Vjen në shqip një nga kryeveprat e letërsisë moderne europiane

Vjen në shqip një nga kryeveprat e letërsisë moderne europiane “SHESHI I DIAMANTIT” i MERCÈ RODOREDA përkthyer nga Bashkim Shehu

Titulli: Sheshi i Diamantit

Autori: Merce Rodoreda

Përkthyes: Bashkim Shehu

Numri i faqeve: 226 fq

Çmimi: 800 lekë

Botues: Botimet IDK

ISBN: 978-9928-136-59-6

Historia sa prekëse, aq dhe realiste dhe e fuqishme e Natalisë, një vajze të thjeshtë e naive, që në Barcelonën republikane, e më pas gjatë periudhës së luftës civile spanjolle, përjeton dramën e mjerimit, të humbjes së të shoqit, të vetmisë, derisa më në fund zbulon një dashuri të re, e cila i hap përpara mundësinë e një jete të re…Me një intensitet të rrallë, zëri delikat i Natalisë na flet për ndjenjat, sensibilitetin, gjithë brishtësinë e kompleksitetin e shpirtit femëror. Sheshi i Diamantit është romani më i bukur që i është kushtuar ndonjëherë Barcelonës, – një ndër gurët themeltarë të mbarë letërsisë moderne spanjolle.

“Me të mbyllur faqen e fundit të Sheshit të Diamantit, mendova: lexova një kryevepër”. Marco Lodoli, La Repubblica

“Shkrimtarja më e rëndësishme katalane e të gjitha kohërave, por edhe më enigmatikia” Corriere della sera

Mercè Rodoreda (Barcelonë, 1908-1983) konsiderohet shkrimtarja më e lexuar dhe më e përkthyer e letërsisë katalanase. E përfshirë politikisht në veprimtarinë antifashiste, pas fitores së Frankos ajo u detyrua të merrte rrugën e mërgimit, nga ku u kthye në atdhe vetëm në vitin 1972.

Kapitulli i parë

Zhulieta erdhi në ëmbëltore enkas për të më thënë se, para shortit për buqetën me lule, do hidhej një herë ai për filxhanët e kafesë; ajo i kishte parë, qenë shumë të bukur, me nga një portokall të ndarë më dysh të cilit i dukeshin bërthamat, të pikturuar në sfondin e bardhë. Unë s’kisha asnjë qejf të veja për të kërcyer, as edhe të dilja, pas një dite të kaluar duke shitur ëmbëlsira, me majat e gishtave që më dhimbnin ngaqë kisha lidhur tërë ato kordele të praruara dhe tërë ato nyje dhe fjongo. Por dhe sepse e dija që Zhulietës i mjaftonin tre orë gjumë dhe s’i bëhej vonë nëse flinte apo nuk flinte. Mirëpo ajo këmbënguli ta shoqëroja, dhe unë që e vuaja po qe se ndokush më kërkonte ndonjë gjë dhe më duhej t’i thosha jo, pranova. Vajta aty e veshur me të bardha nga koka te këmbët: fustani dhe këmisha e kollarisur, këpucët si cirka qumështi, vathët brej brumi të bardhë, tre byzylykë që shkonin me vathët dhe një çantë po e bardhë, që Zhulieta më tha se ishte prej meshini, me një mbërtheckë të artë në trajtë guaske.

Kur mbërritëm te sheshi, muzikantët kishin filluar t’u binin veglave. Tavani ishte i zbukuruar me lule dhe shirita letre ngjyra-ngjyra. Disa prej luleve iu kishin futur brenda nga një llambë dhe i tërë tavani dukej si një ombrellë e përmbysur, ngaqë fundet e shiritave qenë lidhur të gjitha lart. Rripi prej llastiku që më mbante zhuponin, po më shtrëngonte: më kishte munduar aq shumë gjersa e kisha futur me një shtizë në një si grep dhe pastaj e kisha mbërthyer me një sustë e kapur me një gajtan pambuku. E mora me mend se duhej të më kishte bërë ndonjë shenjë të kuqe në bel, aq më tepër që sa herë që e nxirrja frymën, e ndjeja sesi më mundonte. Platforma ku rrinin muzikantët ishte e qarkuar me shpargjishte me lule prej letre të lidhura përreth me tel të hollë, duke formuar një si parmak. Muzikantët, me mëngët e këmishës përveshur, qenë të djersitur. Nëna kishte vite që më kishte vdekur dhe s’qe më aty të më jepte këshilla, kurse babai qe martuar prapë. Kishte gjetur një grua tjetër, kurse unë kisha humbur një nënë, që kishte jetuar veç për t’u kujdesur për mua. Dhe babai qe martuar prapë dhe unë ja ku isha, vajzë e re, fare vetëm aty në Sheshin e Diamantit, duke pritur sa të hidhej shorti për filxhanët e kafesë, me Zhulietën që po më bërtiste duke u përpjekur të dëgjohej përmbi muzikën, mos u ul, se do bëhesh me zhubra, kurse unë që ia kisha ngulur sytë llambave të veshura me lule e shiritave të ngjitur me brumë dhe shihja e hutuar se si të gjithë po kënaqeshin, kur befas një zë më pëshpëriti në vesh: kërcejmë?

Pa u menduar shumë, iu përgjigja se nuk dija të kërceja, pastaj u ktheva ta shihja. Qe një fytyrë që e kisha aq afër sa nuk e pashë dot tamam si ishte, po ishte fytyra e një djali. S’ka gjë, më tha ai, di unë të kërcej, të mësoj unë. M’u kujtua i shkreti Pere, me përparësen e bardhë, i mbyllur duke gatuar, në katin e nëndheshëm të hotelit Colón, dhe vajta bëra budadallëkun dhe i thashë:

“Po sikur ta marrë vesh i fejuari im?”

Ai djalë u afrua edhe më dhe tha, duke qeshur, “kaq e vogël dhe qenke fejuar?” Dhe kur qeshi, buzët iu hapën dhe i pashë dhëmbët krejt. Kishte ca sy të vegjël prej majmuni dhe një këmishë të bardhë me vija të kaltra, me kopsën e sipërme zbërthyer, e sqetullat tërë djersë. Por befas ai më ktheu shpinën, u çua në majë të gishtave dhe si vështroi majtas e djathtas, u kthye prapë nga unë dhe më tha, “më fal”, pastaj zu të bërtiste: “Ej!… Ma ka parë njeri xhaketën? Ishte në një karrige, afër muzikantëve! Ej!…” Më tha se ia paskëshin marrë xhaketën dhe se do kthehej shpejt, duke shpresuar se do ta prisja. Dhe zu të bërtiste: “Sintet!… Sintet!…”

Atë çast, nuk di se nga doli Zhulieta, e veshur në ngjyrë kanarine, qëndisur me jeshile, dhe më tha, “më mbulo, se duhet të heq këto këpucët… nuk mundem dot më…” I thashë se nuk lëvizja dot ngase një djalosh që po kërkonte xhaketën, më kishte kërkuar të kërcenim dhe më kish thënë që ta prisja. Dhe Zhulieta tha “vallëzoni, vallëzoni…” Dhe bënte aq shumë vapë. Kalamajtë hidhnin fishekzjarre dhe këllcaca nga qoshet e rrugëve. Përtokë ishte plot me bërthama shalqiri dhe nëpër cepat e sheshit kishte grumbuj lëkurash shalqiri dhe shishe të zbrazura birre, kurse nga tarracat hidhnin fishekzjarre. Dhe nga ballkonet. Shihja fytyra të djersitura dhe djem që fshinin fytyrën me shami. Muzikantët tundeshin të kënaqur. Gjithçka si në një skenë teatri. Dhe pastaj paso doble^[1]. Kërceva duke shkuar sa andej këtej dhe ai më dukej aq larg, teksa në të vërtetë e kisha fare pranë, që po më pëshpëriste, “a e sheh që ditke të kërcesh!” Dhe ndjeva erë të fortë djerse dhe erë bajate kolonje dhe fare pranë syve të mi kisha sytë e tij të shndritshëm prej majmuni dhe ata veshë si medaljone. Dhe llastiku që më priste në bel dhe nëna që më kishte vdekur e s’më jepte dot më këshilla, sepse kisha vajtur i kisha thënë atij djali që i fejuari im punonte kuzhinier në hotelin Colón dhe ai kishte qeshur dhe më tha se i vinte shumë keq për të ngaqë brenda vitit unë do isha bërë gruaja dhe mbretëresha e tij. Pastaj do shkonim të kërcenim bashkë në Sheshin e Diamantit.

