Sazan Goliku: Vesa mbi shark

 Tregim

 

Ata po i ngjiteshin Malit të Bardhë. Edhe pse më tepër qëndronin e pushonin sesa ecnin, prapë kishin bërë goxha udhë.

Në këmbësoren lakadredhase i pari ecte Kurti, xhandari nga qyteti me kështjellën tremijëvjeçare, që aq herë sa kishte qëndruar burrërisht, aq herë ishte pushtuar nga të huajt. Fjalët e para, që shqiptonte goja e tij nën mustaqet skrop të zeza e të përdredhura me sqimë, ishin: “Madhëria e tij mbreti ka thënë se…” ose “Sipas urdhrit të madhërisë së tij…”. Ai nuk harronte për asnjë çast “fjalët e arta” të mbretit: “Ju xhandarët duhet të jeni kudo të parët. Ju jeni grushti im i hekurt”. Kurti kishte bërë zap shtatë fshatrat e rrëzës së malit. Ai këmbëngulte që vetëm ai të ecte përpara të tjerëve edhe pse nuk e dinte udhën. Kishte thënë prerë: “Kam urdhër nga lart që zonjën e nderuar mos ta prekë as krahu i pëllumbit”.

I dyti vinte udhërrëfyesi i grupit, Maliqi, një fshatar këmbëlehtë që merrej vetëm me blegtori, se vend të rrafshtë në fshatin e tij kishte vetëm për varrezat.

Rreshtin e mbyllte Pal Gjindeda, përkthyesi nga qyteti me tri fe. Ishte mësues i gjimnazit më të vjetër të vendit. Edhe pse nuk kishte shkelur asnjëherë jashtë shtetit, lexonte në rreth dhjetë gjuhë të reja e të vjetra. Po këmbët e frymëmarrja e tradhtonin edhe pse sa kishte mbushur dyzet e pesë vjet.

– Dhe për sa kohë mund ta arrijmë? – e pyeti përkthyesin Eva P. dhe qëndroi. Hoqi çantën nga krahët uli duart në mes dhe mori frymë thellë tre herë sikur po bënte gjimnastikë. Përkthyesi ia tha shqip udhërrëfyesit.

– Varet, – hapi ai krahët e gjatë, – si do të ecim dhe sa do të pushojmë udhës. Deri lart në pllajë e kemi udhën si deri tash.

Udhërrëfyesi, që nuk kuptoi asgjë nga ajo rrjedhë fjalësh, tha me vete: “Pirdh, pirdh se shfryhesh”. Pastaj mendoi: “Të kem kujdes kur të më paguaj, se mund të ma hedhë me ato paratë e huaja. Do t’ia kërkoj në lekë. Nuk u duhet besuar këtyre të diturve. Kanë bërë shkollën e shejtanit”.

Pas pak, Eva P. pasi mori tri herë frymë thellë, hodhi çantën krahëve dhe bëri me shenjë për t’u nisur.

 

***

Sa dolën nga një grykë mes gërxhesh të zhveshura i priti pllaja e gjerë që ngrihej lart deri në majë si valë gjigante. Një erë e ftohtë i bëri të dridhen trupat e tyre të djersitur. – Uf! – shfryu Eva dhe nxori nga çanta një xhakoventë lëkure dhe e veshi. I ishte dukur sikur kjo e përpjetë nuk do të sosej kurrë.

Pas pak arritën në një nome. Maliqi i thirri një bariu nja treqind metra larg në faqen e sheshtë që vazhdonte deri në majë të malit. Ai po qëndronte mes tufës së deleve dhe po shtihte nga të ardhurit.

– Ooo Luuuaan, na kanë ardhur do miq.

– Ohooo, thashë po vij, o burri i dheut – sokëlliu bariu. – Këtu ti, këtu – e urdhëroi Balon, qenin me qime të gjata, të verdha si të ishte vëlla i një luani. Dhe duke tundur sipër krrabën sipër kokës zuri të zbresë vrullshëm tatëpjetë. Ata të katërt ishin ulur në tendën e sajuar nga sipër me degë bredhi e lisi të thara nga dielli.

– Mirëdita burra, – i përshëndeti Luani, po u duk pak si i hutuar kur pa dhe Evën mes atyre tre burrave. “Nuk di kujt t’i jap dorën të parët” – tha me vete. Po Eva u çua në këmbë dhe i zgjati dorën. Edhe ai ia zgjati dhe i shtrëngoi fare lehtë dorën e butë qumështore të mikes.

– Mirëseerdhët – i tha.

