Sotir ATHANASI: Takim i autorit me personazhin e tij (1)

Paramnezi

( – Nuk e kuptoj: çfarë bënte dhe përse iku.
Shoku im ngrijti supet me shpërfillje.
– Përgjonte?
– S’e besoj.
– Vëzhgonte punën tënde?
– Nuk m’u duk.
– Po çfarë pastaj?
– Ajo sikur na studionte.
– Kë?
– Më duket jo të dyve.
– Po kë?
– Më duket se ty! ,- tha shoku im fytyrëvrarë. )

Treni elektrik mbërrijti në Maruzi.
Tani s’më ndalonte më asgjë për të shkuar te shoku im restaurator. Kisha me vete buqetën me lule të freskëta dhe gazetën që mora te kiosku i shtypit të huaj në Omonia. Bashkëardhetarin tim të braktisur nga gruaja, nuk e takova. Kurioziteti më shtynte të dija, mbi të fshehtën e karficës flutur, ashtu siç edhe do të gëzohesha, nëse, flutura, do të rikthehej e do të ndalej në jakën e këmishës së tij të bardhë e madje shumë të bardhë…
Këto bluja, por në Athinë kemi migruar e ku i dihet? Unë s’kam për t’a harruar (e ndjekur) rrjedhën e tij, siç nuk do të lë mënjanë, edhe fatin e “Profesorit” të “Petro Ninit”…
Shtypa butonin e ziles dhe kur dëgjova sinjalin, shtyva portën.
Katër a pesë hapa më tutje, shokun tim e befasoi buqeta me lule. Mua, statujat.
– Ç’e ke këtë orkide?
– Ç’e kam! Po a nuk the se po punon me hyjnesha?
Ai buzëqeshi. Unë vazhdova:
– Njëra nga këto, sigurisht që është tokësore dhe do të bëhet, patjetër e jotja, besoj.
– Sikur të ndodhte kjo, ti do të ishe kumbari.
– E pranoj sfidën, vetëm aman të bëhet.
Isha tërësisht i befasuar nga skena e hapur përpara meje: një oborr me katër kolona dhe po aq hyjnesha. Përveç kësaj, shitësja buqetën e kishte thurur të tillë që, si bazë kishte një degë lisi. Anës e zbukuruar në një mënyrë të tillë që, s’kishte se si të mos I binte në sy, mjeshtrit, shokut tim të fëmijërisë. Ai duke njohur shpërfilljen time, tha:
– Me porosi t’a kishe bërë, nuk do të dilte kaq e arrirë. A nuk ke dëgjuar, miku im, se tradita e luleve të dasmës, është pikërisht e tillë? Dhe, a nuk vihej mbi çatitë e shtëpive si shenjë gëzimi?
– Pra, ardhja ime me këtë orkide, është ogur i mirë?
– Le të shpresojmë, – tha ai.
M’a mori buqetën dhe e vendosi te shtatorja e parë. Gjithmonë kur flitej për statuja, mendoja zymtësinë që vinte nga shekujt e lashtësisë, mbuluar gjithashtu, me mykun që mbart vjetërsia. Por do të mjaftonin edhe vetëm këto trupore në kolonën e rifreskuar nga  shoku im, që të ndërroja mënd menjëherë për diçka tjetër. Së pari turpëronin besimin tim të gabuar dhe së dyti, të bindesha për dritësinë që mbushte habitatin.
Në çdo kolonë, ishte gdhendur një shtatore femre. Një cohë e gjatë në mermer i vishte ato hijshëm për të zbritur deri në fund të këmbëve, tek sandalet, ku dhe qe, mbarimi I shtyllave. Tek ai cak, niste edhe borduri që I tregonte statujat të hipur mbi piedestal.
Mua më hipnotizuan. Kisha marrë trajtën e trupave që sodisja.