Mbretëresha ime, më tha.

Dhe po ashtu tha që brenda një viti kisha për t’u bërë gruaja e tij, kurse unë që ende s’kisha arritur ta shihja mirë, tani e vështrova dhe atëherë ai më tha “mos më shiko ashtu, se më hodhe përtokë”, dhe atëherë unë i thashë se i kishte sytë si të majmunit dhe u shkri së qeshuri. Rripi në bel po më priste si thikë dhe muzikantët, tralala e tralale! Dhe Zhulieta nuk shihej gjëkundi. Qe zhdukur. Dhe që s’po mi ndante sytë, a thua e tërë bota qe shndërruar në ata sy, të cilëve s’kishe si t’u ikje. Dhe nata bënte përpara me qerren e saj të yjeve dhe festa vazhdonte dhe buqeta bashkë me vajzën e veshur me të kaltra që po e mbante në duar, e cila vazhdonte të vërtitej… Dhe nëna ime dergjej gjashtëpashë nën dhe në varrezat e Sant Zhervazit kurse unë këtu në Sheshin e Diamantit… Dhe muzikantët, të lodhur, që po bëheshin gati të fusnin veglat në këllëfë që pastaj i nxorrën prapë ngaqë një banor i lagjes i pagoi të luanin edhe një vals tjetër dhe atëherë të gjithë ia nisën prapë vërtitjes si të ishin fuga. Pasi mbaroi valsi, njerëzit filluan të largoheshin. Unë i thashë që më kishte humbur Zhulieta dhe ai djalë më tha që kish humbur Sintetin, pastaj shtoi “kur të jemi fare vetëm, pasi të gjithë të kenë shkuar nëpër shtëpi dhe rrugët të jenë zbrazur, unë e ti do vallëzojmë valsin e agimit në Sheshin e Diamantit… Pëllumbeshë”. E vështrova sikletshëm dhe i thashë se quhesha Natalia dhe, kur i thashë se quhem Natalia, prapë qeshi dhe më tha se unë mund të kisha vetëm një emër, Pëllumbeshë. Atëherë, ia thera vrapit dhe ai zu të vraponte pas meje, mos kij frikë… nuk e kupton që s’mund të ecësh vetëm rrugës se dikush mund të të rrëmbejë…? Dhe më kapi për krahu e më ndali, nuk e kupton se dikush mund të të rrëmbejë, Kolometa? Dhe nëna ime e vdekur dhe unë e bllokuar aty me llastikun që më shtrëngonte në bel, si të isha lidhur në një degë shpargujsh me tel të hollë.

Dhe ia dhashë prapë vrapit. Me atë që më ndiqte. Dyqanet i kishin mbyllur qepenat përmbi vitrinat e mbushura plot me sende që s’luanin vendit, shishe kallamari dhe letërthithëse, kartolina dhe kukulla dhe rroba dhe enë alumini dhe dantella… Dhe dolëm në rrugën Gran, unë përpara e ai pas meje, të dy duke vrapuar me sa mundnim dhe, shumë vite më pas, ai ende vazhdonte ta tregonte ndonjëherë, Kolometa, ditën që e njoha në Sheshin e Diamantit, ia theri vrapit dhe, mu përpara stacionit të tramvajit, puf, zhuponi i ra përdhe.

Gajtani u këput dhe zhuponi më ra. Kur kërceva përsipër tij, desh më ngeci këmba dhe prapë zura të vrapoja sikur të gjithë djajtë e ferrit të më ndiqnin pas. Mbërrita në shtëpi dhe, ashtu nëpër terr, u hodha në shtrat, në shtratin tim të vogël prej tunxhi të vajzërisë, si të kisha vërvitur një gur. Më vinte shumë turp. Kur u lodha së më ardhuri turp, i hoqa këpucët duke iu rënë me majën e këmbës dhe i lëshova flokët. Dhe mbas shumë vitesh, Kimeti, vazhdonte ta tregonte këtë si të kishte ndodhur dje, iu këput llastiku dhe ia dha vrapit si era…

^[1]. Llojmuzikespanjollepërvallëzim (shënim i përkthyesit).

Please follow and like us: