Yossi Cohen: Kryespiuni i Mossad që mori arkivat sekrete bërthamore të Iranit

Nga Yonah Jeremy Bob / Jerusalem Post

Nuk ishte hera e parë që drejtori i Mossad, Yossi Cohen, mori ashensorin deri në zyrën e drejtorit të CIA në katin e shtatë të ndërtesës së njohur si Langley. Por, ky takim në mars 2018 ishte ndryshe. Kjo nuk ishte një takim i rregullt kortezie. Cohen ishte gati të azhurnonte një nga aleatët e tij më të afërt – drejtori i CIA-s, Mike Pompeo – me informacione që kishin potencialin për të ndryshuar botën dhe rrjedhën e historisë.

Ndiq “Izraeli Sot” në Facebook dhe Twitter

Në tre vjet e gjysmë të tij si kryespiuni i Mossad, Cohen, 58 vjeç, e ka shndërruar organizatën goditëse të fortë, që merr përsipër rreziqe, një makinë që mund të ndryshojë historinë. Kjo vlen për arenën e Iranit, për të ndjekur zhvillimin e armëve të Hamasit, dhe për të bindur kombet afrikane, si dhe shtetet arabe suni që të dalin më shumë në publik rreth lidhjeve të tyre me Izraelin.

Ai është spiuni kurajoz dhe i vendosur, që personalisht urdhëroi dhe menaxhoi grabitjen e guximshme të Mossad, për të vjedhur arkivat sekrete bërthamore të Iranit nga zemra e Teheranit në janar 2018. Takimi i tij me Pompeo dy muaj më vonë, por para se të zbulohej fhr t bëhej publike gjithçka, ishte për ta azhurnuar atë se çfarë kishte gjetur Mossad.

Shumë analistë e vlerësojnë operacionin e Cohen, për të shërbyer si platformë që Presidenti i SHBA-ve, Donald Trump, e përdori për të tërhequr nga marrëveshja bërthamore e vitit 2015, që paraardhësi i tij Barack Obama, kishte arritur me Iranin, dhe në vend të kësaj të nisë me një presion maksimal fushatën e tij mbi Republikën Islamike.

Burime afër Cohen kanë thënë për “Jerusalem Post” se, informacioni që Mossad kapi në Teheran “ende po përdoret tani” – siç dëshiron të thotë Cohen për njerëzit e tij – të mbledhin informacione inteligjente me cilësi të lartë dhe të vlefshme. Një hartë e siteve bërthamore të kapura në operacion ende nuk është bërë publike. Këto zbulime “madje shkojnë përtej zbulimit të kryeministrit Benjamin Netanyahu të sitit bërthamor Abadeh” në fillim të shtatorit.

Kur Cohen u takua me Pompeo në mars 2018, drejtori i CIA-s mbeti pa mend për arritjen mitike të Mossad. Cohen u ka thënë atyre që janë afër tij se, Pompeo e lavdëroi Mossad për ripërcaktimin e “trimërisë dhe guximit”.

Edhe sot e kësaj dite, edhe pasi Pompeo u emërua Sekretar i Shtetit Cohen ende flet me të në kohë reale për zhvillimin e ngjarjeve.

Pompeo nuk ishte i vetmi i impresionuar nga konfiskimi i sekreteve bërthamore të Teheranit nga Cohen. Skeptikët nga Evropa dhe në komunitetet akademike në Amerikën e Veriut, të cilët mund të kenë dashur të hedhin poshtë gjetjet që në fillim, u shastisën nga bollëku i të dhënave që Mossad prodhoi dhe rishikuan shumë nga pikëpamjet e tyre për programin bërthamor të Iranit.

SI IA DOLI që Mossad të realizonte një nga grabitjet më të mëdha në historinë e tij?