– Këto janë KARIATIDHAT, – spjegoi shoku im. Kështu thirren edhe në anglisht, por edhe grekët, kështu I quajnë: “Kariatidhes”. Shqip, mund t’u themi: “Grua prej mermeri”. Ose “Bukuroshe e mermertë”. Dhe, siç e shikon, këtu kemi katër të tilla.
Ato qenë vendosur: dy në të majtë dhe po aq në të djathtë. Hyjneshat e qosheve, krahun anësor e kishin të ngrijtur lart.
– Arkitrau i portës, duhet të jetë vendosur më vonë, – vërejti ai. – Ndryshe, do të qe i pakuptueshëm pozicioni i tyre.
– Ashtu mendoj edhe unë. Ky duhet të ketë qënë një kopsht i hapët dhe që, me siguri, soditej nga distanca. Mbase fillimi a hyrja e një lulishteje. Këto perëndesha nuk mbajnë kot në dorën e tyre nga një shportë me lule, simbol ky, që të grish të hysh, a si në vënd të përshëndetjes për mirëseardhje.
– Është shumë i drejtë mendimi yt.
Kariatidhes janë përdorur për herë të parë në arkitekturën greke në lashtësi. Shëmbullin më tipik për këtë, është EREKTUMI I ATHINËS.
– Të jenë kaq të vjetër këto? – shqeva sytë unë.
– Aspak! Ky stil, rinisi të shfaqej në Rilindjen Greke, aty nga fundi i viteve 1880-1890, natyrisht edhe më pas. Kurse ateljei, duhet të jetë ngrijtur rreth vitit 1900.
– Pse je kaq i sigurtë për datimin?
– Sepse, rreth këtij viti, mjeku amerikan me origjinë austriake, KARL LANDSTEINER, duke studiuar IMUNOLLOGJINË, krijoi sistemin e klasifikimit të gjakut në katër grupe: A.B.AB dhe 0.
Kësisoj, skulptori njihte, jo vetëm anatomisë, por edhe fiziologjinë e trupit të njeriut, karakteristikë kjo, për të gjithë njerëzit e racës së vetë.
– Ku, padyshim, bën pjesë edhe ti, – e ndërpreu unë,
Ai buzëqeshi.
– Edhe kështu mund të thuhet, por desha të nënvizoj se, skulptori i këtyre hyjneshave, ka njohur në detaj, fiziologjinë e organeve funksionale të njeriut. Se, ndryshe, s’kishte se si të informohej për këtë zbulim të ndodhur gjashtë muaj përpara se ai të përfundonte kariatidhën e kreut. Kam bindjen se ai ka qënë një humanist.
– Edhe unë,dua të besoj se ai, bënte pjesë në grupin e atyre, për të cilët, NJERIU, vihet në qëndër të GJITHËSISË, si i vetmi burim vlerash të vërteta.
– Pse? Ekzistojnë të dhëna që flasin për rryma, grupe dhe nëngrupe të antivlerave? – pyeta unë dhe ai, në vënd të përgjigjes, më tha:
– Largoju dhe shikoji nga distanca këto hyjnesha se, nuk të kam thirrur për diskutime pa bereqet.
Unë bëra atë që më tha.
Statuja, në shportën e së cilës, ishte vendosur buqeta, ngjante plotësisht e vërtetë. Dora që mbante atë ishte e krisur në llërë dhe kjo e bënte, jo vetëm të njëmendtë, por edhe tejet jetësore, deri në masën që, kur e vura re, ndjeva një lëndim në shpirt.
– Si e prerë shpate, sqaroi shoku im.
Unë, pa Ia ndarë sytë, tunda kryet me keqardhje.
– Janë të katërta të goditura në të njëjtin vënd.
– Si është e mundur?
– Ja që ëahtë- tha ai dhe pas një grime, shtoi: – I dëgjove mbrëmë lejmet?
– Jo, pse?
– Në Top Channel, më duket, ishte intervistuar një familje nga Elbasani.
