Olimpia Smajlaj: Pokahontas, histori tragjike shumë larg mitit

Pokahontas – Karakteri femëror i preferuar nga Disney, film i 1995 (bashkë me Mulanin, vështirë t’i ndaj), aventurë.

Pokahontas – ose Matoaka nga emri i lindjes (që do të thotë “lule midis 2 rrjedhave”, histori tragjike shumë larg mitit.

Më vonë ajo merr nickname-in Pokahontas siç e kishte pasur dhe e ëma. Ajo ishte vajza e preferuar e Powhatan, sunduesi i më shumë se 30 tribuve që flisnin Algonquian dhe që shtriheshin në atë që anglezët do të quanin Jamestown, Virginia.

Anglezët kishin ca kohë që kishin zbarkuar në Virginian e sotme, përpara se t’i afroheshin zonës së Powhatan muaj më vonë. Kur kolonizatorët anglezë erdhën në Tsenacomoca ne 1607, John Smith rrëmbehet nga vëllai i vogël i Chief Powhatan. Aso kohe Pokahontas ishte diku tek 9 apo 10 vjeç. Nuk pati asnjë histori dashurie mes saj dhe John Smith (bjonducit simpatik sipas versionit Disney) pavarësisht deklaratave të tij.
Gjatë qëndrimit të tij si burgosur ai tregon sesi i takoi të kalonte kohë me Pokahontas dhe si shkëmbenin aspektet bazike të gjuhës së tyre (marrë nga shënimet e tij).

Edhe anglezët edhe indianët u druheshin spanjollëve kështu që e panë të leverdisshme të formonin një lloj aleance. Sipas burimeve të thëna nga Mattaponi, Chief fillon ta pëlqejë Smith-in dhe e cakton “werowance” ose lider të anglezëve të njohur nga indianët, gjithashtu duke i dhënë një vend më të banueshëm dhe më akses në përgjithësi. (Gabim vlla!)
Pas 1-2 vitesh, sjelljet e Smith dhe kolonëve anglezë ndryshojnë drastikisht për keq. Thuhet se ai u kërkonte shpesh ushqim dhe burime të tjera nëpër shtëpi duke u drejtuar pistoleten.
Gjithashtu jeta e indianëve sa vështirësohej nga anglezët që nuk ishin mësuar me një kulturë kaq të ndryshme dhe konkretisht lakuriqësinë e tyre. Shumë femije u bënë subjekt i përdhunimeve, ndërsa gratë shpesh detyroheshin t’u jepeshin anglezëve vetëm që të shpëtonin fëmijët e tyre. Ky terrorizim i vendasve ishte diçka e paparishikueshme pasi ata kishin pritur që në bazë të aleancës do kishin dhe mbrojtjen e tyre e jo shkatërrimin që po u sillnin. Në këtë periudhë Pokahontas ishte adoleshente dhe do të zgjidhte nje burre, Kocoum-in, me të cilin pati dhe femijë.
Që ta permbledh disi më shkurt, diku tek 15-16 vjeç u rrëmbye nga vetë anglezët dhe u detyrua të hiqte qafe fëmijën. E mbajtur në kaptivitet ajo u përdhunua shumë herë e mbase nga më shumë se një person dhe si rezultat mbeti shtatzënë për të dytën herë. Babai i saj nuk erdhi ta shpëtonte asnjëherë duke pasur frikë që anglezët do prishnin “aleancën” duke i shpallur luftë tribuve dhe më e keqja duke ekzekutuar edhe vetë Pokahontasin. Ironikisht në shoqerine Powhatan përdhunimi thuajse nuk njihej pasi konsiderohej si diçka e tmerrshme dhe dënimi për të ishte tepër i rëndë.

Ndërkohë kolonia angleze në Johnstown nuk po ecte mirë dhe u kishte ardhur ultimatum në 1616 nga shteti anglez që ne rast se nuk gjenin mënyra tjera fitimi të ardhurat do u priteshin. Kështu njëfarë John Rolfe vendos të bëjë një tjetër aleancë me vendasit përmes martesës me Pokahontasin që të merrte në këmbim Teknikat e Kurimit të Duhanit që për vendasit ishin absolutisht të shenjta. Bottoms up: Martesa e zgjidhi hallin e tij dhe biznesi doli me fitim.

Kush humbi?
Pokahontas, që përveç familjes që s’lejohej t’i takonte, u detyrua të konvertohej në të krishterë duke u pagëzuar dhe me emrin Rebecca, të ndryshonte gjithçka në jetën e saj pavarësisht terroreve që kishte kaluar. Ah po, edhe vendasit humbnin vazhdimisht jetë njerëzish nga fermerët anglezë të duhanit që jetonin afër tyre.

Pokahontas/Rebecca shkon në Angli bashkë me të shoqin (shoqërohet edhe nga ca vendas të tjerë për ta ndihmuar andej) ku lind dhe fëmijën e saj. Ajo ishte një lloj trofeu edhe për anglezët si shembull i civilizimit të një ‘Egërsire’ dhe si shenjë e paqes mes dy kulturave dhe bashkëpunimit mes tyre në vazhdim. Pra po përdorej sërish. Në një pikë të caktuar ajo e kupton këtë dhe kërkon me ngulm të kthehet ne vendlindje. Por pak para udhetimit ajo vdes gjate një dreke prej një helmimi të mundshem në moshën 20-21 vjeçare. Në fund nuk i plotësohet as deshira e bashkimit me familjen! Varroset në Angli. Shoqëruesit e saj indianë që kishte pasur me vete në Angli ose shiten si skllevër apo atraksione, ose hidhen në Bermuda. Babai i saj pasi merr vesh të vërtetën vdes një vit pas saj nga hidhërimi i thellë.

Konkuista e Amerikës (libër i Todorov) përveç perspektivës filozofike në lidhje me Tjetrin na jep dhe nga afër trajtimin dhe denatyrimin deri në rrënjë që u bëhet Indianëve nga spanjollët (dominant culture). Historia e Pokahontas është po njësoj, veç se me anglezët si kolonizatorë. And here I am wondering mos ndoshta më pak etnocentrizem do kishte vrarë veç gjysmën e Indianëve. (Haha who am I kidding).

Shënimet e Smith dhe Disney: E romantizojnë situatën. Filmi na jep një vajze me shpirt të lirë, untamed (jo keq deri këtu) yet very bighearted and open-minded towards the Other world, a Good Indian by the perspective of the White Christian culture(?), given as motive for being so preferable as a story. “Me i ba me u ndi ma mirë për vedin amerikanët”.

Historia: ‘romantizon’ shfrytëzimin çnjerëzor deri në pikën e fundit për arsye pasurimi e përhapje të krishterimit, shoqëruar me shfarosjen e një kulture supposedly inferiore gjykuar kjo nga brendësia e një kulture supposedly superiore.

Post Sciptum: Edhe termi indian është teknikisht i gabuar.