Së pari, agjencia harxhoi burime të gjera në vitin 2016 duke gjetur sitin e vjetër ku ishin mbajtur skedarët dhe më pas duke ndjekur skedarët kur ato ishin zhvendosur në vitin 2017.

Dhjetëra agjentë u përfshinë midis misioneve të mbikëqyrjes dhe vetë grupit, duke e bërë atë një nga operacionet më të mëdha të kryera ndonjëherë nga Mossad.

Pasi studiuan me kujdes masat e sigurisë në depo në dukje të braktisur, ata goditën natën, duke ditur që kjo ishte ndërrimi i turnit të natës kur siguria ishte më e dobët.

Neutralizimi i çdo mbikëqyrjeje elektronike që mund t’i ekspozonte ata, ata kaluan  gjashtë orë dhe 29 minuta duke i shkarkuar filet e dosjet sekrete bërthamore të Iranit, të cilat u mbajtën në 32 kasaforta specifike që agjentët kishin identifikuar përpara operacionit.

Ata përdorën pishtarë të veçantë që arritën në 3.600 gradë në mënyrë që të fusin në mënyrë efikase këto kasaforta.

Pasi i kishin ngarkuar skedarët e shumtë bërthamorë mbi kamionë, për t’i marrë ato në kufi, sipas raporteve të huaja, ata përdorën kontrabandistët iranianë për të marrë skedarët përtej kufirit poroz – përmes “thjesht më paguaj, dhe as nuk pyes dhe as nuk tregoj”, iranianët nuk e kishin idenë se çfarë po kontrabandonin.

Nuk është bërë e ditur deri më sot, se si dosjet u sollën nga Irani në Izrael, por supozimi është përmes ajrit ose detit.

Burime pranë Cohen sqarojnë se që nga kapja e tij, arkivi bërthamor iranian në thelb ka shërbyer si një hartë bërthamore për Mossad.

Bërja publike e Netanyahut për Turquzabad, si një sit që përmban materiale radioaktive të fshehura (deri më sot Irani ka refuzuar kërkesat e IAEA për të sqaruar sfondin dhe qëllimin e këtij materiali, pasi u zbulua fshehja e tij) dhe e Abadeh, si një strukturë e zhvillimit të armëve bërthamore, të dyja erdhën nga ajo që është në thelb një hartë bërthamore e zbuluar në arkivin iranian.

Arsyeja që analiza e arkivit po kërkon kohë, Cohen u ka sqaruar miqve, është sepse, së pari, folësit e gjuhës farsi dhe shkencëtarët bërthamorë  duhet të kalojnë nëpër materiale të mëdha për të kuptuar termat teknikë që gjenden në dokumente. Pastaj, ato duhet të analizohen dhe përpunohen në terma laik.

Cohen mbështeti bërjen publike të operacionit Mossad, megjithëse shumë ish-zyrtarë të Mossad kanë thënë se ata do të preferonin që informacioni t’i jepej vetëm Pompeo dhe agjencive të tjera inteligjente aleate.

“Pati një ndikim të madh diplomatik,” u thotë ai njerëzve.

Përtej rëndësisë diplomatike, si në vendimin e Trumpit për t’u tërhequr nga marrëveshja e Iranit, arkivat gjithashtu ndryshuan rrënjësisht mirëkuptimin e agjencisë spiune për detajet e ndërlikuara në lidhje me programin bërthamor të Iranit. Tani, Mossad ka një kuptim të thellë se si funksionon programi i armëve bërthamore të Iranit, si nga ana strategjike, ashtu edhe nga ajo taktike, deri në detajet më të vogla.

Vlerësimet e vjetra të asaj që iranianët mund dhe nuk mund të bënin, se si i bënë gjërat dhe për sa kohë mund t’i zgjasë ata për përparim, janë hedhur nga dritarja dhe janë zëvendësuar nga një thesar i të dhënave aktuale të vështira që analistët normalisht nuk mund t’i kishin në duart e tyre.

