqiptar, i cili (populli) si fillim duhet të ndihet i fyer nga shteti i vet. Pra, me pak fjalë ky realitet nxjerr në pah një dobësi themelore të shtetit shqiptar, i cili ose nuk di, ose atij i mungon vullneti, për të pasur një tezë konkrete dhe të mirë-arsyetuar të pritshmërive të veta sa u takon këtyre dy çështjeve kaq delikate.
Duhet të kujtojmë në parantezë, se pala greke i paraqiti tezat e veta në kuadër të zbatimit të traktatit të miqësisë, në veçanti ajo paraqiti propozimet për ato çështje, të cilat qenë të ndjeshme për shoqërinë e vet. Këto teza pala shqiptare – pa qenë e nevojshme të zgjatem në shumë detaje – i njohu dhe i zbatoi me fare pak kundërshti. Konkretisht p.sh, minoritarëve ne jug i’ u fal toka dhe u kaloi në pronësi me ligjin 7501. Ashtu si shqiptarët autoktonë ata u shpallën pronarë në tokat e ish-pronarëve shqiptarë. U nënshkruan gjithashtu marrëveshjet për ndërtimin varrezave të ushtarëve grekë dhe u ndërtuan ato. Ndërkohë nëse u kthehemi zhvillimeve për zgjidhjen e çështjeve mjaft të ndjeshme për shoqërinë shqiptare kujtojmë, se në shtator 2013, zv/kryeministri i Greqisë, z. Venizellos në takim me Ambasadorin tonë deklaroi se: problemet që ekzistojnë midis shtetit grek dhe atij shqiptar janë lehtësisht të zgjidhshme.
Kjo deklaratë le të kuptohet qartë, se qeveria greke është tejet e kënaqur me punën që kanë bërë qeveritë shqiptare në këto 19 vite për të njohur, pranuar dhe zbatuar kërkesat e palës greke. Prej kësaj deklarate kuptohet, se edhe ato çështje që kanë mbetur ende të pazgjidhura sipas grekëve, këta të fundit “besojnë se janë lehtësisht të zgjidhshme nga ana e qeverisë shqiptare, e cila nuk duhet të hezitojë t’i njohë e t’i zbatojë ato”. Çdo lexim i ndryshëm i kësaj deklarate do të ishte tejet naiv, sepse është naive të besosh, se qeveria greke në marrëdhëniet ndërkombëtare u jep epërsi interesave të popujve të tjerë kundrejt popullit te vet.
Duke vijuar me analizën sjellim në vëmendje edhe deklaratën e z Jorgos Cipras Sekretar i Përgjithshëm në Ministrinë e Jashtme, i cili deklaroi më 29.01.016 janar të vitit të shkuar, se: dikur kemi qenë “vëllezër” dhe në të ardhmen duhet të sillemi si të tillë, dhe se: “Shqipëria dhe Greqia po kalojnë vitet e fundit një krizë në marrëdhëniet mes tyre, sidomos pas vitit 2009”. Deklaratë e z. Cipras është një përpjekje e mirëfilltë diplomatike e palës greke për të nxitur shtetin shqiptar të njohë, të pranojë e të zbatojë tezën greke lidhur me çështjen e kufirit detar. Edhe pse kjo çështje kaq delikate për dinjitetin dhe interesat e popullit tonë “u shpëtua” në mënyrë rastësore nga Gjykata Kushtetuese, historia e hidhur e ndryshimit të vijës bazë të kufirit bregdetar nga Kuvendi i Shqipërisë vijon megjithatë të mbetet në hije. Pa dashur në ndalem me detaje në këtë çështje, të cilën do e trajtoj në një shkrim të veçantë dua të kujtoj, se pretendimet e grekëve për ndryshimin e kufirit detar me Shqipërinë nuk janë rastësore. Ato kanë ardhur, pasi Kuvendi ynë ndryshoi vijën bazë të kufirit tonë bregdetar, vijë nga ku fillojnë të llogariten të gjithë kufijtë detarë të çdo shteti. Vallë deputetët e cilës legjislaturë janë përgjegjës për ndryshimin e vijës bazë të kufirit tonë bregdetar?! Cila legjislaturë e “rrudhi” bregdetin tonë?
Pra, të gjitha deklaratat e palës greke janë dëshmi se Traktati i Miqësisë mes dy vendeve tona ka dhënë fryte për palën greke, e cila nuk ka detyrim, as moral e as ligjor të vendosë interesat tona mbi interesat e popullit të vet. Ministri i Jashtëm Grek, Kotzias, në vizitën e tij zyrtare në vendin tonë gjatë muajit korrik të vitit të shkuar nuk i bëri bisht çështjes çame, porse deklaratat e tij rreth marrëdhënieve shqiptaro-greke nuk mbetën të pa kritikuara nga qarqet opozitare në Greqi. Teksa përgatisja këtë shkrim, gjatë muajit tetor të vitit që shkoi në titrat e TV “Klan”(ora 9⁰⁰ dt 27.11.016) lexova thëniet e kryetarit të opozitës greke Z. Micotaqis se: ”Çështja Çame nuk ekziston dhe askush nuk mund të luajë me Greqinë”

