Biseda mes presidentit George H.W. Bush me presidentin Joviç të Jugosllavisë, përmendja e shqiptarëve

Gjatë vizitës së delegacionit të lartë jugosllavë në krye më ish-Presidentin Joviç me Presidentin George Bush në vitin 1990, në New York. Temat e bisedës ishin gjendja politike, ekonomike, Kosova dhe Iraku.

PRESIDENTI BUSH: Më lejoni të filloj dhe pastaj t’jua u jap fjalën juve. Së pari dua të ju uroj mirëseardhje, dua të theksoj se ne mbështesim një Jugosllavi të bashkuar. Ne mbështesim reformat politike dhe ekonomike të qeverisë suaj. Vizita e presidentit të ri të Kroacisë në asnjë mënyrë nuk ndryshon politikën e SHBA-së. Siç i kam thënë Ministrit të Jashtëm Lonçar, unë e di se është një periudhë e vështirë. Unë shpresoj se populli jugosllavë do të bien dakord për drejtimin e ardhmërinë e vendit tuaj. Qëndrimi ynë është për zgjedhje të lira dhe demokraci në republikat dhe rajone autonome, si në nivel federal. Ju jeni të njohur me shqetësimet tona të të drejtave të njeriut, sidomos në Kosovë, kështu që unë nuk do të ndalem në ato. Por ka rritje shqetësimi në lidhje me shkeljet e individuale të drejtave të njeriut. Ne nuk po flasim për një grup ndaj një tjetri; që nuk është çështje e SHBA-se. Para se t’jua u jap fjalën juve, më lejoni të them se unë jam mirënjohës për qëndrimin e përbashkët kundër Irakut. Unë jam i impresionuar përsëri në OKB dhe se si të bashkuar bota është kundër Irakut. Ju lutem, të jeni i hapur dhe të na tregoni problemet që keni, dhe ne do të shohim çka mund të bëjmë.

PRESIDENTI JOVIÇ: Ju faleminderit shumë z. President, sidomos për kohën tuaj, e cila është e çmuar. Faleminderit për qëndrimin tuaj të patundur në mbështetje të Jugosllavisë. Më lejoni të theksoj problemet kryesore të Jugosllavisë dhe se si jemi duke i zgjidhur ato. Së pari, reforma ekonomike është duke shkuar mirë. Ne kemi stabilizuar pagesat tona të bilancit, kemi stabilizuar monedhën tonë, dhe po paguajmë borxhet tona. Kështu që marrëdhëniet tona ekonomike me jashtë po shkojnë mirë – aq mirë, ku Klubi i Parisit nuk do të konsiderojë një shtyrjen të  borxheve tona, është e vërtetë se ne kemi 10 miliardë dollar rezervë të këmbimit valutor, por Iraku dhe thatësira kanë pasur një ndikim serioz në ekonominë tonë.

PRESIDENTI BUSH: Nëse me lejoni të ju ndërpresë? Në Irak, është bilanci negativ vetëm, për shkak naftës apo të tregtive të tjera?

PRESIDENTI JOVIÇ: 1.2 bilionë dollarë kemi pasur humbje duke përjashtuar naftën, ku ne jemi ende në vlerësim. Problemi kryesor është për shkak të reformave ekonomike. Prodhimi ka rënë 10%, sepse ne u hapem me tregun botëror. Ekonomia jonë nuk mund të përshtaten në mënyrë të shpejtë. Në çështjet kyçe të rimëkëmbjes së ekonomisë tonë dhe gjetjen e burimeve shtesë, ne gjithashtu duhet të kuptuar nga bashkësia ndërkombëtare. Gjithashtu, ndër të gjitha vendet socialiste, ekonomia e Jugosllavisë është e vetmja pothuajse të ketë arritur në një ekonomi tregu. Kështu ne jemi në një pikë kritike. Na duhet edhe një vit apo dy, por unë besoj se ne mund të kapërcejmë këto probleme. Mbi çështjet politike, ne kemi një sistem shumëpartiak me më shumë se 100 parti. Në dy republikat zgjedhjet shumëpartiake tashmë janë mbajtur. Në katër të tjerat pritet të mbahet para fundit të vitit. Një vështirësi është se shumica e partive janë të organizuara në baza kombëtare, duke çuar në tendencat disintegrative. Ka tendenca separatiste jo vetëm në Kosovë por edhe në republikat tjera. Gjatë zgjedhjeve njerëzit mbanin parulla për shkëputje, krijimin e një konfederate, etj. Tani ka presion që ata do të jetësojnë këto premtime. Në thelb, kushtetuta duhet të ndryshohet. Unë jam i bindur që ne mund të gjejm mënyrën më të mirë që të jetojmë së bashku, por tendenca disintegrative janë duke krijuar probleme. Unë duhet të them se qëndrimi juaj në mbështetje të një Jugosllavi të bashkuar mbart peshë të madhe, madje edhe në mesin e atyre që kundërshtojnë. Në këtë pikë është ndihma më e mirë që ju mund të jepni. Në Kosovë, Jugosllavia pranon dhe mbron të drejtat e njeriut për të gjithë. Problemi i Shqiptarëve në Kosovë është çështja e separatizmit. Kjo nuk ka gjasa të zgjidhet lehtë. Më 7 shtator ata shpallën Kosovën Republikë. Dhe thanë se do të shkëputet nga Serbia.

PRESIDENTI BUSH: A është kjo e lidhur me ndryshimet në Shqipëri?

PRESIDENTI JOVIÇ: Jo me të vërtetë. Kjo është një luftë 100 vjeçare. Kjo është hera e dytë në këtë shekull.

PRESIDENTI BUSH: Po, Shqipëria, ne nuk dimë shumë, por do të dalin nga izolimi, një vend që dëshiron marrëdhënie të përmirësuara? A do të lëvizin me shpejtësi tani ata?

PRESIDENTI JOVIÇ: Ata janë duke ndryshuar, por shumë ngadalë.

PRESIDENTI BUSH: Sot unë e takova ambasadorin shqiptar. Ai ishte shumë i këndshëm. Në të kaluarën, ata nuk flisnin me ne.

PRESIDENTI BUSH: Çka do te donit ju më shumë të bëjmë në mbështetjen të një Jugosllavie të bashkuar? A kemi qenë shumë të qartë?

PRESIDENTI JOVIÇ: Më lejoni të përgjigjem shumë sinqerisht dhe hapur . SHBA foli në mënyrë të qartë në lidhje me një Jugosllavi të bashkuar, por nuk e bëjnë dallimin mes proceseve demokratike dhe proceseve disintegrative. Për shembull, në Kosovë, ka një dallim në mes të të drejtave të njeriut dhe tendencave për shkëputje nga Serbia. Ne themi po për të drejtat e njeriut, jo për shkëputje. Në Slloveni, ne themi po për demokracinë, por jo ndarje.

PRESIDENTI BUSH: Që të jem i sinqertë dua t’iu jap një mundësi. Unë nuk dua që ju të mendoni se ne jemi duke kalëruar dy kuaj të ndryshëm.

PRESIDENTI JOVIÇ: Edhe një gjë më shumë: ne nuk besojmë në shpërbërjen e Jugosllavisë, sepse grupet kombëtare janë të përziera dhe do të ishte praktikisht e pamundur për të ndryshuar kufijtë. Kjo mund të çojë në luftë civile në Ballkan, të cilën askush nuk e dëshiron. Kjo nuk është në interes të Ballkanit, Evropës, apo të botës.

PRESIDENTI BUSH: Unë e vlerësoj atë që ju potencuat. Ne po përpiqem që të jemi ndihmues.

PRESIDENTI JOVIÇ: Edhe diçka të fundit, një ankesë: ka shumë pak vizitorë të nivelit të lartë. Më lejoni të ju pyes juve nëse mund të vizitoni Jugosllavinë , ose z. Baker në një nga vizitat e tij të shumë ta në Evropë. Gjithashtu, Sekretari i Mbrojtjes kishte për të ardhur, por ai në fund e anuloj vizitën. Neve na erdhi shumë keq.

PRESIDENTI BUSH: Unë e vlerësoj shqetësimin tuaj për këtë. Unë kujtoj vizitën time si Zëvendës President me simpati të madhe.

Secretary BAKER: Më lejoni të përmend një gjë. Më duhet të takohem me ministrin tuaj nesër. Ne jemi shumë të shqetësuar në lidhje me kontratën tuaj për riparimin të MiG-ve irakiane. A mund të flasim për këtë nesër?

Ministri i jashtëm LONCAR: Po, sigurisht.

PRESIDENTI JOVIÇ: Më lejoni t’ju jap një përgjigje të drejtpërdrejtë. Ne nuk kemi një kontratë për 16 MiG-ët. Kur ne kemi ndalur punën MiG-ët janë lëvizur. Tani çdo gjë është ngrirë dhe asgjë nuk do të ndodhë në këtë kontratë.