Avdulla Kënaçi: TRAKALUÇI

Tregim

Ishte koha kur çdo nëpunës i shtetit, një muaj në vit, duhet të punonte në prodhim. Quhej “muaji i punës fizike” nga që zakonisht punët ishin me krahë, disa shumë të rënda, sidomos në bujqësi. Kjo bëhej me qëllim që kuadrot të mos mykeshin e burokratizoheshin. Prodhimi i bënte imun ndaj ndikimeve borgjezo-revizioniste. Kishte nga ata lloj nëpunësish që kërkonin me ngulm të largoheshin sa më shumë nga kryeqyteti. Dhe jo pa qëllim. Në rrethet e largëta kishin më shumë liri, lehtësira e privilegje. Nëpunësi i lartë, Dhimitër Nikolli, më në fund ia doli të shkonte në një qytet bregdetar. Të gjithë menduan se ishte i dashuruar me plazhin dhe atë muaj do ta shfrytëzonte për t’u kriposur mirë. Realisht ai as këmbët nuk njomi me ujë deti, jo më të bënte plazh. Erdhën ca rrethana të tilla sa kur u mbyll muaji, ai u betua të mos ia shihte më fytyrën këtij qyteti provincial. Kjo për shkak të Kosta Trakaluçit, një emër ky që nuk do ta harronte për tërë jetën. Merreni me mend: më parë nuk e kishte dëgjuar kurrë, madje nuk i besohej se ekzistonte si mbiemër, i dukej si lodër kalamanjsh.
Ishte dita e tretë e punës fizike. I kishin caktuar për prashitje një parcelë misri, jo larg brigadës së arave e cila punonte paralelisht me të. Ishte muaji qershor. Sa më lart ngjitej dielli në kupë të qiellit, aq më shumë dëgjohej kori i gjinkallave. Dielli digjte, por Dhimos aq i bënte. I kishte munguar kjo dritë e fortë, i mbyllur përgjatë tërë vitit në katër muret e zyrës. Mbi krye kishte vënë një kapele të madhe me strehë, thurur me kashtë elbi. Parcela ishte afër detit dhe ai ndiente freskinë që vinte nga ujërat blu. I mbushej gjoksi me ajër të pastër. Prashitjen e misrit e kishte marrë shtruar-shtruar. Brigadieri i kishte dhënë leje ta linte punën kur të donte. Jo më kot e kishin lënë vetëm, të veçuar nga brigada. Atë ditë, pa kaluar as dy orë, në krye të rrugës ranore u ngjitën shtjella pluhuri, pastaj përmes tymit, çau një xhip i zi kinez. Zbriti prej andej një njeri me kostum doku i cili mbante nën sqetull një çantë të zbërdhylët. U prezantua dhe tha se kishte marrë një porosi të veçantë nga udhëheqja e rrethit.
– Shoku Dhimitër, kemi një informacion se ju keni bërë një kurs për stenograf. Jeni i aftë ta ushtroni ende? – pyeti ai pasi u prezantua.
– Si, më kanë caktuar stenograf në rrethin tuaj!? – u alarmua Dhimua, i prerë në fytyrë, duke flakur në kanal shatin që gjer atëherë nuk e lëshonte nga dora. Njeriu me kostum buzëqeshi. Shquheshin dy dhëmbë çeliku të kromuar, nga ana e majtë e gojës së tij.
– Po jo, o shoku Dhimo, ç’është ajo fjalë!? Nesër bëhet një mbledhje urgjente e byrosë së partisë në rreth. Stenografistja jonë ka shkuar për vizitë mjekësore në Tiranë dhe doktorët e kanë shtruar urgjent në spital. Dyshojnë për gjë të keqe dhe ajo nuk mund të marrë pjesë në mbledhje. Nuk kemi asnjë tjetër në rreth që të zotërojë stenografinë. Na shkoi mendja tek ju. Kontrolluam dosjen tuaj dhe aty thuhet se keni bërë një vit kurs për stenograf pasi keni mbaruar shkollën e lartë.
– E vërtetë, – u përgjigj Dhimua me plot gojën, disi i qetësuar – por nuk jam i sigurtë në se do të jem i shpejtë sepse kam kohë që nuk e ushtroj.
– Pa merak, – i tha nëpunësi me kostum doku – do t’i prositim shokët e byrosë të flasin ngadalë. Kështu ti mund t’i regjistrosh diskutimet e tyre. Të gjitha ditët që do të punosh mbi këtë mbledhje të rëndësishme, do të llogariten punë fizike. Tani hip në xhip të kthehemi në qytet. Kaq ishte puna jote fizike për sot. Lahu, ndërrohu dhe kur të jesh gati, paraqitu në Komitetin e Partisë për të marrë udhëzime të tjera.
Dhimua gjithë jetën e tij ka qenë një nëpunës i rregullt dhe i përpiktë. Asnjëherë nuk i ka kundërshtuar urdhërat që vijnë nga lart, aq më tepër në këtë rast kur udhëheqja në rreth po i kërkonte ndihmë. Ai nuk ka armiq sepse as ka spiunuar e as ka kritikuar njeri. Ecën me parimin: “Edhe sikur gomar të bëhet shefi, mos ia hip, por tërhiqe për kapistre”. Kishte një të metë të vogël: i pëlqente pija, sidomos konjaku “Skënderbe”, por nuk mbante mend të ishte dehur ndonjëherë.