– Pastaj?
– Tre fëmijë të një vatre, shtatëmbëdhjetë vjet më parë, se kaq ishte fëmija më i madh dhe dy të tjerë, pas tij, njëra vajzë, kishin lindur pa dritën e syve.
– Edhe rrufeja, nuk bie dy herë në të njëjtin vënd, – përfundoi ai.
– Kjo vlen edhe për këto hyjnesha, – thashë unë.- Duket si punë fantazmash që ka kërkuar gjakun e tyre.
Shoku im resraurator, qeshi me shpoti:
– Po atyre të verbërve, fantazma ua thithi dritën e syve?
Qeshi sërish, por me dhimbje:
– Po të qe gjellë skulptori dhe të na dëgjonte se si arsyetojmë kaq pa të keq, kaq profan e kaq larg njohurive më minimale, ai do të gajasej. Më e pakta do t’a quante trashtinë. Se e tillë është sjellja jonë. Në fillim, edhe unë rashë në kurthin e ngrijtur kaq natyrshëm. Vërtet, këto kolona, pas tërmetit, morën krisëm. Madje për njëherësh, mëndja të shkon, jo te djallëzia, as te mashtrimi e aq më pak, te pabesia tinzare.
Prandaj, nisa që shkakun t’a kërkoj jashtë tyre. Te nëntoka. Thellë, në brendësi të saj. Trualli duhet të ketë ndonjë damar, a burim nëntoksore, i cili, herë zihet e herë lëshohet. Sipas llojit të lëkundjeve, intensitetit të tërmetit dhe shtresave të nëndheshme, – mbylla unë arsyetimin e një profani. Shoku im sërish qeshi.
– Arsyetimi yt, miku im, mund të bindë këdo jashtë fushës. Kurrësesi specialistët e saj. Pse godinat për rreth, nuk e kanë ndjerë tronditjen? Qëndresa e tyre stoike flet edhe për atë që, zona, është e mirëstudiuar. Atëhere, mëndja të shkon te skulptori. Te një veprim I tij tinzak. Mbase te një prapësi, por jo trill, ndonëse me ‘të ngjan. Te ndonjë dhelprëri, por jo nga ligësia. Atëhere pyetja shtrohet:
– Çfarë e ka zëmëruar autorin në punën e tij, bërë me aq talent e përkushtim sa (le t’a quajmë kështu, edhe pse me dhimbje), që të ndyje veprën e tij? Se, duhet të pranojmë që, tërmete kanë rënë edhe më parë në këtë shekull e ca. Dhe duhet të më besosh miku im, se unë jam I vetmi restauruese në gjithë këtë CENTAUR për këto KARIATIDHA. Është e mundur që llërët e këtyre HYJNESHAVE, të mos jenë prekur nga…, tehu i shpatës?
Sigurisht që jo. Por ato janë “mjekuar” vetëm nga ustallarë të punës me allçi. Argument më të mirë kam gjurmët e gipsit që i gjeta, me të hyrë në këtë KABINET HYJNESHASH.
Seç ka një përkesë me rastin e Elbasanit. Edhe më parë, kemi dëgjuar që aty të lindin qingja me dy kokë, e viça me pesë këmbë. Këto, miku im, duhet të kenë qënë sinjale që dërgon Universi për…, RESTAURATORËT e MJEDISIT. Por, fatkeqësisht, këto thirrje për KUSHTRIM, në rastin më të mirë, i shihnin ustallarët e punës me gips e jo pushtetarët. Atëhere UNIVERSI, dërgoi një tjetër sinjal. Lindi një njeri, pa dritën e syve. E kjo, s’bëri asnjë përshtypje, ndonëse qe fatkeqësi. Universi e përsëriti, me durim kumtin. Por njerëzit, të verbuar e shurdhuar, nuk dëgjonin kambanat që binin. Akademikët, pas rënies së tyre si gjethet e vjeshtës, u fosilizuan.