Nuk më habit fakti që kjo deklaratë e opozitës greke qe e kundërt me atë të Z. Kotzias bërë në muajin korrik në Tiranë, sepse në fund të fundit çfarë përpjekjesh konkrete ka bërë shteti shqiptar, të paktën në këto 19 vite jetë të traktatit të miqësisë për të bindur, apo qoftë edhe për të detyruar me mjete ndërkombëtare palën greke të njohë, të pranojë e më pas të verë në zbatim tezën shqiptare lidhur me çështjen e gjenocidit grek ndaj popullit shqiptar? Dhe, po ashtu, çfarë përpjekjesh ka bërë shteti ynë për të bindur, apo qoftë edhe për të detyruar me mjete ndërkombëtare palën greke të njohë, të pranojë e më pas të verë në zbatim tezën shqiptare lidhur me ligjin e luftës? Dhe, për fat të keq shteti ynë ende nuk ka nisur nga puna të hartojë një tezë konkrete për këto çështje kaq delikate. Populli do të thoshte “s’e ka vënë as ujin në zjarr” Atëherë, qëndrimi i opozitës greke, me në krye z. Micotaqis është shumë i drejtë. Vërtetë, pse duhet që Greqia “të dorëzohet” kaq kollaj, duke njohur në parim çështjen e “gjenocidit grek”, pa pasur në të vërtetë asnjë pretendim konkret, zyrtar e me vlerë ndërkombëtare prej shtetit shqiptar për këtë çështje? Nga ana tjetër replikat e Kryeministrit shqiptar z. Edi Rama dhe ato të Ministrit të Jashtëm z. Ditmir Bushati me zyrtarë të qeverisë greke të japin një përshtypje të përgjithshme, sikur ekziston një përçapje e tanëve për cekur këto probleme kaq delikate në marrëdhëniet mes dy shteteve tona. Megjithatë, këto replika nuk mjaftojnë, madje ato janë tejet sporadike dhe pa asnjë vlerë konkrete sipas të drejtës ndërkombëtare për të mundësuar atë ç’ ka presin mijëra shqiptarë, zhbllokimin e pasurive të tyre të bllokuara me ligjin i luftës i pa shfuqizuar nga parlamnenti grek si dhe atë që pret i gjithë populli shqiptar, heqjen e hijes së dyshimit lidhur me rolin e tij gjatë Luftës së Dytë Botërore, hije që mbetet e pranishme sa kohë pala Greke refuzon të zbatojë detyrimet e veta në kuadër të traktateve të paqes të pas Luftës së Dytë Botërore.