Ashtu i larë, i veshur, i krehur, për siguri futi në gojë një karamele mente për të larguar erën e konjakut dhe u gjend në rrugë. Sipas porosisë, u paraqit tek nëpunësi roje i Komitetit të Partisë së rrethit. Instruktori që e shoqëroi, e ngjiti në katin e dytë të godinës. Ai hyri pa trokitur në zyrën qendrore, e cila duhet të ishte zyra e Sekretarit të Parë. Dhimitrit i tha të priste në korridor. Në katin e mesit sundonte një heshtje që të kallte frikën. Nuk ndihej as fëshfërima më e vogël. Zyrat ndodheshin nga ana e perëndimit dhe gjithë rrezet e diellit, në atë orë, vërshonin fasha-fasha përgjatë korridorit të zbrazët duke e përmbytur me dritë të bollshme. Më në fund nëpunësi shoqërues doli nga zyra dhe me zë të ulët pëshpëriti: “Kujdes, mos bëj asnjë pyetje. Sekretari i Parë ka qenë saldator. Ka ardhur nga prodhimi, nga baza. Ka gjashtë muaj që është emëruar këtu, por është burrë i zgjuar, megjithëse nuk e ka shkollën e lartë. Na e merr në kthesë ne, të gjithëve. Hyr tani!”, i tha pa pritur të merrte ndonjë miratim. Me njërën dorë hapi derën e zyrës, ndërsa me tjetrën i bëri shenjë të ecte përpara. Në atë zyrë, e para gjë që binte në sy ishin tavolinat e vendosura në formën e shkronjës T. Në krye fare, në qendër të shkronjës, ishte ulur një burrë i shkurtër, rrondokop, me një kokë të shogët si top llastiku. Nuk i ngriti kryet nga shkresat, edhe pse e ndjeu që u hap dera dhe hyri dikush. Nëpunësi shoqërues u largua pa bërë asnjë lloj zhurme. Dhimua, i rrethuar nga heshtja, priti me durim deri sa Sekretari i Parë të shkëputej nga letrat. Por ai vazhdonte leximin me një vëmendje të tillë sa thua se kërkonte diamante mbi suprinën e tavolinës së punës. Kaluan pesë, dhjetë, njëzetë minuta, gjersa ra telefoni i zyrës. Atëherë Sekretari ngriti kokën dhe u kujtua që kishte thirrur dikë në takim.
– Ulu, shoku Dhimitër, – i tha me dashamirësi, duke e thirrur në emër – si po të trajtojnë punonjësit e mi?
– Shumë mirë, shoku Sekretar, jam i kënaqur prej tyre. Punë në ajër të pastër. Prashis misër në tokat e shkripëzuara.
– Mos më fol për punë fizike. Unë gjashtë muaj kam që jam shkëputur. Ajo nuk është gjë fare përpara këtyre shkresave. Këtyre çfarë t’u bëj unë! – i tha ai me një lloj trishtimi të sinqertë – Nejse, ne duam ndihmë prej teje. Kam biseduar edhe me ata të qendrës. Ty do të quhet punë fizike koha që do të jesh në shërbimin tonë. Kemi një problem delikat për të diskutuar nesër në byro të partisë. Është tepër sekret.
– Ju nuk më njihni, shoku Sekretar, por unë për nga ajo anë jam kasafortë, jam si peshku, nuk më nxjerr dot fjalë mua, – iu përgjigj i vendosur sikur të ishte fjala për sekrete të bombave bërthamore. Po nga ana tjetër mendoi se në rrethe të vegjël si ky, nuk ka të fshehta që nuk merren vesh.
– E ke marrë stenografin me vete? – doli drejt e në temë Sekretari. Si t’i përgjigjej? Si t’ia shpjegonte se stenografia nuk ishte aparat, por sistem shkrimi me shkurtime e simbole!? Po sikur të ofendohej!? Nuk kishte faj, Sekretari vinte nga fronti i prodhimit. Kuptohej, nuk kishte haber nga stenografia. Dhimua u përgjigj duke gjetur një rrugë të mesme:
– Pa merak, shoku Sekretar, realizohet edhe me laps, edhe me stilograf, – bëri kështu një shpjegim të tërthortë.
– Na ka pjellë djalli me Trakaluçin, magazinierin e NTSHUS-it. Ke dëgjuar ti për Trakaluçin?
– Kurrë në jetën time, – tha Dhimua i sigurtë.
– Tani na duhet të riparojmë gropën që na ka hapur. Na ka shkaktuar dëm të madh, po na prish unitetin – tha Sekretari i pikëlluar.
– Po pse nuk e arrestoni kur qenka kaq i rrezikshëm?
– E kemi arrestuar. Problem është se në hetuesi ka nxjerrë emrat e shumë grave që punojnë në atë ndërmarrje.
– Kanë vjedhur në bashkëpunim?