Ajo e përshëndeti në gjuhën e saj. Ai tundi kokën; nuk kishte parë femër me ata sy të kthjellët e me atë veshje me pantallona si burrë. Iu duk si një sorkadhe. U zgjat dhe e toku së pari me xhandar Kurtin, pastaj me përkthyesin dhe me Maliqin u qafuan.

U ul, nxori një kuti duhani dhe ua hodhi përpara. E drodhën nga një cigare xhandari e Maliqi. Eva i vërente me kureshtje herë njërin, herë tjetrin si bënin cigaret. Përkthyes Pali vuri dorën e djathtë në zemër. – Faleminderit, nuk konsumoj – i tha Luanit.

– Po zonja?

– As ajo nuk e konsumon – tundi kokën Pali.

Luani u ngrit, solli ca shkarpa e gjethe të thara dhe ndezi zjarrin. Mbi to vuri drurë dhe nisi të fryjë ashtu në gjunjë deri sa flaka mori lart bashkë me tymin e bardhë. Pastaj vuri mbi një pirusti trekndëshe një kusi me dy vegje, të mbushur me qumësht deleje.

Eva pyeti përkthyesin: Mund të na thonë këta se çfarë ka mbetur nga sendet e Karlit?

Pali pyeti Maliqin.

– Lëre, lëre… është një ngjarje e turpshme… avulluan… Pali u mek. “Si t’ia përkthej” – tha me vete. Bëri sikur po gjente fjalët në gjuhën e Evës, pastaj i tha:

– Atje, atje te vendi i aksidentit… qeveria…

Po Eva e kishte mendjen gjetkë; bëri një gjest shpërfillës si të thoshte “flasim më vonë”.

Sa kishin dëgjuar shpërthimin, dy barinj, kishin parë nga larg tymin dhe shkuan te rrëpira ku ishte përplasur avioni i vogël me dy palë krahë. E nxorën trupin pa jetë të aviatorit dhe e çuan nja tridhjetë hapa në një vend të sheshtë. Shkuan e morën te nomeja e tyre një kazmë. Vendi ishte dy-tre gishta dhe. Më poshtë vetëm gurë. U djersitën edhe pse atje të grinte era e ftohtë. Para se ta fusnin në grep kufomën, i kontrolluan xhepat; kërkuan në atë që kishte mbetur nga kabina e avionit. Gjithsej gjetën një orë dore, dy unaza të florinjta, një busullë, një makinë rroje, ca harta e dokumente dhe në portofol ca kartëmonedha…

Në krye të varrit i vendosën një gur sa për shenjë që me zor e nxorën nga shkëmbi. “Do t’i ndajmë” plaçkat tha njëri, më i riu. “Jo, jo, ç’është ajo fjalë” – ia ktheu tjetri. – Ti fshehim diku dhe, kur të vijë çasti i duhur, ia tregojmë qeverisë. Ne s’jemi kusarë”.

Dhe kështu bënë. Gjetën aty  pranë një guvë të vogël dhe i futën të gjitha atje. Pastaj i mbuluan me gurë e lëmishte për të mos u dukur. Po fshati është iv ogël dhe e shoqja e bariut më të ri i përfoli në vesh një mikes së saj besnike, me kushtin që të mos i tregonte askujt, as të shoqit. Kështu e mori vesh gjithë fshati.

Pas tri ditësh aty arritën dy xhandarë, kapën dy barinjtë, i lidhën dhe i çuan të lidhur në poskomandën e komunës. Pas rrahjeve të panevojshme barinjtë treguan vendin dhe ku ishin fshehur plaçkat e aviatorit fatkeq. Xhandarët shkuan e i morën plaçkat e aviatorit, i futën në një thes dhe i çuan në komandë. Atje… askush nuk e di si përfunduan…

Kur qumështi në kusi nisi të ziejë e befas u fry, Luani hodhi mbi një tas të madh alumini që e kishte mbushur me bukë misri të bërë përshesh, ku do të hanin të ardhurit. Në një pjatë alumini hodhi qumësht po më përshesh me pak kripë për Eva P. Tre burrat dolën mënjanë e zunë të hanë. Luani ia vuri Evës pjatën përpara dhe i la sipër lugën e vet prej druri të gdhendur.

– Ha, zonjë e nderuar. Nuk ka sjellë më të shijshme se kjo, – i tha duke qeshur. Eva hapi sytë si e habitur dhe mori lugën. E pa me dyshim, po Luani ia tregoi me gisht dhe gishtin e drejtoi nga vetja, për t’i thënë se është lugia ime. Ajo qeshi e tundi kokën për t’i thënë se e kuptova e nisi të hante.

