AI QUHET AZGAN HAKLAJ…

 

GUXIM ALIMANI, përkthyes dhe publicist

 

Kushdo patriot i sotëm mundohet të bëjë një udhëtim imagjinar, virtual rrugës së Flamurit prej Taksimit të Largët të Imperatorisë Turke për të ardhur në Junik e në Prizren, në Shkup e në Elbasan, në Durrës e në Myzeqe dhe për të sosur turravrapin në Vlonë. Edhe virtualiteti nuk është pak sot pas një shekulli, se më së fundi diçka ngelet prej tij: kujtimi. Se është e vështirë që ti njeri sado patriot qofsh, ta përshkruash Udhën e Flamurit. Është kohë stresesh e prekupacionesh që t’i dikton vetë bota e kapitalit që përjetojmë.

Mirëpo gjithmonë si në shembujt që vijnë nga historia gjendet dikush që ka patur kurajon të përshkruajë këtë udhë, jo thjesht si rrugëtar nostalgjik, por si një aktor aktiv shumëdimensional.

Ai nuk është një Sanço modern që pretendon të shembë dogana e bashkojë kufi.

Është një burrë modest atdhetar, politikan e artist, me spikamë jo të vogël në analizë e shkrim. Ka një emër të thjeshtë që vjen si huazim linguistik nga gjuha e perandorisë së cilës 100 vite, më parë me zor ia shkoqëm këtë copë Shqipëri, së cilës po i festojmë ditëlindjen.

Quhet Azgan.

Azgan Haklaj.

Këto fjalë për këtë mik e shok, këtë demokrat e atdhetar që vjen prej vendlindjes sime, që jo pak na bëri të krenohemi në histori, jo se si kam menduar edhe më parë ti hedh në letër. Por rasti shpesh bëhet mbret.

E ky rast që më shtyn është pikërisht libri që kam përpara me autorësi të Azganit. “Për Kombin, Për Demokracinë”. Është libri i tij i dytë, pas atij meditimi të parë filozofiko-politik ”Dardanët presin Dodonën”.

Nuk dua t’ja nënshtroj librit një analizë të detajshme, pse do të duhej shumë kohë dhe jo pak fletë. Gjithësesi nuk mund të lë pa thënë dy fjalë aspak si kompliment për këtë punë sa voluminoze aq dhe cilësore të Azganit se sa si një ndjesi prej leximit të librit.

“Kombi dhe Demokracia”, as si ide dhe as si titull, nuk janë qasje eskluzive të Azgan Haklaj. Filozofë e historianë të çdo përkatësie etnike i janë qasur sistematikisht termit “Komb” dhe “Demokraci”. Pra nuk është e lehtë të shkruash për diçka që kahmot është ezauruar në stile dhe gjykime nga më të larmishmet. Por Azgani në këtë trajtim na paraqitet me një origjinalitet që zor ta gjesh tek autorë reputativë dhe të kultivuar.

Azgan Haklaj akademizmin në këtë vepër ja jep lexuesit përmes një shkrirje mjeshtërore të filozofisë dhe përjetimit.

Kur lexon Azganin, edhe po nuk e njohe personalisht, me pak fantazi mund ta portretizosh atë si tipik për idealizmin dhe karakterin e fortë.

Tek ai shkrihet vullneti i luftëtarit e atdhedashësit me qasjen moderne filozofike.

Tek Azgani nuk gjenden snobi dhe as dukja, por thjeshtësia e misionarit.

Ai në vend të propagandës e të slloganeve ka vënë për gjykim vetë eksperiencën e prekshme.

Kur flet për Kosovën, Azgani ka prekur çdo cep të saj.

Ka pasur në dorë kockat e Boletinit në Mitrovicë sikur dhe dëgjuar historinë e Shaban Polluzhës në oden e tij drenicake.

Kur flet për Preshevën përkundër situatës që mbretëron atje, ai vetë ka ngritur Flamurin e Kombit në ballkonin e komunës, duke detyruar deri tek autoritetet sllavo-ruse të protestojnë zyrtarisht.

Kur flet për Çamërinë, Azgani është vetë në Qaf-Botë dhe mahnit mijërat e shikuesve tek interpreton perlën e Osman Takës.

Natyrisht nuk është e lehtë të shkelësh çdo pëllëmbë tokën e kombit dhe të lesh gjurmën tënde, e cila sa më shumë kohë kalon aq më e pashlyeshme do të bëhet.

Më shumë sharm e stil Azgani ka futur vizionin e tij për bashkimin kombëtar duke qënë sa koherent e pragmatik, aq dhe i guximshëm e stoik.

Ai edhe teorikisht edhe praktikisht nuk e sheh bashkimin kombëtar si një unifikim terrenesh gjeografikë që janë në përkatësinë shekullore shqiptare.Kjo lloj propaganda slloganore po shihet rëndomë sot edhe në grupime politike shqiptare anembanë trojeve tona.

Azgan Haklaj operon si misionar i një tjetër lloj bashkimi e unifikimi nacional: atij shpirtëror, artistik e kulturor.

Natyrisht ky bashkim s’është i lehtë e pa pengesa dhe këtu hyn vullneti i pashoq i Azganit.

E kur kryhet ky lloj bashkim nuk ka më as Zot të mund të ndërmjetësojë për ta plasaritur sërish.

Duke mbyllur këto pak rrjeshta, modest për një punë që i kalon kufijtë e të qënit normale. Së pari, si shqiptar e pastaj si mik, krenohem edhe unë si mijëra qeliza të këtij vendi e kombi me Azganin dhe me shpirt i bashkohem një kori jo të vogël simpatizantësh të tij që zënë fill në Ibër për ta ndalë furinë në Tempullin e Dodonës:

Faleminderit, Azgan!