– Ajo është më e pakta gjë. Ai me dredhi ka shtirë në dorë shtatë shitëse bulmeti. Të gjitha gra kuadrosh. E di çfarë do të thotë të shkatërrosh shtatë familje, shtatë shitëse bulmeti, nga njëmbëdhjetë që ka gjithsej kjo ndërmarrje? Po edhe këta të Degës së Brendshme sikur kishin pritur të vija unë. Kanë tre vjet që po e survejojnë Trakaluçin. Nesër bëhet mbledhja e byrosë së partisë dhe unë dua të regjistrohet me imtësi çdo fjalë diskutanti, ndryshe e pësojmë si ata të Tepelenës që u shkarkuan të gjitha kuadrot e partisë për sektarizëm.
– Pa merak, shoku Sekretar i Parë, për çfarë më takon mua.
– Po të porosis për herë të fundit: vetëm unë e ti jemi të huaj në këtë rreth. Të tjerët janë të leksur e të mpleksur. Mos hap gojën me asnjeri për çfarë do të dëgjosh nesër. Dua të fluturojë stenografi yt, të regjistrojë çdo fjalë, sado e parëndësishme që të duket. Kaq kisha. Ik tani, – porositi ai duke ulur sytë mbi shkresa. Nuk i dha as dorën.
Dhimua, i menduar për çfarë dëgjoi, mori rrugën drej hotelit. I mbeti ndërmend emri “Trakaluç”. Çfarë njeriu paska qenë, nuk i ka mjaftuar një, por ka shkuar me shtatë shitëse? Të gjitha gra kuadrosh. Çfarë monstre qenka ky, Don Zhuan!? Manjak seksual, hajdut!? “Durim, do ta marrim vesh nesër se kush na qenka ky torollak”, mendoi ai. Por emri “Trakaluç” nuk iu shqit nga mendja as atë ditë e as të nesërmen.
***
Anëtarët e byrosë së partisë së rrethit ishin të gjithë të veshur me kostume dhe kravata. Dukeshin gati njësoj. Ishin seriozë dhe të ngrysur në fytyrë. Fjalën e mori kryetari i Degës së Punëve të Brendshme të rrethit. Hapi dosjen dhe nisi të lexojë. Megjithëse ai e kishte raportimin me shkrim, Dhimua mbajti shënime. Sigurisht me metodën stenografike. Për çdo rast, pranë vetes kishte sjellë edhe një makinë shkrimi të vogël portative, mbyllur në kuti. Më shumë e kishte marrë jo se i duhej, por për t’i dhënë rëndësi vetes dhe stenografisë. Nuk bëri keq sepse Sekretari i Parë, duke e vënë re nga larg, e mori për aparat stenografik.
Të nesërmen, duke zbardhur shënimet, përfundimisht Dhimua mendoi se Trakaluçi kishte përdorur një metodë klasike për t’i hedhur shitëset në dorë. Mbante dy peshore. Thjesht u kishte ndërruar kundërbalancat duke u ngrënë kokat prej plumbi me limë. Për një kg djathë apo gjalpë, mbante nga njëqind gram për llogari të vet. Shitëset në fund të muajit bënin bilancin dhe dilnin defiçit me pesëdhjetë apo më shumë kilogram djathë. Disa prej tyre, duke mashtruar klientët në peshë, dilnin jek e jek me llogarinë, por të tjerat…Me lot në sy e duke qarë shkonin tek magazinieri i cili me gjakftohtësi u thoshte se duhet të kontrollonin peshoren e dyqanit të tyre, por atëherë e kishte marrë ferra uratën. Ato kishin rënë kokë e këmbë brenda, me defiçite të papërballueshme. Dikush nga diskutantët kishte vënë në dukje se Trakaluçi, kur kishte qenë fëmijë, afërsisht 9 vjeç, ishte zemëruar me të atin që i kishte hequr ca shpulla të mira dhe e dini çfarë bëri? Mori bar jonxhe nga mullari i tij në kopësht dhe e zbrazi në avllinë e fqinjit. Të nesërmen, i ati ndoqi fijet e barit që tregonin rrugën që kishte bërë “hajduti” dhe u gjend në oborrin e fqinjit. U grindën me grushta. Ishte një rrahje që në fshat u mbajt mend gjatë. I zgjuar e i shejtanëzuar Trakaluçi, por për djallëzira. E futi babain e tij në sherr. Në shkollë të mesme, në lëndët ekzakte, ishte gjithnjë i pari. Në llogari nuk ia hidhte askush, njëkohësisht ishte edhe anëtar partie. Kjo ishte arsyeja që i besuan një magazinë të madhe ushqimesh. Të kthehemi tek shitëset.
– Ja mirë ta plotësova unë defiçitin, por unë rrezikoj burgun, – u thoshte atyre Trakaluçi gjoja me “trishtim”. Hiqej sikur i këputej shpirti për hallin që ato i kishte zënë.
– Po ti e di ku punon burri im, – i thoshte një nga shitëset – kemi aq në dorë sa të të shpëtojmë ty nga çdo e keqe.
– Nuk bëhet shaka me mallin e shtetit, – ia kthente prerë Kosta Trakaluçi dhe bënte sikur do të mbyllte magazinën.