Këto replika gjithashtu janë pa thelb, para kërkesave të popullatës shqiptare, që vuajti gjenocidin grek pas luftës së dytë botërore, e cila pret nga shteti shqiptar të bëjë të mundur që statusi i tyre, si viktima masive të gjenocidit të njihet nga shteti grek dhe komuniteti ndërkombëtar, të bëjë të mundur që ata të dëmshpërblehen për dëmet e pësuara e t’u vihet dinjiteti në vend si dhe të ri-integrohen si qytetarë me të drejta të plota në Greqi.
Ministri i Jashtëm Ditmir Bushati deklaroi në Komisionin Parlamentar të Marrëdhënieve me Jashtë në Kuvend vitin që shkoi, se ky Traktati Miqësisë nuk ka qenë efektiv. Pyetja që natyrshëm lind tani është: vallë kush ka përgjegjësi për dështimin e shtetit tonë për të përfaqësuar dhe mbrojtur realisht interesat e popullit tonë në kuadër të Traktatit të Miqësisë Shqipëri-Greqi? E nëse është kaq e vështirë të gjendet një përgjigje për këtë pyetje, i lutem shtetit tim të paktën të përgjigjet, që nëse “profecia” e Ministrit të Jashtëm Shqiptar, z. Bushati, se: “Traktati i Miqësisë” nuk ka qenë efektiv” merret e mirëqenë, vallë kush del më i humbur nga mos rinovimi i tij, ne, apo pala greke? Dhe vallë cili mjet tjetër bashkëpunimi ndërkombëtar më mirë se Traktati i Miqësisë mund t’i tejkalojë këto ngërçe?

Dhe, në mbyllje, teksa redaktoja këtë opinion (mendime), më 2 Mars 2017 më bëri përshtypje një deklaratë po e Ministrit Bushati pas takimit me Ministrin e Jashtëm Grek Korzias ku thuhej: “në Athinë vijuam bisedimet intensive mbi të gjithë spektrin e marrëdhënieve tona me Greqinë. Për asnjërën prej mosmarrëveshjeve të trashëguara nga e shkuara e largët dhe e afërt nuk ka përgjigje të thjeshtë, por një rrugë të gjatë, hera herës me pengesa që duhen kapërcyer për të mirën e dy popujve tanë. Bisedimet me homologun grek Kotzias konfirmuan vullnetin për të gjetur zgjidhje të qëndrueshme dhe përfundimtare, që do të rrisin mirë besimin midis dy vendeve dhe do të përmirësojnë ndjeshëm jetën e qytetarëve tanë”. Teksa e sjell atë në mendje, sot shtatë muaj më von (tetor 2017), them: E çfarë kuptimi ka kjo deklaratë e Ministrit Bushati për ne që presim një zgjidhje dinjitoze të problemeve tona nga ana e shtetit shqiptar, të cilit s’i kanë mjaftuar as 19 vjet e 9 muaj për të hartuar e miratuar zyrtarisht tezat e nevojshme?! Sigurisht, për momentin asnjë kuptim nuk ka! Kjo deklaratë ka vlerë vetëm për palën greke, e cila si zakonisht pret zgjidhje të qëndrueshme e përfundimtare të pritshmërive (tezave) të veta.

Ajo që më shqetson, si qytetar i vendit tim, me origjinë nga treva shqipatre ne Greqi që e kanë pësuar njësoj si çamët, çfarë do të ndodhë tani që kanë mbetur vetëm 3 muaj që klauzolat e këtij traktati janë në fuqi. A do të perdoren ato efektivisht në zgjidhjen e ngërçit Shqiptaro – Grek. A janë prdorur ato efektivisht tani në hartimin e programit të qeverisë së re? Po partia “PDIU” çfarë do të bëjë? Pse nuk po ndihet?

“Shteti komb” dhe “Uniteti kombëtar”

Një këndvështrim ndryshe për mbarëvajtjen e marrëdhënieve shqiptaro-greke

Grekët, janë fqinji dhe kombi me të cilin ne Shqiptarët, historia na lidh më shumë se me çdo tjetër. Fatmirësisht, në saje të zhvillimit të tyre socio-kulturor të veçantë në historinë botës si dhe gjuhës së tyre të shkruar, jo vetëm historia e tyre por edhe marrëdhëniet tona janë dokumentuar mirë dhe saktë. Kjo është diçka e rrallë dhe kombe të tjera nuk e kanë këtë privilegj. Me fakte, të dokumentuara dhe shkruara nga historianët grekët të lashtësisë, tregohet kush jemi ne (Ilirët barbarë), se në cilat territore dhe deri ku janë kufijtë ku kemi jetuar që në lashtësi ne Shqiptarët Ilirë, dhe ku Grekët.