Pasi e mbaroi gjithë pjatën, Eva i tha përkthyesit: – Ishte një gjellë hyjnish. Nuk e kam imagjinuar kurrë këtë realitet.

– Zonjë, – i tha ky, – udhërrëfyesi thotë se duhet të bëhemi gati për atje ku është lokalizuar aksidenti…

Fytyra e saj u rrudh si ta kishte zënë atë çast dhembja e dhëmballës.

– Kam dhembje koke, edhe pse gëlltita dy aspirina… Nuk mund të shkoj atje, – i tha përkthyesit e nervozuar, gati duke qarë. Ai puliti sytë i çmeritur dhe ngriti lart syzet me gishtin e djathtë tregues.

– Jam totalisht në dispozicionin tuaj, zonjë e nderuar, – theksoi ai fjalët duke sajuar një buzëqeshje mirësjellje. Befas ajo rrëmben çantën si e zemëruar dhe e hodhi në kurriz.

– Shkojmë, fundi për të parë një varr kam ardhur deri këtu, – i tha Palit, sikur nuk ishte ajo që i tha tjetër gjë, një çast më parë.

U nisën.

– Këtej, djathtas – i tha Maliqi xhandarit që u drejtua nga e majta për poshtë.

– A, po, po, desh e ngatërrova, – tha ai me zë të rëndë.

Dielli i ftohtë i atij fund gushti nuk i shqetësonte se një fllad freskues vinte nga grykat poshtë tyre. Udhëtuan rreth një orë deri sa dolën nga pllaja dhe zbritën me kujdes në një rrëpirë. Nga a majta ngrihej thikë një shkëmb i zhveshur në ngjyrë të hirtë; nga e djathta poshtë zhgarrëzima e gurëve shtrihej rrezikshëm deri poshtë në anë të fshatit. Shtegkalimi ishte i gjatë mbi një qind metra.

– Këtu është, – tha Maliqi dhe qëndroi. Pak më poshtë dukej skeleti i avionit. Edhe të tjerët qëndruan. Xhandari u ul përtokë.

Maliqi mori tatëpjetë për të mbledhur luleshtrydhe në pyll. Pali shkoi te një lëndinë buzë ahishtes për të mbledhur një tufë lule. “Nderimi për të vdekurin edhe këtu mbi 1500 metra lartësi është nderim për njeriun, kushdo qoftë ai” – mendoi.

Eva P. u ul pranë grurit te kreu i varrit të mbuluar me bar e ca lule të bardha e të vogla alpine. Vuri dorën mbi atë gur dhe pa dashur psherëtiu. Nuk e kuptoi as vetë pse i doli ajo psherëtimë. Mbylli sytë dhe iu shfaq Karli.

“Faleminderit që erdhe”, dëgjoi ajo zërin e tij. “Kam kujtuar se më ke harruar. Gjithsesi harresa nuk fshihet dot, të paktën në fotografi. Po është e drejta ajo fjala ‘I vdekuri me të vdekurit, i gjalli me të gjallët'”.

“Eh, o Karl, ti ke qenë njeri i veprimit jo i fjalëve”, ia ktheu gati me përçmim, “po vdekja të ka bërë filozof”.

“Pse nuk je martuar sërish”?

“Nuk e di. As që kam për t’u martuar ndonjëherë”.

“Me siguri ke gjetur dashnorë…”, e shpotiti ai.

-“Të lutem, nuk ke të drejtë të hysh në jetën time. Në varr bëhesh xheloz”, – u acarua ajo. “Ti s’ke qenë i tillë as kur ishe i gjallë”.

“Gëzohu, gëzohu edhe ca vjet, pastaj do të jemi bashkë përjetësisht”.

“Gëzohu ti, nëse ky fakt të kënaq”.

“Do të m’i çosh eshtrat në atdhe”?

“Kjo s’ka kurrfarë rëndësie për mua, po do ta bëj për sytë e botës, po më tepër për nënën tënde të mirë”.

“Të gjitha nënat janë të mira, mrekullia e botës. Po dhembjet më të mëdha i kanë ato kur ikim ne”.

“Po fryn erë dhe unë jam e djersitur… Mirupafshim në atë botë”!

Eva P. hapi sytë dhe u ngrit si e trembur nga vetja. “Nuk ishte ëndërr, – tha me vete, – po zhgjandërr. Kështu kemi fol me Karlin edhe vite më parë”.

 

***

Atë pasdite Luani e solli më herët tufën e deleve në nome. I futi në shtrungë, i moli, u dha për të ngrënë e për të pirë dy qenve, pataj ndezi zjarrin nën tendë. Nuk po i hiqej nga mendja e huaj, qeshja e saj e ëmbël, dora e butë… “Ç’dreq e pruri këtu këtë magjistare të bukur që më turbulloi të tërin”, tha nëpër gojë.