– Aman, derman, – i luteshin ato – pu, pu, të më kapin mua me defiçit, janë dy rroga mujore. Më ndan burri se nuk turpëroj vetëm veten, por edhe atë… Na ke ti në dorë, shoku Kosta. Familja jonë është në besën tënde. Aman, ki mëshirë, mos e bëj zemrën gur!
– Po çfarë thua, moj shoqe! Çdo gjë është me peshë, me llogari, si të ta kompesoj unë shtatëdhjetë kilogram djathë kaçkavall që të mungojnë ty!? Nga t’i marr?
– E kam litarin në fyt, bëj si të bësh dhe ma siguro atë sasi. Njerëz të gjallë jemi. Ndoshta një ditë të vij edhe unë në ndihmë e ta shpërblej.
– Të ma shpërblesh!? Po ti e ke në dorë që sot, – i thoshte Trakaluçi duke i ngulur me lakmi sytë në gjoks.
Mesazhi ishte i qartë. Ato dilnin jashtë duke qarë, e pasi nuk gjenin rrugëdalje, ktheheshin përsëri tek magazinieri. Atëherë biseda tjetër bëhej në aneksin e magazinës ku Trakaluçi kishte vendosur një krevat. Afërsisht kjo skemë u ndoq me gruan e një marinari, me bashkëshorten e një nëpunësi të ndërmarrjes pyjore e me radhë. Krejt ndryshe ndodhi me shefen e kuadrit. Ajo shkoi në magazinë me këmbët e veta, pa asnjë ftesë. Ajo ishte bashkëshortja e shefit të shtabit të regjimentit ushtarak bregdetar.
– Kosta, – i tha ajo me një ton autoritar, – do të kem mysafirë pas një jave. Kemi sebep dhe më duhet një rrotë djathë kaçkavall, nga ata pesë kilogramshit.
Duhet të sqarojmë lexuesit këtu se djathi në ato vite shitej me racion. Jo më shumë se gjysmë kilogrami në një javë për familje. Pra, shpërndahej me listë. Duhej mik për të siguruar pak më shumë se racioni që të takonte.
– Më thuaj se në cilin dyqan bulmeti ta bëj dalje. Atje duhet të derdhësh paratë. Një shefe kemi, hera e parë që më shkel në magazinë, – i tha shoku Kosta gjoja me përzemërsi.
– E pse jemi miq, çfarë para kërkon ti nga unë? Trakaluç, Trakaluç… Rregulloje si ia rregullon Zubedesë, shitëses tek bulmetorja e Brrylit, – i tha ajo duke i shkelur syrin e duke artikuluar një buzëqeshje ironike në cepat e buzëve. – Pastaj vazhdoi – pse bën sikur nuk kupton? Lëri këto numra me mua, – gjoja e qortoi, ama nënkuptimi lexohej ashiqare që atje tej. Ajo e kishte në dorë dhe mund ta shkatërronte për jetë të jetëve.
Kosta u zbeh i tëri. Më në fund e paskishin zbuluar. Me sa dukej kishin marrë erë “marifetet” e tij. Kishte hyrë në gojën e shefes së kuadrit të ndërmarrjes. Nuk ishte e paktë kjo. Iu duk sikur e zhytën lakuriq në mes të detit gjatë muajit janar. Shefja, duke e parë ashtu, të përhumbur, ndërroi takt. “Bëra shaka. Por djathi më duhet”, i tha ajo. Trakaluçi i premtoi menjëherë se do t’ia çonte vetë në shtëpi: jo një rrotë, por dy së bashku. Vetëm t’i tregonte orën se kur do ta priste, sepse ashtu si kishin ardhur kohët, nuk i besohej njeriu. U ndanë me mirëkuptim e si dy miq të vjetër. Në fund të fundit të dy ishin anëtarë partie, në të njëjtën organizatë bazë. Mbasdite vonë, kur në qytet kishte rënë errësira, shefja e kuadrit të NTSHUS-it e priti Trakaluçin në shtëpinë e saj. I mori me kënaqësi dy rrotat kaçkavall të cilat ai i kishte maskuar në një thes. E futi edhe atë vetë brenda në kuzhinë. U duk shumë e përzemërt, madje e qerasi me një dopio raki dhe liko Përmeti. Për t’i hequr frikën, natyrisht si një farë shpërblimi për djathin, i tha se Zubedenë e kishte shoqe të ngushtë. Ajo vetë, në mirëbesim i kishte treguar për marrëdhëniet dashurore që kishin së bashku. “Nuk të vjen e keqja nga unë, Kosta vëllai. Unë e di që ke nevojë për një femër, gruan e ke larg në fshat. Bëj qejf, por mos u hap shumë. Ha si miu e jo si ariu”, e këshilloi ajo gjoja miqësisht duke i shkelur syrin. Kur doli nga shtëpia e saj, Trakaluçit i erdhi zemra në vend, por përsëri ia kishte frikën. U bind se shefja e kuadrit nuk i dinte marrëdhëniet me gjashtë gratë e tjera, veç Zubedesë së marinarit. Ndryshe do t’ia kishte treguar. “Kjo qenka një kodoshe, një kurvë e regjur. Ma mori djathin me shumë lezet, pa paguar asgjë. Po ajo budallaçka, tek kjo është rrëfyer!? Ka gjetur kishë ku të falet”, mendoi Kosta përpara se të binte për gjumë gjatë asaj nate.