– Besoj do të ketë dalë ndonjë usta allçie që të ketë dhënë këshillën e duhur, të paktën asaj familjeje që të largohej nga Elbasani dhe. . .
– Po. Harrova të të them:
Familja, bëri edhe një fëmijë të katërt pasi qe larguar nga Elbasani. Ky e kishte DRITËN e SYVE.
– E mora me mënd.
– Edhe te këto Hyjnesha, ka diçka binjake me atë që folëm.
Ty të shkoi mendja për fantazma. Dhe me të drejtë. Kjo, ngaqë, shumë gjatë jemi ushqyer e bombarduar madje, me rite e bestytni. Logjika aty të shpie. Por fantazmat kanë tjetër kafshim dhe lënë tjetër gjurmë. Që, gjithsesi, duhet të ishte krejt i ndryshëm nga ky teh shpate, kame,
apo. . .Mua më duket se, jo Universi, por vetë SKULPTORI, na jep sinjalin për të na tërhequr vëmendjen që, jo vetëm t’a shikojmë skulpturën , si vepër artistike, por të mësojmë diçka nga historia e një dashurie që zë fill këtu, me këtë masë të mermertë. E kjo, patjetër që duhet të ketë të bëjë me ndonjë ndodhi toksore…, gjaku.
Unë mbeta si i hutuar.
Ne ishim ndarë që pas mature. Unë vajta ushtar dhe tani kishim, mbase më shumë se një një dekadë emigracion. Shkurt ishim degëzuar. Unë e dija që ai ishte i talentuar në pikturë, por nuk mund t’a mendoja se kishte mbase më shumë talent në skulpturë. Për më tepër, kaq i studiuar. “Ai nuk e ka harxhuar kohën kot në Akademinë e Arteve”, do të thoshte për ‘të im atë. Shoku im bënte piktura nudo që hyjnizonte format anatomike dbe harmoninë përpjesëtimore të këtyre linjave, sensualizmi I të cilave, kënaqte syrin e soditësit deri në emocion.
Dhe ja tani: ai fliste për skulpturën. Për këto kariatidhën që, po t’a zbërthejmë fjalën në etimologjinë e saj, siç edhe bëjnë gjuhëtarët, do të përkthehej, jo vetëm çfarë është shkruar në fjalor, por diçka tjetër. Fjala greke KARIATIDHË, përbëhet nga dy fjalë: KARDHJA, që do të thotë në shqip ZEMËR dhe ADHJA, që në shqip do të thotë BOSH. Pra KARIATIDHË, do të thotë ZËMËRBOSH dhe shoku im, për të cilin, krenohem, thotë se:
Skulptori, me prerjen e damarit, ka dashur të shprehë pikërisht të kundërtën e saj. Saktësisht atë që: këto hyjnesha, jo vetëm se nuk e kanë zemrën bosh, por, përkundrazi. Plot dhe të plagosur. Madje një gjë e tillë, duhet kërkuar në një tronditje të thellë shpirtërore e cila, padyshim që, ka të bëjë me gjakun. Si e qysh, do t’a shohim. Unë nuk mund të rri pa nënvizuar se: merita e restauratorit, qëndron në zbërthimin e domethënien së kësaj prerjeje. Saktësisht, në llërë si pjesën më funksionale të krahut si dhe sensuale gjithashtu.
Ky detaj është shekspirian. Si shamia e humbur e Otellos. Kjo gjetje tejet e shkëlqyer, si edhe po aq madhështore, është meritë e veçantë e skulptorit persian – NADIR…
Shoku im u ul te këmbët e kolonës:
– Çfarë sheh këtu?- më pyeti dhe tregoi me dorë atë që mund të quhet, “prerje tërthore” në sandalen e skulpturës.
– Një krisje.
Ai tundi kokën që unë të vazhdoja arsyetimin.
– Një plasë, ose një e krisur në qelq, – thashë.

