Arshi Pipa: ‘Njeriu i dosjes’, një tjetër surprizë nga Lazër Stani!
Shënime për tregimin “Njeriu i Dosjes”
“Me 15 korrik të vitit 1989 botimi i Zërit të Rinisë regjistroi një tjetër surprizë në formën e një “tregimi satirik” nga Lazër Stani, të titulluar “Njeriu në Dosje”. Narratori i historisë, që përshkruhet si një “rebel” ndaj njërit prej profesorëve të tij, është një individ i persekutuar nga ideja e pasjes së një kopjeje. Kjo vetje tjetër e spiunon, konfrontohet me të, e vë në lojë. Kopja nuk është një alter ego psikopatik, nuk jeton në mendjen e tij, ka një ekzistencë të ndarë. Megjithëse ai është identik me narratorin në çdo aspekt: ka emrin e tij, pamjen e tij fizike, të njëjtën datë lindjeje; i vetmi ndryshim është se lindja e Doppelgänger-it është disa minuta më vonë, koha që i është dashur infermieres ta regjistrojë në regjistrin e spitalit. Prej aty kopja lëviz nëpër dosjet zyrtare, duke zotëruar të dhëna për karrierën, punën dhe karakterin e tij. Narratori e urren këtë kopje e cila nuk i ndahet, nganjëherë i shfaqet në shtratin e tij martesor, pranë gruas së tij. Bisedat e tyre janë zënka që s’mbarojnë kurrë, të rënda, me akuza të ndërsjella. Narratori zemërohet, e quan kopjen e tij “mashtrues”. Ai qesh duke ndjerë keqardhje për sjelljet e tij të këqia. Dhe konflikti midis tyre vazhdon deri në fund të tregimit, ku lexojmë:
“…kam dëshirë të vrapoj, të kap me duar degët e pemëve, ndërkaq pas shpine dëgjoj të qeshurën cinike të njeriut në dosje, që është ironikisht e njëjtë me të qeshurën dinake të shefit të kuadrit që e ka kontrolluar për vite me radhë dosjen time dhe nuk e di se nga e ka këputur qafën”.
Në coda venenun. Ne e kuptojmë se dosja në fjalë është një nga dosjet e aparatit të sigurimit dhe se kopja e narratorit është vetë narratori siç përshkruhet në atë dosje. Tregimi është shkruar mirë, përveç disa krisjeve afër fundit, që nëse ndreqen ndonjëherë, mund ta kualifikosh për ta prezantuar në një antologji të prozës bashkëkohore shqipe”.
1. Doppelgänger (gjermanisht): dikush që duket krejt si një person tjetër, por që nuk është ai.
Nga libri “Contemporary Albanian Literature”.