Më në fund operativi i lagjes, ose dedektivi, siç i themi sot, e kapi në flagrancë magazinierin Kosta Trakaluçi me Zubedenë, gruan e marinarit. E arrestoi dhe e plasi në qeli si një zagar rrugësh. Të nesërmen Kosta kërkoi takim me kryetarin e degës, pasi vetëm tek ai kishte besim. Iu lut të mos e rrihnin sepse drurin nuk e duronte dot. Do t’i tregonte të gjitha. Dhe ashtu bëri. Kryetari mori porosi nga lart që ta mbante në rreth sa më të mbyllur allishverishin. Por sipas rregullave duhej të raportonte hollësisht në byronë e partisë në rreth. Kjo ishte arsyeja që nëpunësi i rastësishëm, Dhimitër Nikolli, u përfshi në këtë skandal, ndryshe nuk do ta kishte mësuar kurrë ngjarjen.
Pas mbledhjes së byrosë së partisë së rrethit, ai iu përvesh punës me të gjitha aftësitë duke zbardhur gjithë informacionin dhe diskutimet në byro, deri në detajet më të vogla. Materialit i hodhi për të fundit herë edhe një sy përpara se sa ta radhiste në makinë shkrimi. Nuk kishte harruar asgjë. Kopjen e parë, të shtypur në letër me lustër, duhet ta lexonte Sekretari i Parë. “Sa shumë gjëra ndodhin në errësirë, në fshehtësi! Sa fytyrë të dyfishtë kanë shumë njerëz!? Mirë ata që zbulohen si Trakaluçi, po të tjerë!? Si mund të ngryset jeta me këtë personalitet të dyfishtë!? Një gërvishtje iu bë ndërmarrjes shtetërore të ushqimit dhe ja çfarë kutërbimi…”, filozofoi në mendjen e vet Dhimitër Nikolli, nëpunësi i ministrisë, ardhur nga Tirana, duke e mbyllur me kujdes dosjen të cilën për arsye sekreti ia paraqiti dorazi të madhit të rrethit.
***
Ishte e dyta herë që Dhimua po hynte në zyrën e Sekretarit të Parë. Ishte i bindur se puna e tij e kujdesshme, do të pëlqehej. Kishte shtypur pa asnjë gabim dhe çdo fjalë ishte shkruar sipas drejtshkrimit. Ligjëratat e diskutantëve ishin veçuar nga raporti dhe emrat ishin theksuar. Sekretari i Parë, sa shfletoi faqet e fillimit, buzëqeshi, ngriti sytë nga autori dhe me plot gojën i tha: “Të lumtë për punën e mirë që ke bërë, tamam si shkresat që na vijnë nga Komiteti Qendror i Partisë”. I zgjati dorën dhe ia shtrëngoi fort. Pastaj ai bëri disa telefonata. Dhimua vuri re se Sekretari i Parë gjithnjë i binte zeros, centralistes dhe ajo e lidhte me institucionet në rreth. “Me siguri ky nuk di ta përdorë numëratorin telefonik. Ky po aplikon lidhjen me central si në ushtri”, mendoi, por nuk ishte detyra e tij ta mësonte. Sikur Sekretari i Parë t’i kishte blerë mendjen, i tha: “Jo pak, njëzetë vjet saldator në ndërmarrjet e naftës, më janë dobësuar sytë, më duhen syze për lexim. Këto që kam nuk më bëjnë punë”. Ishte shumë i sinqertë në çfarë thoshte, por nga përvoja, Dhimua mendoi se pas një viti në këtë lloj detyre ai nuk do të ishte më i tillë.
– Të të pyes, – i tha Sekretari – çfarë dallimi ka stenografia nga poligrafia?
– Poligrafi vjen nga greqishtja e vjetër, polis shumë dhe grafos, shkrim, pra shumëzimi i një shkrimi. Këtë punë e bën shtypshkronja. Ndërmarrja ku shtypen libra apo fashikuj dokumentash, quhet poligrafi. Ndërsa stenografi afërsisht ka kuptimin “shkrim i mbikqyrur”, i shpejtë, më saktë, shkrim me shkurtime. Shenjat në stenografi janë të përcaktuara.
– Ka makinë stenografike, ekziston? – pyeti Sekretari i Parë.
– Ka, por unë nuk kam makinë stenografike. Ka dy mënyra të stenografisë: me dorë, laps apo stilograf dhe një tjetër me një lloj makine shkrimi me simbole e cila në vendin tonë nuk ka hyrë ende. Stenografia është shpikur si nevojë për të regjistruar gjyqet.
– Ja këtë të dytën desha të di sepse mua më informuan se ti atë kutinë që mbaje në mbledhje të byrosë e kishe marrë me vete për të na qorrollepsur ne.
– Më vjen keq, shoku Sekretar, ajo është makina ime portative e shkrimit. E marr me vete kur kam punë zyrtare. Raportin për ju, unë në atë makinë e kam shtypur. Si të thuash asaj ia kam marrë dorën.