Ky informacion mund të jetë thelbësor në vlerësimin e kohës së ndërprerjes së Iranit për përkeqësimin dhe ngecjen e projektit bërthamor. Mendohet se koha do të jetë një avantazh i rëndësishëm.

Republika Islamike ka marrë udhëzime të jashtme për pesë mënyra të ndryshme për të ndërtuar një bërthamë bërthamore dhe për të mbështjellur Uranium-235 – materiali i copëtuar që Irani do të përdorte për të ndërtuar një bombë – zbuluan burime afër Cohen. Ndërtimi i një bërthamë bërthamore dhe mbështjellja e materialit bërthamor për ruajtje dhe transport janë hapa të rëndësishëm në procesin e zhvillimit të një arme bërthamore.

Cohen jeton dhe merr frymë inteligjencë. Lindur në vitin 1961 (ai u tregon me ngulm atyre që janë afër tij se ai feston ditëlindjen e tij hebraike, dhe jo atë laike) në Jeruzalem në një familje me një sfond të fortë rabinik, ai u regjistrua në Brigadën Paraushtarake të IDF-së (Forcave Mbrojtësë Izraelite) në 1979.

I mbiquajtur me nofkën “Model”, për veshjen e tij shik dhe vëmendjen ndaj pamjes së tij, ai njihet për veshjen e kostumeve të zgjuara dhe këmishave të bardha akull. Ai punon rregullisht jashtë zyrës dhe mund të kapet në një bluzë polo dhe pantallona të shkurtra në shtëpinë e tij të madhe dhe moderne në Modiin. Cohen dhe gruaja e tij, Aya, kanë katër fëmijë, të gjithë të lindur gjatë më shumë se 30 viteve të tij në Mossad.

Cohen është ndër ata më të afërtit sot me Netanyahun – ai shërbeu si këshilltar i kryeministrit për sigurinë kombëtare nga 2013 deri në 2016 – por ai nuk e sheh punën e tij si politike. Pavarësisht nga identiteti i kryeministrit të ardhshëm, Cohen u thotë njerëzve, ai do të vazhdojë ta kryejë punën e tij me besnikëri. Ai e njeh liderin e “Blu dhe Bardhë” Benny Gantz, i cili shërbeu si shef i personelit të IDF gjatë mandatit të tij si kryetar i Këshillit të Sigurisë Kombëtare.

Disa javë para zgjedhjeve të fundit, raportet e lajmeve pohuan se Netanyahu kishte emëruar Cohen dhe Ambasadorin e Izraelit në SH.B.A. Ron Dermer si dy njerëzit më të mirë për ta pasuar atë pas largimit nga detyra.

Cohen u ka thënë atyre që janë afër tij se “është shumë herët” që ai të flasë për politikë dhe se Netanyahu “flet vetëm për veten e tij”. Në të njëjtën kohë, shefi i spiunëve po shikon qartë arenën politike në një moment pasi të tërhiqet nga postin e tij në Mossad dhe përshkon periudhën tre-vjeçare të “ftohjes” të mandatuar me ligj.

Fëmijët e tij mund të mos e vlerësojnë vëmendjen e publikut që do të thoshte një karrierë politike, por nëse ai mendon se mund të ndihmojë Shtetin e Izraelit duke hyrë në atë arenë, familja e tij do të kuptonte se mund të jetë e vështirë të ndalosh dikë “me një vizion kaq të fortë” nga kontributi i talenteve të tij unikë.

Cohen pritet të qëndrojë për të paktën një vit tjetër, për të arritur në pesë vjet, si paraardhësi i tij Tamir Pardo, por nuk e hedh poshtë duke shkuar përtej kësaj pike nëse kërkohet ta bëjë këtë nga kryeministri.

Ndërsa Irani ka qenë misioni qendror i Cohen, ai nuk ka qenë fokusi i vetëm i tij.

