Ndue Ukaj: Bogdani ose kur zbrazëtia e varrit dëshmon shenjtërinë

Pjetër Bogdani jetoi dhe veproi në një periudhë shumë të zymtë e dramatike për kombin shqiptar, por me guxim të pashoq u bë “ai qe nuk len këtë vend te bahet turk”- thoshin sundimtarët osmanë. Kjo e dhënë e dalë prej armiqve të tij, dëshmon dhe njëkohësisht provon se ç’figurë e rëndësishme për kohën ishte ai. Bogdani vdiq më 6 dhjetor 1689, 330 vjet më parë. Kurse pas vdekjes së tij, siç njoftoi nipi i tij, Gjergj Bogdani, turqit trupin e tij e nxorën nga varri dhe ua hedhën qeneve në mes të piacës së Prishtinës. Ky fund tragjik i jetës së tij, është fillimi i veprës së tij, si frymë shëlbuese dhe si kujtesë identitare.
Bogdani, duke jetuar në një kohë shumë të zymtë për popullin e tij, u mishërua dhe u njësua me fatin e tij dhe me forcën e dijes e të guximit, arriti të ndizte një dritë shprese për arbnit e plandosur në robëri dhe mjerim.
Shkrimtari i madh shqiptar, Ismail Kadare, te novela “Raporti i fshehtë” ka shkruar për fenomenin e mungesës së varrit të Gjergj Kastriotit dhe ka tërhequr një paralele shumë domethënëse, mes mungesës së varrit të heroit tonë kombëtar dhe mungesës së varrit të Jezu Krishtit. Dhe për të përforcuar idenë e novelës, ai shkruan: “Zbrazëtia e varrit dëshmon shenjtërinë”.
Në të vërtetë, një shenjtëri të tillë, në një variant tjetër, e dëshmon jeta dhe vepra madhore e Bogdanit, trupi i të cilit u shëmtua dhe iu hodh për ushqim qenëve, por u mishërua si frymë e ide në ndërgjegjen kulturore e kombëtare të pasardhësve të tij, që Çetën e morën dhe e përcollën brez pas brezi, si një shandan drite e shprese. Shëmbëllimin më tipik të mishërimit të veprës së tij në jetën kulture të shqiptarëve e gjejmë te figura e Ibrahim Rugovës, i cili mësues e udhërrëfyes në jetë dhe në vepër e pati Bogdanin.