Ali Pasha…varri i tij, dy kontinente
Albert Z. Zholi
Ishte ditë vjeshte, por dielli digjte si në gusht. Këmbët më çuan përpara një dyqani ëmbëlsirash në Janinë. Ishin vitet e pasluftës së Dytë Botërore. Në vitrinën e dyqanit më tërhoqi vëmendjen një portret i njohur, vendosur në një kornizë. E kisha parë për herë parë nëpër faqet e librave të shkollës. Ashtu i lodhur siç isha, i pluhurosur e i leckosur, qëndroja para vitrinës dhe nuk ngopesha së pari. Ishte ajo fytyrë, ajo mjekër hijerëndë, ata sy fisnikë, ajo hundë si shqiponjë, ai vështrim ëndërrimtar…Para meje ishte Ali Pasha…
-Ti qitas? (çfarë shikon)- foli pronari i dyqanit, duke menduar se po lëpija, nga jashtë xhamit, ëmbëlsirat e tij.
-Pashanë e Janinës shikoj- iu përgjigja unë krenar e zëfortë, në ato dy fjalë të pashqitshme…
Pronari më pa i çuditur, pastaj diç tha nëpër buzë e hyri brenda… Këto i lexova tek një libër i pa botuar ende i Kristo Zharkallit, shqiptarit të arratisur në vitet 1950. Dhe brenda trurit nisën të lëviznin me jehonë, vjershat e këngët, historitë e gojëdhënat për Ali Pashë Tepelenën e Janinës…Që edhe pse kish vdekur më 5 shkurtin e 1822-it po jetonte në dy jetë: Jetën e luftës e jetën e këngës… Në Greqi nuk ka vit që të mos shkruhet një libër për pashanë. Dhe jeta e dytë e këngës, ishte më e madhërishmja, më e pavdekshmja. Por e veçanta e këtij njeriu me dy jetë është se ai i kishte të gjitha nga dy: Dy gjuhë, dy vende, dy shtete, dy fe, dy pashallëqe, dy gra, dy djem, dy varre…Kjo e veçantë për të gjithë njerëzit që kanë bërë histori, është përjetuar edhe në këngë:
“… Ali Pasha me dy varre,
Në dy shtete, në dy qytete,
Varri i tij, dy kontinente…”.
Tepelena e lindi, Janina i mori kokën.
Të parën e shkeli këmbëzbathur, të dytën e bëri vetë…E ndërtoi si dinte ai, magjike. E bëri si Perandori, si Ali. E ndërtoi, e futi në histori, e bëri të dridhej një Perandori dhe së fundi kur vdekja po i afrohej ju drejtua:
“Janinë, Janinë e shkretë,
Të paçë ndërtuar vetë,
S’të gëzova as unë, as djemtë…
Të rëntë zjarri të djegtë…”.
Hija e tij është e kudoshtrirë, sa gjithkush, duhet t’i hedhë me kujdes hapat, për të mos e shkelur…
Por ai është e njëherësh fshihet e bëhet i padukshëm. Dhe në momente kur po populli ka ethe e zjarrëllëk shpirti e kërkon që të shfaqet me dy jetët njëherësh:
…Ku je Ali Pashë ku je?
Mblidhi trimat ku i ke?!…
A ka më Ali Pashë ndër politikanët e sotëm shqiptarë?!