– Bëra shaka, sa seriozisht e more! – dredhoi ai – Po si do t’ia bëjmë këtij Trakaluçit? Për mua ato shitëset imorale duhet të ishin fshirë nga ndërmarrja. Si mendon ti që vjen nga Tirana?
– Për aq sa unë u njoha me materialin, asnjë nga shitëset nuk ka shkuar me dëshirë. Ai, Trakaluçi, duhet të jetë shumë i djallëzuar, shejtani vetë, ka përdorur material kompromentues. Të futet andej nga ka dalë. Ky është rreth i vogël. A ka leverdi Partia të armiqësohet me familjet më të mira në rreth!?
– Jo, por e keqja duhet shkulur me rrënjë, janë majmur shumë ca e ca njerëz, janë burokratizuar tepër ca tipa, ja këtu, nën hundët tona. Duhen dërguar për riedukim, ndryshe po vazhduam kështu na iku partia nga duart.
– Nuk di çfarë të them, shoku Sekretar i Parë. Ju i dini vetë punët tuaja. Mendoj se shefja e kuadrit ka vjedhur e spekulluar me postin. Ajo duhet ndërshkuar.
– Ajo!? Në asnjë mënyrë! Ta dish ti, ajo ka njoftuar e para Komitetin e Partisë për çfarë ka ndodhur aty. Ka bërë detyrën si komuniste. Prej saj u zbulua ky grup… Nejse, vazhdo me punën në prodhim, qenke djalë i mirë. Unë kam dhënë porosi të kujdesen për ty. Po patëm ndonjë material për të shtypur, do të thërresim përsëri.
– Si urdhëron, shoku Sekretar i Parë! – përshëndeti ai ushtarakisht.
U largua nga zyra si era. Sa të hapësh e mbyllësh sytë u gjend në rrugë. Ishte i gëzuar që shpëtoi paq nga ai injorant dhe ekstremist. Doli në ajër të pastër buzë detit, i çliruar nga ajo zyrë që desh i mori frymën.
***
E nesërmja qëlloi e shtunë. Si zakonisht ai merrte trenin e mbasdites dhe përfundonte në Tiranë, në gjirin e familjes, pranë gruas dhe dy fëmijëve të tij.
– Ua, Dhimo, një javë punë në fushë dhe nuk qenke nxirë hiç!? – e pyeti e habitur e shoqja sa e pa tek dera.
– Eh, nuk më kanë lënë të punoj në fushë. Më ngarkoi një punë me shkresa Komiteti i Partisë aty, – iu përgjigj ai pa dashur të japë hollësira.
– Uu, e zeza, po ti nga shkresat ike dhe në shkresa re prapë?
– E po nuk mund t’i kundërshtoja dot. Kishin biseduar me qendrën, kështu më tha Sekretari i Parë. Ishte një punë që mund ta bëja vetëm unë, – i tha ai dhe nuk iu përgjigj asnjë pyetje tjetër që vazhdoi të bëjë ajo. I kishte premtuar Sekretarit të Parë të ruante sekretin.
E hëna e gjeti në fushë. Ndoshta kishte shpëtuar nga Trakaluçi. Zyrat i ngjallnin frikë. Sa shumë intriga kishte brenda tyre, sidomos këto zyrat në provincë. Brigadieri e njoftoi se do të punonte krahas një ekonomisti të Komitetit Ekzekutiv të rrethit i cili sapo kishte nisur punën fizike. Ishte një djalë i ri, rreth të tridhjetave, fytyrëqeshur e flokëzi. Quhej Shpëtim Argëleja. Ai e takoi me përzemërsi duke i rrahur shpatullat sikur të ishin të njohur të vjetër shkolle. Kishte muhabet të këndshëm. Ishte burim barsaletash. Mirëpo kishte raste kur ai përhumbej. Ulte kryet dhe nuk shikonte as djathas e as majtas. Në gropat e thelluara të syve, i lexohej një lloj shpërqëndrimi. Ndoshta nuk i kishte mirë punët me zyrën në Komitet. Diçka nuk funksiononte tek ky njeri. Sidoqoftë nën shoqërinë e tij, java ecte shpejt. Epiqendra e bisedave të tyre ishin këngëtarët italianë, kujtimet e fakultetit dhe gjendja politike nëpër botë. Tek kjo e fundit, Dhimitri as prononcohej e as jepte opinione. Atë të shtunë vendosi të rrinte aty. Nuk duhet të shkonte aq shpesh në Tiranë. Sa kaloi mesdita, brigadieri u tha se mjaft kishin punuar për atë ditë, kështu ata u larguan më herët. Shpëtim Argëleja bëri një propozim joshës. Kishte të njohur kryekuzhinierin e një restorant peshku. E ftoi të drekonin aty. Dhe ai nuk ia prishi qejfin. Morën një tryezë të rezervuar në fund të sallës. Dalëngadalë tavolina u mbush plot e përplot me gatime tradicionale shqiptare. Kundërmonte era e peshkut të pjekur në furrë. Ekonomisti e nxiste vazhdimisht mysafirin e ardhur nga Tirana të ngrinte gotën me verë “Shesh i zi”, prodhim vendas. Mirëpo Dhimo Nikolli kishte një huq të tij në pije: nuk jepej pas gotës pa mbushur mirë e mirë stomakun. Kështu bëri edhe këtë radhë. Ekonomisti shqeu sytë kur kolegu i tij i punës fizike, pasi u nginj mirë e mirë, e shkulloi shishen e dytë me verë dhe porositi një të tretë.