Ai sërish tundi kryet. Unë shtova:- Një krisje në lëkurën e një fruti shumë të pjekur.
Ai miratoi dhe I ndriti, jo vetëm shikimi, por edhe nuri.
Kjo më bëri të kuptoj se, isha futur tashmë në botën artistike të restauratorit.
– Qershi krapje ose qershi krisje, kokrave të së cilës kur piqen, u pëlcet pak lëkura.
Ai thirri: – Kjo është!
Toni i zërit të tij, duhet të qe, mbase I ngjajshëm me atë që mendohet për Arkimedin kur thirri: EUREKA! Dhe tha, po me atë ton:
– Aty ndalu! Kjo ka shumë vlerë.
Së pari të mos harrojmë se jemi në skulpturë. Ndryshe do të qe, po të kishim përpara një pikturë. Ngjyrat e saj, patjetër që do të na orientonin edhe drejt më mistikes.
– Pra: t’i fole, për qershi krapje, apo për qershi krisjeje, kokrave të së cilës, u pëlcet pak lëkura. Kështu nuk the?
– Po.
– Dhe ato kanë ngjyrën e…
– Gjakut, padyshimin më të vogël.
– Pra: Je I sigurtë se kjo krisje është shënjë e…
– Gjakut që kërkon të na i japi skulptori. Për këtë nuk kam asnjë mëdyshje.
Portreti i shokut tim u rigjallëruar:
– Të lumtë, miku im! Ja pse të kam thirrur.
Unë vazhdoja të ishe sërish i befasuar.
– Kemi zbuluar, së bashku, pjesën e parë të së fshehtës.
– Pse? Beson të ketë edhe një të dytë?
– Po dhe mbase më e vështirë. Kot nuk e kam quajtur këtë KODI DA VINÇI. Por së bashku, kam bindjen se do t’ia dalim.
Ecim më tej. Ai vendosi gishtin te fillesa e krisjes, të cilën unë e quajta: nerv, ose bisk.
-Jo, – tha ai.- Pse të mos e quajmë nepërka, ose nepërkërim?
– Pse?
– Se ajo, hamendësoj, ka të bëjë me dashurinë. E kjo ngjason me shpërthimin e luleve në mbarim të shkurtit. Ato gënjehen. Dimri, jo vetëm s’ka ikur, por në një rikthim tinzar, paraqitet edhe më i egërsuar: me acar e ngrica. Gonxhet e sapo çelura zihen në befasi. Për pasojë, kemi vyshkjen e ngrirjen e tyre.
– Edhe kështu mund të merret. Por ky shpjegim, nuk më duket i natyrshëm. I kërkuar, po. Vetëm në qoftëse, duam të kapim peshkun dhe pastaj të shohim nëse, në barkun e tij, është unaza magjike.
– Pikërisht për këtë aludova dhe unë.
Ai u ngrit për t’u ulur te kolona e dytë. Dhe tregoi. Kë do të pyesni ju? Vetëtimën,
Pikërisht atë vijë gjarpërushe nga e cila, kërkonte të zbulonte dritën e fortë, që kishte flakëruar, në qiellin e hyjneshave. Kërkonte të kapte të pamundurën: shkrepëtimën.
– Po tani?
Shkoi tek e treta dhe më në fund, tek e katërta: E njëjta gjurmë! E njëjta vetëtimë! E njëjta rrufe!
– Vetëm rastësore, s’mund të jenë ato.
– Po çfarë?
– Nuk e di. Edhe dielli nuk e nxjerr kokën në të njëjtin vënd e në të njëjtën orë, të nesërmen. E jo më katër ditë radhazi. Kjo për shkak të rrutullimit të Tokës në një periodicitet kohor.