Dihet se edhe ne shqiptarët, si çdo popull tjetër kanë emigruar. Ne kemi emigruar sidomos në territoret e perandorisë Bizantine. Kjo ka filluar 700 vjet më parë. Kjo, siç shkruajnë historianët u bë masive në shekullin e 14^të(Fallmerayer, P. Xhufi, I. Koçollari etj.). Ajo marrin përmasa të mëdha pas vdekjes së heroit tonë kombëtar Gjergj Kastriotit, Skënderbeut. Me kohë shqiptarët, në tokë dhe ishuj, u shtuan aq shumë sa në kohën e revolucionit grek, nuk dihej nëse Greqia banohej më shumë nga grekë apo shqiptarë (shih “Netë Pellazgjike” J. Fallmerayer).

Më e rëndësishmja është se shqiptarët dhe grekët kanë jetuar në paqe, miqësi, dhe mirë kuptim të plotë, pa i shkaktuar asnjë shqetësim njeri tjetrit deri në fillimet e shekulli e 19 ^të. Problemet filluan në kohën kur në Ballkan filloi formimi i shteteve të bazuara në kombin si dhe krijimin e aleancave strategjike bazuar mbi fenë. Më saktë ato kishin filluar më herët, me pushtimin osman dhe dekretin e sulltani Muhabetit të II ^të, në vitin 1447 që i njihte privilegje kishës ortodokse greke dhe i jepte kombit grek një farë autonomie brenda perandorisë, si njohjen e gjuhës, shkollës si dhe atë të ushtrimit të drejtësisë në komunitetin e vet. Privilegje jo të pakta për kohën, kur këto shqiptarëve, deri në shembjen e perandorisë, u qene mohuar. Shqiptarët, ishin të mirë dhe “vëllezër” për grekët për sa kohë që prania e jonë nuk i shqetësonte, madje u jepte siguri grekeve, sepse ne duke u mbrojtur nga osmanët mbronim edhe fqinjët grekë. Për këtë le të sjellim edhe vendosjen e kryeqytetit të perandorisë Bizantine nga Konstandinopja në Peleponez, Morenë e famshme kishte në 284 fshatra, shumica të banuar nga Shqiptarë dhe vetëm rreth 20 nga Grekët ( pr. P.Xhufi). Pas ardhësit e tyre të sotëm, që aq shumë mburren me perandorinë bizantine, duke quajtur veten si trashëgimtarë të saj, duhet të sjellin në mend se para ardhësit e tyre, nuk kanë qenë në gjendje që në momentet më të vështira të saj t’ a mbronin atë. Dhe, se kjo perandori e vendosi kryeqendrën e saj në More (qytetin Naplios), pikërisht sepse atje banonin shqiptarë që i jepnin asaj siguri dhe mbrojtje. Por edhe sot, megjithëse politika greke e mohon që shqiptarët janë me shumicë në shtetin Helen, ata vetë e deklarojnë këtë. Z. Pangallos deklaron: Jam arvanitas. Periferia e Athinës zotërohej deri vonë, që edhe sot banohet nga arvanitasit (8 Nëntor, 2016). Që në greqi shqiptarët janë me shumicë e dinë jo vetem grekët po edhe të huajt. Mjafton t‘ u përmendim deklaratën e Z.Hann në parlamentin Evropian