– Je dehur ndonjëherë? – e pyeti me kërshëri duke e parë ashtu esëll.
– Kurrë, – u përgjigj Dhimitri.
– Pse nuk thua që kam rënë në usta, – tha ekonomist Shpëtimi – sepse e shoh që do të më vësh përpara. Desha të të bëj një pyetje sa i kam trutë e mia në vend. Dakord?
– Urdhëro e fol, me sa di, do të përgjigjem.
– Çfarë dreqin ndodh në NTSHUS?
– Në vend të të pyes unë, po ma bën ti këtë pyetje? Mua nuk më intereson fare se çfarë ndodh atje.
– T’i biem drejt, kam gruan në atë ndërmarrje.
– Pastaj?
– E di mirë që ti di më shumë se kushdo, ke informacion, ti je stenografi. Gruaja, familja ime, drita e syve… – dhe ekonomisti mbushi sytë me lot. Dhimitrit i erdhi keq për të. Me sa duket ai po vuante thashethemet që ishin përhapur brenda qytetit për ngjarjet në NTSHUS.
– Si quhet gruaja?
– Mbarime, ka mbaruar shkollën e lartë për ekonomiste …- tha ai duke e parë drejt e në sy si shpëtimtar. Dhimitri hapi bllokun e shënimeve me stenografi. Kontrolloi gjithë emrat.
– Mbarime nuk figuron këtu, – i tha i vendosur. – Prit t’u kthehem edhe njëherë shënimeve, jo, jo, nuk figuron, nuk po e gjej.
– Jo!? Je i sigurtë? – pyeti ai i hutuar.
– Dëgjo, or mik, duke e diskutuar këtë temë me ty, unë rrezikoj të pushohem nga puna. Pastaj le të marrim të kundërtën, je gati të dëgjosh edhe sikur ajo të ketë rënë në kurthin e Trakaluçit? Më jep fjalën që nuk do ta ndash gruan? Duhet të dish se asnjëra prej atyre grave nuk është fajtore, këtë ta them me përgjegjësi.
– Nuk ta jap dot fjalën se nuk do ta ndaj, ama përpara se të nxjerr emrin tënd, ia heq vetes me plumb kokës. Mikut i them mik. Nga fjala jote varet e ardhmja e familjes sime. Jam shkatërruar, nuk bëj gjumë të qetë. Më janë bërë nervat tel. Po çmendem. E kam torturuar gruan. Shtëpia më është kthyer në ferr, – tha ai dhe lotët i rrodhën rrëke përmes faqeve.
Si t’ia bënte? Këtij djali të mirë e të sinqertë po i shkatërrohej familja “për mustaqe të Trakaluçit”. Shpëtim Argëleja kishte dy fëmijë, djem, fotot e të cilëve i mbante në portofol. Emri i gruas së tij ishte “Mbarime”. E kishte marrë me dashuri. E kishte njohur në fakultet. Ajo nuk kishte asnjë faj. “Mund ta shpëtoj, mund të bëj një sevap, le të ma dijë Zoti”, mendoi Dhimitri dhe vendosi t’i thotë:
– Betohu për kokën e dy çunave të tu se emri im nuk do të dalë kurrë si burim informacioni.
– Për kokën e çunave, dy yjeve të mi, mos i paça! Kurrë as me pincë, askush nuk do ma nxjerrë dot emrin tënd, – premtoi ai.
– Mirë, tani më dëgjo me kujdes: Gruaja jote është e pastër. Emri i saj nuk ka dalë në asnjë hetim, ballafaqim apo mbledhje. Ik, kërkoi falje asaj për çfarë e ke bezdisur dhe akuzuar. Dhe mos beso asnjë tjetër që të thotë të kundërtën, – i tha Dhimitri prerë e me plot kompetencë.
– O Zot, sa i madh je! Lajm më të gëzuar se ky nuk kam marrë kurrë në jetën time, – thirri ai dhe u ngrit më këmbë për ta përqafuar.
Me një përgjigje, me një fjalë magjike “e pastër” Dhimitri në atë qytet kishte shpëtuar një çift, kishte bërë një mik të madh. Mbrojti një familje. Por ai nuk mund të vepronte kështu me këdo. Vendosi të mos shoqërohej me asnjë tjetër dhe as ta hapte më këtë temë, veç këtij djali të sinqetë e të çiltër. E çfarë i duheshin të tjerët? Nuk duhej të përhapej si vaji në lakra. Më mirë të gjithë burrat të mendonin se gratë e tyre, shitëse në dyqanet e bulmetit, i kishin të ndershme. Ama prej tyre një bashkëshort ishte shumë i sigurtë: me fat ishte ekonomist Shpëtimi që mori vesh të vërtetën nga burimi më i besueshëm, stenografi që kishte si në pëllëmbë të dorës tërë historinë e Trakaluçit. Shpëtimi ishte plotësisht i bindur se Dhimitri i kishte thënë ato që kishte dëgjuar e shkruar. Ai nuk kishte asnjë interes në këtë mes përse të gënjente. Dhe atë mbasdite u kthye në shtëpi i lumtur. Gjuha kocka nuk ka, por kocka thyen, i shkoi ndërmend. Gruaja e Shpëtimit, kur vuri re se ai ndërroi qëndrim e sjellje ndaj saj, e luti t’i tregonte se kush ia mbushi mendjen që ajo ishte e “pastër”, nga kush e kishin atë të mirë? Dhe ai i tregoi për mikun nga Tirana, shokun e punës fizike, njeriun më të besuar e të sigurtë. Ajo mendoi gjatë, ishte në mëdyshje, ta ftonin për drekë apo jo. Ai qenkishte engjëlli mbrojtës i familjes së saj. Familje që ajo e donte dhe e ruante si dritën e syrit.