– Atëhere? – lëshoi pyetjen dyshuese shoku im:
– Është një klithmë që del nga skulptori. Një brengë që ai kërkon t’a ndajë me ne, të mëvonëshmit. Por kujt, miku im? Gjithkujt? Jo. Absolutisht, jo. Vetëm atij që e meriton t’a dëgjojë këtë histori. E ky dikush, nuk duhet t’i përkasë racës së punës me allçi. Për më lart duhet të ketë menduar, me të drejtë ai.
– Këtë kam kuptuar edhe unë. Prandaj dhe të thirra. Jo për të më ndihmuar në pastrimin e tyre. Absolutisht. Por për të arsyetuar mbi ‘to. Jemi përpara një të fshehte, sa të bukur, aq edhe të dhimbshme.
Dhe ai vazhdoi, pa më lënë hapsirë për të pyetur:
– Ajo që kam studiuar më thotë se : tremijë vjet përpara Krishtit, në Egjiptin e lashtë, u shpikën shenjat, të cilat u shfrytëzuan për mbishkrimet zyrtare, por që u përdorën edhe në objektet monumentale fetare. Egjiptianët I mendonin tepër figurative dhe me fuqi magjike. Për ne, ka më tepër rëndësi figuracioni. Nëpërmjet tij mund të shprehemi. Të tregojmë një histori të trishtë. Të kumtojnë diçka për pasardhësit.
Ai mori një revistë të ilustruar dhe tha: – Për shëmbëll, këtu janë shënuar tri motërzime të alfabetit në heroglife.
– Si u zbuluan ato?
– Krejt rastësisht. Një ushtarak francez, gjatë pushtimit të Egjiptit nga Napoloni, gjeti një copë bazalti të zi që i dha çelësin e hieroglifeve. Ky u quajt: GURI I ROZETËS.
Aty qenë tri mbishkrime: greqisht, në gjuhën demotike, helenike dbe në gjuhën demotike egjiptiane. Guri, që nga viti 1820-të ndodhet në Muzeun e Londrës. Dhe të mos harrojmë, se këto kolona, janë ngrijtur, pas kësaj date.
– Që do të thotë?
– Se skulptori e ka njohur këtë gjuhë.
– Po sikur ky gur me vlerë për arkeologjinë të binte në dorë të ndonjë merhumi egjiptas?
– Aty ishte, pse s’ra?
Unë ngrijta supet.
– Se nuk e la Universi të ndodhte një gjë e tillë. Në Univers, nuk mund të ketë asgjë RASTËSORE. Edhe në teorinë e KAOSIT, thuhet se veprojnë ligjësi. Por neve, duke mos I njohur ato, themi: JANË KAOTIKE. Por, le të mos shkojmë kaq thellë.
– Nuk më thua? – ia ktheva unë në greqisht: – Fërkime e këtyre mermerëve e ke nisur nga lart – poshtë, apo nga e kundërta?
Ai qeshi.
– Do të thosha se kështu ndodh, kur masazhi i gruas nis nga këmbët e saj.
– Po, se zbulohet nepërka. Këtë do të thuash?
– Mbase do të qe më ndryshe, po të filloje nga kreu. Do të të trulloste bukuria dhe kur të zbrisje deri në tringtringë, do të ishe I lodhur. Sytë mbase nuk do të t’a kapnin atë . . ., nepërkën.
– E cila, – e ktheu ai gjuhën në shqip, – aty dremit. Po, a fle, megjithatë?
Befas, u ul te këmbët e hyjneshës: – Afrou, – më tha.
Unë I shkova pranë.