Marrëdhëniet shqiptaro greke më se normale, të filluara herët kanë vazhduar edhe nën sundimin osman dhe realisht, në ato kohë ne ishim dy popuj miq. Këtë e pranojnë edhe studiuesit grekët kur thonë se: “Pa ndihmën e shqiptarëve Revolucioni Grek nuk do të kishte fituar”. Kështu, në një cikël emisionesh të TV grek SKY- 2012, dhe shumë emisione të tjera, të përgatitura nga vetë grekët e sotëm, mbi Revolucionin dhe krijimin e Shtetit të tyre, deklarojnë::

“Luftën në tokë bënë Suliotët dhe në det Speciotët dhe Hidriotët”.
“Nëse shqiptarët do të kishin alfabetin për gjuhën e tyre, në Greqi sot do flitej arvanitiko dhe jo greqisht”
“ Sundimi i Ali Pashës, me idenë e tij për krijimin e një shteti dy gjuhësh e favorizoi si fitoren e revolucionit dhe krijim e shtetit.”.

Por pas revolucionit, grekët i vunë përparësi unitetit kombëtar. Ata realizimin e këtij qëllimi nuk e panë të sigurtë as mbi bazë të etnisë së tyre, e as mbi bazë te raporteve historike me etni të tjera. Ata vlerësuan dhe zgjodhën aleancën fetare si të vetmen bazë të sigurtë për të ndërtuar dhe jetësuar unitetin kombëtar. Në vitin 1831, kisha që deri atë herë kishte qëndrua larg dhe e pa lidhur me revolucionin (madje e kishte kritikuar atë për dhunën që binte ndesh me parimet e saj (TV Gr. SKY- 2012), e pranoi revolucionin dhe u bashkua duke marrë edhe drejtimin e tij. Aleanca ortodokse, si bazë e shtetit grek nuk është hulumtuar asnjë herë nga studiuesit tanë. Ka ardhur koha që marrëdhëniet shqiptaro-greke të studiohen në perspektivën e raporteve të aleancës ortodokse. Nuk dua të spekuloj mbi rëndësinë dhe shtrirjen e kësaj aleance në kohët moderne, as nuk mundem të vlerësoj se në dritën e transformimeve të thella që po pësojnë marrëdhëniet ndërkombëtare në vitet e fundit si ka ndryshuar ndikimi i kësaj aleance, megjithatë besoj fort, se kjo fushë studimi do të sjellë edhe një fushë të re mendimi dhe veprimi në marrëdhëniet tona të ardhshme me Greqinë. Në veçanti, ajo do të na ndihmojë të kuptojmë më mirë shkaqet që kanë çuar në ndryshimet e mëdha në marrëdhëniet shqiptaro-greke në 150 vitet e fundit.

Të bën vërtetë përshtypje që me marrjen e drejtimit të shtetit grek nga kisha ortodokse, grekët, deri në këto momente miqësorë e ndryshuan rrënjësisht qasjen e tyre ndaj nesh, po aq sa edhe Serbët. Kulmi arriti në vitin 1868, kur ata pas Serbëve hartuan platformën shoveniste të quajtur “Megaliidhea. Si shkas u morr përkatësia fetare. Lëvizjet kombëtare në popujt ballkanas, përfshi dhe atë Bullgar, në fillimet e sidomos në mesin e shekullit të 19^të, morr shkas dhe u nxitën nga revolucioni intelektual, kulturor dhe industrial që po zhvillohej në Evropë. Liria fetare qe shteti osman u kishte lejuar këtyre popujve, u shërbeu atyre si faktor bazë e fortë dhe nxitës, aq më tepër që shteti osman nuk kishte më forcë t’ i ndalonte. Këto kërkesa dhe ndarja fetare shërbyen si forcë për krijimin e nacionalizmit. Modelin e luftës, ata e gjetën tek rusët. Këta në më shumë se 100 vjet luftë me osmanët patën fituar territore te shumta nga pastrimi etnik i popullsive mysliman në hapësirat jugore, duke përdorur dëbimet me dhunë dhe të kombinuara me kërcënime, por jo gjenocid. Prania e madhe e shqiptarëve në territoret që pretendonin fqinjët tanë, dhe kërkesa e tyre për shtete të pastra etnike u prishte shumë punë. Ata, grekë dhe sllavët e Ballkanit (Serbë dhe Bullgarë – turq të kristianizuar e sllavizuar), përdorën përvojë ruse por të modifikuar, duke ushtruar jo vetëm dëbim të pastër por i shtuan asaj edhe gjenocidin të pastër (vrasje, therje, përdhunime dhe rrëmbim prone. (Justin Mc Carthy. Vdekje dhe Dëbim – Spastrimi Etnik i Myslimanëve 1821-1922/ f. 25-42/ T. 2006).

Nisur nga sa më sipër lind gjithashtu pyetja: Vallë sa real dhe i rëndësishëm është uniteti kombëtar si themel i shtetit për ne shqiptarët? Sa të bashkuar jemi ne realisht dhe sa të ndjeshëm e të përkushtuar jemi ndaj interesave tona kombëtare? Dhe sot, pas 150 vjetësh të themelimit në të drejtën ndërkombëtare të konceptit të shtetit-komb, a është uniteti ynë kombëtar i ngulur si duhet në vetëdijen tonë?

Sigurisht për t’u përgjigjur këtyre pyetjeve me saktësi, ne duhet t’ u qëndrojmë larg deklaratave “bombastike” të politikanëve shqiptarë, të cilat nuk kanë asnjë vlerë për sa kohë ato shpallen në kontekstin e trazicionit të papërfunduar të vetë shoqërisë shqiptare. Në vështrimin tim asgjë nuk do të ndryshojë thellësisht në marrëdhëniet tona me popujt e tjerë në Ballkan e më gjerë sa kohë ne nuk jemi në gjendje t’i japim një përmbajtje të qartë rëndësisë së merituar të unitetit tonë kombëtar, si brenda ashtu edhe jashtë kufijve. Grekët janë 150 vjet përpara në këtë pikë. Ata jo vetëm që e kanë të qartë këtë aspiratë thelbësore të ekzistencës së tyre, por kanë studiuar dhe identifikuar aleancën fetare ortodokse si të vetmen bazë të sigurtë për këtë qëllim.

Ne shqiptarët kemi bashkëjetuar në harmoni fetare, të cilën me krenari e proklamojmë si vlerë themeltare të shoqërisë sonë. Por sado të jetë ajo historia dhe eksperienca na mësojnë se aleanca pagane nuk është themeli i vetëm që i duhet e lavdërueshme unitetit tonë kombëtar. Studiuesit e shkencave të shtetit duhet të identifikojnë me qartësi se cili tregues është më i qëndrueshëm për të siguruar unitetin kombëtar afatgjatë për popullsinë shqiptare, ose me fjalë më të thjeshta, t’ identifikojë cila është ajo vlerë e jona e përbashkët, për të cilën nuk do të lejonim të qëndronim me “ kokën më një anë dhe kurrizin kthyer” ndaj njeri tjetrit si shqiptarë.

Në qoftë se aleanca ortodokse e bashkoi popullin grek, e vëllazëroi atë, po ne shqiptarëve çfarë na vëllazëron? Nëse nuk kemi një përgjigje të vërtetë për pyetjen ekzistenciale të unitetit tonë kombëtar, atëherë asgjë thelbësore nuk do të ndryshojë në tërësi për realitetin tonë si komb e aq më pak në marrëdhëniet tona me Greqinë as gjatë shekullit të 21^të. Kaq e vërtetë është kjo, sa jo më kot rilindësit tanë, megjithëse e çmonin dhe vlerësonin bashkëjetesën fetare të Kombit, mëvetësinë dhe bashkimin e tij në një shtet, e kërkonin te idealizimi i së shkuarës historike, e cila realisht ka qenë e lavdishme por jo vetëm te bashkëjetesa fetare, megjithëse me gjithë se këtë e kanë hyjnizuar (feja e shqiptarit është shqiptaria). (I.Kadare. Mosmarrëveshja. Shqiptarët kundër Shqiptarëve T. 2013)

*Kryetar i shoqatës” Shqiptarë me Prona në Greqi”

Please follow and like us: