Çezar Ndreu: Kur Ndre Mjeda shkruante për Gustav Majerin

 

Kush ishte Ndre Mjeda?

 

Ndre Mjeda ose Mjedja (Shkodër, 20 nëntor 1866 – 1 gusht 1937) ka qenë prift, gjuhëtar, poet lirik dhe deputet shqiptar. Është cilësuar nga Jakov Milaj “nji ndër letrarët ma të mëdhaj qi ka qitun Shqipnija”.

U lind në Shkodër më 20 nëntor 1866, i mbetur jetim nga i ati herët, u regjistrua me të vëllanë, Lazrin, në kolegjin saverian të porsahapur; ku studjoi nga 5 prill 1877 deri më 1880. Më 27 mars 1880 ai kish hyrë në Shoqatën e Jezuitëve të Provincës së Venecias. Në fillim ndenji tre muaj në pranverë 1880 në fshatin Cossé-le-Vivien, sot në qarkun Mayenne të Francës, kurse më pas ndoqi një kolegj në manastirin Kartuzian “Porta Coeli” në veri të Valencias në Spanjë, ku studioi për letërsi.

Më 1883 gjendej në Porto Re duke studjuar retorikë, latinisht dhe italisht në një institut jezuit. Nga 1884 deri në fillim të vitit 1887 u stërvit në kolegjin “Marco Gerolamo Vida” në Kremona që drejtohej nga Universiteti Gregorian i Romës, kurse më 1887 u transferua në një kolegj Gregorian tjetër në Kieri (Chieri), në juglindje të Torinos, ku ndenji deri në fund të atij viti. Nga 1887 deri më 1891 Mjeda dha muzikë në kolegjin “Marco Girolamo Vida” në Kremona. Nga viti 1891 Mjeda studioi për disa vjet në fakultetin teologjik të kolegjit Gregorian të Krakovit, ku dhe u njoh me veprat albanologjike të Meyer e Pedersen. Më 1893 gjendej në Goricia, kurse pas një viti përsëri në Kraljevica, ku dha mësim filozofi e teologji e ku shërbeu si bibliotekar në kolegjin Gregorian. U emërua profesor i logjikës e më pas i metafizikës. Më 1898 për arsye fërkimesh mes Vatikanit dhe Perandorisë Austro-Hungareze, Mjeda u përjashtua nga Shoqëria e Jezuit.

Më 1899 u emërua famullitar në Vig dhe u anëtarësua në shoqërinë “Bashkimi”. Por më pas u largua dhe me të vëllain, themeluan shoqërinë “Agimi” i përkrahur edhe nga Xanoni e Logoreci. Shkurtin e 1902 i dërgon një letër apokrife konsullatave të huaja për kërkesat që kishin kryengritësit mirditorë në atë kohë. Nga 17 marsi i 1905 deri më 15 mars 1906 shërbeu si famullitar në Dajç, dhe më pas në Kukël. Më 1908 si përfaqësues i shoqërisë “Agimi” mori pjesë në takimet që u bënë me rastin e Kongresit të Manastirit.

Më 1913-1916, pas mbarimit të rrethimit të Shkodrës, vijoi të shërbente si famullitar i Kuklit, ku në mars të 1914 hartoi një projekt për krijimin e një ferme bujqësore moderne të cilin ia dorëzoi konsullit të përgjithshëm të Perandorisë Austro-Hungareze në Shkodër, Hallas. Organizoi qëndresën kur serbët ripushtuan zonën dhe në ikje e sipër e arrestuan në janar të 1916.

Gjatë pushtim-administrimit austro-hungarez, u thirr në Shkodër si anëtar i Komisís Letrare dhe më 11 dhjetor 1916 u emërtua mis veprues i Komisisë me rrogë. Në maj të 1917 ndërmori një ekspeditë shkencore trijavore në qytetin dhe krahinën e Elbasanit për të gjurmuar veçoritë e të folmes së elbasanishtes, që Komisia kishte vendosur të ishte baza e shqipes së njësuar.

Më 1921 u zgjodh deputet i prefekturës së Shkodrës, u rizgjodh në dhjetorin e 1923; në famullinë e tij në Kukël kishte lënë zëvendës Dom Ndre Zadejën. Gjatë veprimtarisë parlamentare, Mjeda në qershor 1921 u caktua në Komisionin parlamentar të Drejtësisë. Në korrik mbajti një fjalim të fuqishëm për çështjen e masakrave serbe në Kosovë. Hartoi edhe pjesë nga rregullorja e brendshme e parlamentit të kohës, përkatësisht ligjin për formimin e komisionit për shqyrtimin e zgjedhjeve të deputetëve, si dhe funksionimin e tij. Pas vrasjes së Avni Rustemit, Mjeda bashkë me kolegët e vet përfaqësues të Shkodrës, u kthye në Shkodër dhe në maj të 1924 nxit fshatarët e Kuklit që të përkrahnin revoltimin e njësive të ushtrisë që çuan drejt Lëvizjes së qershorit dhe qe pjesë e shtabit të kryengritjes.

Pas Lëvizjes jetëshkurtër të qershorit dhe rikthimit të Zogut, tek po bëhej gati të shkonte me autobus në Tiranë që të merrte pjesë në punimet e Asamblesë, u arrestua dhe u burgos në Prefekturën e qytetit të Shkodrës nga 14 janari deri më 2 mars 1925. U tërhoq nga jeta politike dhe u kthye në Kukël. Nga viti 1930 qe mësues i gjuhës dhe letërsisë shqiptare në kolegjin jezuit në Shkodër. Ndërroi jetë më 1 gusht 1937 nga një atak në zemër.

 

Kush ishte Gustav Majer?

Gustav Meyer (25 nëntor 1850 – 28 gusht 1900) ishte një gjuhëtar gjerman, studiues i gjuhëve indo-evropiane, konsiderohet të jetë një nga albanologët më të rëndësishme të kohës së tij, më e rëndësishmja provoi se gjuha shqipe i përket familjes indo-evropiane. Në nder të kontributit të tij për albanologjinë, një shkollë në Tiranë mban emrin e tij.

Lindi në Groß Strehlitz në provincën prusiane të Silezisë (sot Strzelce Opolskie në Poloni). Më 1867 u regjistrua në Universitetin e Breslau (sot Universiteti i Wrocław) për të studiuar filologji klasike, gjuhët indo-evropiane, greqishten moderne dhe sanskritishten. Aty u ndikua nga filologët Martin Hertz dhe Adolf Friedrich Stenzler. Më 1871 ai mbrojti dizertacionin De nominibus graecis copositus (Emrat e përbërë grekë). Të njëjtin vit u emërua ndihmësprofesor në Universitetin e Göttingen, dhe një vit më vonë profesor i gjuhëve të lashta në të njëjtin universitet.

Shkoi të punonte në një gjimnaz në Gotta, nga 1874 në Malá Strana, Pragë me ndërmjetësimin e Wilhelm von Hartel, dhe u emërua lektor i jashtëm (Privatdozent) tek Charles University në 1876. Vitin tjetër u emërua profesor i sanskritishtes dhe gjuhësisë së krahasuar tek Universiteti i Gracit, ku vijoi studimet në greqishten e lashtë, turqishten dhe shqipen. U bë profesor i plotë në Grac që nga 1881. Për shkaqe shëndetësore serioze, hoqi dorë nga mësimdhënia dhe kërkimi shkencor më 1897 dhe vdiq në Fieldhof, pranë Gracit.

Gjatë periudhës kur punoi në Grac botoi studimin e tij Kontribute mbi teorinë e fjalëformimit në greqisht dhe latinisht (1872). Atje u përqendrua rreth albanologjisë, dhe përgatiti themelet e dishepullizimit përmes botimit të veprave që vijojnë:

1. Albanesische Studien, I, (1882);
2. Etymologisches Wörterbuch der albanesischen Sprache, Strassburg, (1891);
3. Kurzgefasste albanesische Grammatik, Leipzig, (1888);
4. Zum indogermanischen – Perfectum auf die albanesische Formenlehre, published in the Miscellanea di filologia e linguistica in memoriam by Napoleone Caix e Angelo Canello, Firenze, (1886);
5. Die lateinischen Elemente im Albanesischen, published by Gröbers Grundriss, I, I. Auflage (1888) etj.

Meyer çmohet si gjuhëtari që provoi se gjuha shqipe i përket familjes indo-evropiane. Ai njihet për korrespondencën e gjatë me Jeronim de Radën, figurë prijëtare e Rilindjes Kombëtare.