Në dhjetor 2016, Muhamed al-Zaëari u vra në Tunizi, dhe në prill 2018 Fadi Muhammad al-Batsh u vra në Malajzi. Askush nuk mori përsipër përgjegjësi dhe asnjë fajtor nuk u gjet, por të gjithë gishtat u drejtuan te Mossad.

Cohen nuk do të pranonte kurrë në një operacion specifik. Sidoqoftë, ai bie në mendje kur miqtë e komplimentojnë atë dhe Mossad, për përfshirjen e tyre të dyshuar në bërjen e këtyre burrave që “të zhduken”

Me një vështrim të shpejtë, Cohen u thotë njerëzve afër tij se, kushdo që është duke hequr qafe këta burra, të cilët janë në zemrën e “ndihmës së Hamasit për të zhvilluar armë më të përparuara”, është plotësisht “i justifikuar” pasi këta terroristë përfaqësojnë një kërcënim më të madh se çdo komandant të ndonjë fushe.

Kur iu drejtohen operacioneve të paraardhësit të tij, si vrasja nga ana e Mossad të Mahmoud al-Mabhouh në Dubai në 2010, në të cilën shumë nga personeli i agjencisë u kapën në kamera, sipas shtypit, mendimi i Cohen është se Mossad mësoi shumë nga këto përvoja.

Nëse Mossad i Cohen ishte pas operacioneve në Tunizi dhe Malajzi, shefi i spiunëve mund të krenohet të sigurojë që asnjë operativ i vetëm nuk u kap me kamera, ndryshe nga sa ndodhi kur operativët e Mossad u filmuan në 2010 ndërsa përgatiteshin për të vrarë Mabhouh, një top-operative i Hamasit. Në botën e sotme dixhitale, kjo nuk është një provë e thjeshtë dhe mund të jetë një dëshmi për taktikat e reja siç është përdorimi i maskave më të zgjuara dhe teknologjisë për të mbuluar gjurmët e operativëve.

Në tetor 2018, Cohen mbajti një fjalim për njohjen e fytyrës, të cilën ai e ka quajtur “një nga sfidat e mëdha” të kësaj epoke për një agjenci spiunimi. Mossad nën drejtimin tij vazhdon të investojë shumë në teknologji të reja, për të mundësuar agjentët të veprojnë jashtë vendit pa u njohur ose kapur.

Lufta në internet, Cohen u thotë njerëzve, nuk e ka zëvendësuar HUMINT-in, dhe është efektiv vetëm kur përdoret si duhet.

Cohen është një tipi që kryen shumë detyra njëkohëssht. Njerëzit që e takojnë atë flasin për dikë që mund të jetë i përqendruar në një bisedë që ndërpritet vazhdimisht nga telefonatat dhe mesazhet me tekst në telefona të shumtë.

Kjo funksionon mirë në aftësinë e tij për të menaxhuar operacione të stilit të lartë ushtarak kundër armiqve të Izraelit, ndërsa drejton pothuajse ministrinë e tij të jashtme dhe punon për të ndihmuar Izraelin të krijojë marrëdhënie të jashtme me vendet në Afrikë dhe Lindjen e Mesme.

Ishte Cohen që vendosi bazat për ish-shefin e personelit të IDF-Lt.-Gen. (res.) Gadi Eisenkot, për të njoftuar publikisht një thellësi të re të bashkëpunimit midis inteligjencës izraelite dhe saudite në nëntor 2017.

Sidoqoftë, ai është kritikuar për heqjen diçka nga autoriteti i Ministrisë së Jashtme. Në bisedime me miqtë, Cohen hedh poshtë këto kundërshtime dhe nuk i sheh ato madje si pamje të shumicës brenda ministrisë.

Më tej, burime të afërta me Cohen thonë në mënyrë të theksuar se, “ka qenë gjithmonë roli i Mossad për të kryer marrëdhënie të jashtme me vendet ku nuk ka lidhje zyrtare.” Që ai ka pasur sukses të madh nuk duhet të shqetësojë askënd, por përkundrazi, duhet të jetë një burim i krenarie kombëtare.

Pikëpamja e Cohen është se marrëdhëniet me vendet suni në Gjirin e Persik “nuk janë aq shumë për besimin personal, por për mbivendosjen e interesave kombëtare” – veçanërisht kur bëhet fjalë për të qëndruar së bashku kundër Iranit.

Për shembull, ndërsa Cohen do të ishte kundër ndarjes së teknologjive të ndjeshme izraelite me sauditët për të luftuar kërcënimin e dronit që ata përballen nga Irani – demonstruar nga sulmi i fundit në fushat e tyre të naftës – ai do të kërkonte të ndihmonte shtetet e Gjirit që të luftojnë Iranin së bashku në mënyra të tjera.

Sa u përket palestinezëve, burime afër Cohen tregojnë se ai nuk beson se asgjë do të shkojë në procesin e paqes derisa Presidenti i Autoritetit Palestinez Mahmoud Abbas të largohet nga detyra.

Pikëpamja e  Cohen është se Abbas ka treguar një tendencë ekstreme drejt nacionalizmit dhe irracionalitetit, duke refuzuar të flasë fare me SHBA-të, e lëre më të dëgjojë ofertën e paqes amerikane që përfshin një paketë ekonomike shumëmiliardë dollarësh, siç u përshkrua në qershor në Bahrein.

Por atij i pëlqen të ritheksojë që ekziston një shans unik dhe shumë real, për të arritur një marrëveshje rajonale me shtetet Arabe Suni të moderuara në rajon.

Megjithëse disa do të thoshin se ai e trumbetoi këtë mundësi në një fjalim publik në korrik vetëm për të bërë tituj lajmesh, zyrtarët thonë se ai vërtet beson se ka një mundësi, edhe nëse natyra e marrëveshjes nuk do të bëhet e qartë derisa Abasi të largohet nga skena.

Por pikëpamja e tij është se ka fakte dhe mesazhe të qarta që Sauditët, Omanët dhe shtetet e tjera të Gjirit tani i kuptojnë. “Kjo përfshin që Izraeli është një fakt i pakthyeshëm,” u thotë ai njerëzve. Këto kombe, thonë zyrtarë të afërt me Cohen, tani e kuptojnë që Izraeli nuk mund të hiqet dhe se shteti hebre mund t’i ndihmojë ata në luftën kundër Iranit, me inteligjencë dhe teknologji.

Por kur bëhet fjalë për sfidën e tij kryesore – Irani – Cohen u ofron njerëzve një perspektivë të matur. Ai pranon, si disa nga paraardhësit e tij, se operacionet klandestine të Mossad mund të vonojnë vetëm ndjekjen e Iranit për një aftësi bërthamore, por jo ta ndalojnë plotësisht atë.

Ndërsa kjo është e vërtetë, burime pranë Cohen shpjegojnë se vonesat mund të jenë ende “një arritje strategjike”, në varësi të gjeopolitikës së momentit.

Sidoqoftë, dhe nëse gjithçka tjetër dështon, madje Cohen e njeh atë që kanë shumë para tij – forca ushtarake mund të jetë e nevojshme në fund për të ndaluar garën iraniane drejt bombës. Çfarë do të bënte Amerika në një rast të tillë? Zyrtarët afër Cohen pohojnë se sipas mendimit të shefit të Mossad është e mundur që SHBA-të të merrnin pjesë në një mision të tillë apo edhe ta drejtonin atë.

Deri atëherë, ne mund të jemi të sigurt për këtë: Yossi Cohen dhe burrat dhe gratë e Mossad do të vazhdojnë të bëjnë çmos për ta mbajtur Izraelin të sigurt në vitet në vazhdim.

***

Marrë nga “Jerusalem Post”