– Skulptori duhet të ketë qënë duke punuar këtu. Në këtë pozicion. Ai duhet të gdhëndte sandalet. Punë që kërkonte vëmëndje dhe mprehtësi. I lodhur. I djersitur. Flokët I kanë zënë sytë. Edhe pluhuri deri në qepalla. Pse jo? Deri në qerpikë. Është plotësisht i zbardhur. Kjo e bën më fisnik, po aq sa edhe madhështor si të kishte mbërritur në habitatin e këtyre hyjneshave. Në një shoqëri tepër të merituar, por edhe të papritur e të gatshëm edhe për ndonjë gabim. Se: Puna, me gjasë, s’po I ecte dhe aq mirë, siç ndodh rëndom përpara zbulimeve befasuese. Se diçka e jashtëzakonshme kërkon të vejë në provë. Kë? Meritën. Nëse je ti njeriu përkatës që duhet t’i besohet ai zbulim. Atë sekret. Se përpara tij ndodhemi.
Ishte kjo arsyeja që e angazhonte si përpara një detyrimi. Përqëndrimi kishte arritur cakun e tejmë, tek skaliste kujdesshëm atë vënd, ku do të linte shënimet e brengës së tij. Kumtin për vuajtjet e shpirtit. Dhe, a ishte aq I aftë për të përcjellë atë këngë të dhimbshme të ngjajshmëve të vet?
Mjeshtri, këtu duhet të ketë qënë, shoku im, ndërsa, një mizë, grenxë, a bletë, iu ngatërrua nëpër leshra. Por mund të ketë qënë edhe një televalë ajo që ia rrëmujosi veprimet. Në fund, duhet pranuar se, dikush duhet t’i jetë afruar e i ka dhënë lajmin tronditës. Pas kësaj, ai, me vetëdije, ia ka hedhur shtatores skarpellën. S’është e vështirë që pas kësaj të besojmë se, ajo vajti dhe shënjoi llërë e krahut dhe jo gjetiu. Se me gjak kishte të bënte edhe kumti .
Shoku im i futur e madje i zhytur në arsyetimet e tij, si ndonjë aktor e regjisor njëherësh, mua më ngjau se e përfytyronte skenën dhe më tha me një ton të prerë:
– Shiko majtas, lart, tani!
Unë bëra atë që më tha. Befasia Ishte e plotë. Çudia e madhe.
Tre metra më tej, një kafaz hekuri rrethonte për gjysëm atë që mund të quhej ballkon. Ai kishte dalë jashtë projeksionit të murit, vetëm njëzetë centimetra.
Pas qelqeve, një perde tyli. Thekët e tisit binin mbi flokët e një vajze, a gruaje të re, vetëm për një a dy sekonda, se pastaj, u zhduk.
Qe nëpërdukur silueta e një femre të re në moshë. Por qe gjithashtu një kapje përgjimi.
Largimi I saj I menjëhershëm e shtonte edhe më tepër hamëndësimin. Ktheu krahët e brishtë dhe shpinoren thuajse të hapur fare deri në bel. Gjithsesi, edhe në atë grimë të kohës, syve të zjarrfiksit, s’mund t’i shpëtonte. Ishte e njëjta femër që kisha parë javën e shkuar te këpucari. Zëri I saj atë ditë, më kujtonte jehonën që përcillte një vajtim a logori. Ja tani dhe portreti i dikuj në trajtë disi të lakuar, që, gjithsesi, shëmbëllente me dikë. Mos qe fantazmë që zhdukej dhe rishfaqej në kohë të përshtatshme vetëm për ‘të?
Pyetja: ” ku e kam parë, që e martë e mira “, nuk më shqitej nga mëndja. Siç duket e paskam thënë edhe me zë, krejtësisht pa vetëdije, prandaj shoku im tha duke treguar skulpturat:
– Ja ku e ke parë.
Unë u hutova. Ai vazhdoi:
– Gjithmonë kam menduar në të njëjtën mënyrë, ashtu si edhe tani. Mbase është mbesa, apo stërmbesa e këtij modeli në katër kopje.
– Domethënë se nuk kam gabuar, ndonëse e pashë vetëm pak sekonda. Por nuk e kuptoj: çfarë bënte dhe pse iku?
Ai ngrijti supet. Shpërfillja e tij nuk më pëlqeu:
– Përgjonte?
– S’e besoj.