***
Pas punës fizike një mujore, Dhimitri iu kthye detyrës në ministri. Ditët e para nuk i shkuleshin nga memoria ngjarjet në rrethin bregdetar. Relacionin prej dymbëdhjetë faqesh, të shtypur me makinë shkrimi, e kishte të gjallë në përfytyrim. Nganjëherë i dilte edhe në ëndërr. Shtatë drama familjare të tmerrshme po zhvilloheshin në atë rreth aq të vogël. Kurrë nuk kishte kaluar nëpër duar një material të tillë aq kompromentues. Muajt e parë, miku i tij, Shpëtim Argëleja, e merrte në telefon, madje njëherë i tha se foton që kishin dalë së bashku duke prashitur misër e kishin zmadhuar dhe me një kornizë të shtrenjtë e kishin varur në dhomën e pritjes. E ftonte me këmbëngulje për ndonjë vizitë së bashku me gruan, le të njiheshin edhe familjarisht me njëri-tjetrin. Por Dhimua nuk i thoshte as po e as jo. Mësoi se Trakaluçin e kishin dënuar me njëzetë e pesë vjet burg. Gjyqi ishte bërë me dyer të mbyllura dhe tepër sekret. Ishte zhvilluar në fshehtësi të madhe. I kishin dhënë dënimin maksimal. Aty do të kalbej. Thashethemet ishin fashitur. Në qytet ishte kthyer qetësia.
Pikërisht kur ishte mbushur një vit plot nga puna e fundit fizike në prodhim, nëpunësi roje i ministrisë lajmëroi Dhimitrin se një student ngulmonte për ta takuar. Ai zbriti vetë dhe pa një djalosh të ri që priste me zarf në duar. U prezantua si kunati i Shpëtim Argëlesë nga qyteti bregdetar.
– Mbarimja, bashkëshortja e Shpëtimit, është motra ime, – i tha ai – kam porosi që këtë letër të ta jap dorazi. “Bobo, kam dalë i zbuluar! Si nuk shpëtova nga ajo dreq mesele edhe pas një viti? Edhe sa kohë do më ndjekë pas?”, mendoi ai dhe u ngjit në zyrë për ta lexuar letrën në qetësi të plotë. Nga hutimi, harroi ta falënderojë studentin. Ja se çfarë shkruhej aty:
“I nderuar Dhimitër, dëshiroj të jesh mirë nga shtëpia. Ne jemi shumë mirë së bashku me të dy djemtë. Ti nuk begenise të na bëje një vizitë në shtëpi dhe unë nuk pata rast të të falënderoj. Në një kohë kur familja jonë po shkërrmoqej, dole ti në dritë. Nuk lejove që fëmijët e mi të rriteshin jetimë. Unë besova se je një engjëll. Ti e kishe bindur bashkëshortin tim të mos dyshonte tek unë. Askush nuk do t’ia kishte kthyer atij mendjen, me përjashtimin tënd. Unë besova se ti je një njeri i mirë, familjar dhe largpamës i madh. Shpëtimi, ato ditë kur filloi punën në prodhim me ty, kishte vendosur të më ndante. Është merita jote që e ktheve në gjirin e familjes dhe unë të jam borxhlie për jetë. Se si e qysh, atë e di ti… Vazhdimisht ai të kujton me simpati e respekt. Ne dëshirojmë që pushimet e verës t’i bëni këtu ku mund të shfrytëzoni plazhin. Kemi vendosur me Shpëtimin të shkojmë familjarisht një muaj në fshat, tek prindërit e tij dhe çelësat e shtëpisë t’ua dorëzojmë ju për dy javë, aq sa keni pushimet vjetore. Merre tim shoq në telefon dhe ai do t’i shpjegojë të gjitha. Me respekt, si motra jote, Mbarimja”.
E lexoi dy herë me radhë këtë letër të papritur, pastaj mendoi: “Hidhe të mirën në det dhe ajo një ditë do të dalë në breg”. Emri i Mbarimes në raport ishte regjistruar njëmbëdhjetë herë. Këtë e kishte të fiksuar. Përmendej kaq herë sepse ajo i kishte rezistuar Trakaluçit më shumë se sa të gjitha shoqet e tjera. Por në fund nuk kishte shpëtuar dot prej kthetrave të tij.
Toronto, 14 mars 2019.