Adela Kolea: Shënime për librin e Zef Giuseppe Chiaramontes

Zef Giuseppe Chiaramonte, po të shkruaj Shqip nja dy përshtypje të miat mbi librin tënd, që pata kënaqësinë të lexoj këto ditë.

E di pse parapëlqeva të të shkruaj shqip? 🤗📚✒

Sepse, përveç faktit se unë vetë shqipen e kam gjuhë amtare nga njëra anë, italishten e kam mësuar paralelisht me shqipen nga gjyshja italiane në Tiranë që fëmijë, zgjedh të të shkruaj shqip ty pasi, si një vlerë të shtuar hasa një shqipe përfekte e befasuese në librin tënd!

Që ishe një njohës i përkryer i shqipes, unë këtë ndjesi e pata krijuar menjëherë, qoftë edhe nga ato komunikime të shpejta në mënyrë virtuale në faqet e përbashkëta online që ndonjëherë konsultojmë.

Por, në librin version dygjuhësh shqip – italisht, të lexosh një shqipe standarde perfekte kryesisht nga një arbëresh, gërshetuar aty-këtu me shprehje apo idioma arbërisht, kjo më la një shije veçanërisht të këndshme.

Je i kujdesshëm me shqipen që përdor, zgjedh fjalën e duhur, je delikat në përdorimin e fjalës, qoftë në formë, qoftë në përmbajtje, në mesazhin që ajo fjalë, e vargëzuar dhe ndërthurur me të tjera, do të shprehë.

Punon dhe e përpunon fjalën, ashtu si një brumë i mirë përgatitet që të prodhojë si produkt final, një bukë të shëndetshme e ushqyese.

Kjo ia shton forcën shprehëse atyre vargjeve të shkurtra, ku në mënyrë substancioze, fjala e vetme merr një fuqi të shumëfishtë, pikërisht sepse vargjet karakterizohen nga të qenit të shkurtër.

Më pëlqen edhe një fakt:

Nëpërmjet artit tënd, ti ke shprehur në mënyrë të tërthortë edhe histori, antropologji, zakone e tradita shqiptare, ke sjellë një mozaik të ngjeshur etnologjik shqiptar.

Më pëlqen zhanri dhe stili i veçantë, që mbeten automatikisht “vulë uji e jotja dhe vetëm e jotja”. Ky stil është yti, identifikohesh vetëm ti me këtë.

Më pëlqen oksimoroni “Vulë uji”.

Sipas meje, është si koncept, vetëm në dukje një oksimoron. Pasi uji, “gënjen” se të lë përshtypjen që nuk lë gjurmë, nuk lë “vulë”, nuk shënon. Është e vërtetë që uji në vetvete është jetik, ama nuk është element gërryes.

Por, i kombinuar me elementë të tjerë natyrorë e atmosferikë, atëherë uji “shënon”, gërryen, ashtu sikurse edhe krijimi yt, lë firmën tënde absolute te lexuesi, lë “vulën” me emrin tënd në trajtë individuale e autentike.

Ndaj “Vula e ujit” bëhet identitare.

Më pëlqen fakti që ti vë në dukje sensibilitetin tënd, me admirim e delikatesë për femrën.

Duket adhurimi yt për femrën i shprehur në formë gjithëpërfshirëse: për nënën, gruan, vajzat, shoqe apo mike të dashura, për universin femëror në përgjithësi.

Më pëlqen ndjeshmëria jote për rrënjët, origjinën.

Akoma edhe më shumë, kush më mirë se një arbëresh, shembull emigrimi dhe integrimi në Itali, shembull kulture e përpjekjeje për mos asimilimin ndaj kulturës – ndonëse brilante e për t’u lëvduar, ajo italiane – të vendit pritës pra, Italisë, përmend aspiratat për një Shqipëri të plotë e të realizuar, bashkë me Kosovë e Çamëri.

Ndaj, arti i librit tënd paraqet ndërkohë një “mini dossier historik e kulturor arbëresh-shqiptaro-italian”, ku emëruesin e përbashkët e ofron ti si autor, me sensin bashkues e përqafues që u jep këtyre realiteteve tona, me “Vulën e ujit”, që ti merr nga deti ynë i përbashkët i origjinës shqiptare që na njëson, me një rrjedhshmëri tipike që karakterizon ujin, që qarkullon me vrull, që gjenerohet, që përditësohet e freskohet si çdo burim ujor për princip por, si një rrjedhë që bashkon në një njësi të vetme e jo që ndan.

Urime e suksese, prof. Zefi!