Para se dielli të fshihej pas malit përballë, miqtë ishin ulur nën tendë rreth zjarrit. Luani, kur ndjeu të ftohtit e mbrëmjes, shkoi në koliben e tij, mori sharkun dhe ia hodhi Evës mbi shpatulla. Ajo ngriti kokën dhe e falënderoi me sytë e saj të çelur. Maliqi po e pyeste Palin për të rejat nga kryeqyteti, për shëndetin e Mbretit, për fjalët që ishin hapur së bujqve e blegtorëve do t’u hiqeshin taksat për dhjetë vjet… Pali përdridhte fjalët po nuk i thoshte asgjë të saktë. Kurti dëgjonte i përqendruar mos t’i shpëtonte asnjë fjalë. Kur Maliqi përmendi emrin e mbretit ai u përgjegj vetë: – Madhëria e tij ësht mbret mbi mbretër – shëndosh si molla.

Mes valëvitjeve të flakëve e tymit, Eva i kishte mbërthyer sytë si e hipnotizuar syve të Luanit, të cilët po i dukeshin sy dy diej të zinj që lëshonin flakërima. Në ta fshihej një ëndërr, një enigmë. Nga ata sy rrezatonte vetë natyra nëpërmjet qumështit, nga bari i ashpër alpin e lulet e egra, nga erëmimi i çajit e trëndelinës, nga bora e porsashkrirë dhe era e akullt, nga rrebeshet e shiut e mjegulla e pabesë, nga forca e muskujve të bardhë nën veshjet e leshta, të cilët nuk e njohin qetësinë as ditën as natën në gërxhet e pllajat e malit. Po të zhvishej lakuriq atë çast trupi i bardhë qumështor i Evës, do të dukej krejt i purpurt.

Ajo ndjeu zjarrmi nga brenda e nga jashtë; u ngrit në këmbë dhe shkoi qëndroi te bregu buzë shkëmbit që binte thikas tëposhtë deri te pylli me bredha. I nguli sytë prushit të dritave të qytetit mbi tridhjetë kilometra larg në rrëzë të një mali. Era që iu përplas në fytyrë sikur e qetësoi.

Nisi të fliste pa zë me vete, sikur do të lirohej nga një makth i pakuptueshëm, sikur donte të justifikohej për një parandjenjë… “Unë e doja Karlin, unë e doja atë madje edhe kur shkoja me të tjerët. Ai kishte shpirt aventure. Ai ishte vetë aventura. Këtë shpirt kam dh eunë, po të një natyre tjetër. Brenda trupit, robinë e nepsit, brenda vetes. Karli e kërkonte gjithçka jashtë vetes. Ai ishte i dashuruar me natyrën dhe ajo e vrau. Unë kërkoj gjithçka brenda vetes, për vete, kënaqësitë, gëzimet, dëfrimet. Unë shmang me sinizëm e shpërfillje dhimbjet, mërzinë, trishtimin. Egoizmi im i skajshëm nuk dëmton askënd, as veten time”.

Evës iu kujtuan fjalët e të shoqit: “Unë jam dashuruar me qiellin, ti me tokën”. – Domethënë, – kishte kthyer ajo me një shpoti të fshehur, – në takohemi vetëm në ëndërr. – edhe në shtrat, zemër, – kishte qeshur ai duke i përkëdhelur fare lehtë faqen. “Do të isha e kënaqur po të më jepte një shuplakë përvëluese” – kishte menduar ajo atë çast.

Eva ndjeu në qafë vesën mbi sharkun e trashë. Ajo femër qyteti as mund ta imagjinonte se ai shark e kishte mbrojtur bariun nga erërat e acarta e shiu i akullt, nga bora e breshri.

Kur u kthye Eva te tenda, Kurt xhandarin e kishte zënë gjumi atje, i ulur këmbëkryq. Tre të tjerët qëndronin të heshtur sikur u ishin sosur fjalët.

– Shkojmë të flemë, kemi udhë për të bërë nesër, – u ngrit në këmbë Maliqi. – Na trego, – i tha Luanit, – ku e kemi hotelin.

– Zonja do të flejë në koliben time, – i tha Luani si nëpër dhëmbë Palit. – Unë fle jashtë si gjithherë kur nuk ka shi. Ju – iu drejtua Maliqit – do të bujtni tek ajo ngrehina e baxhos atje – dhe tregoi me dorë një kasolle me gurë nja pesëdhjetë metra larg që aty. zgjuan Kurtin. Luani i priu atje nga meraku se mos u turreshin qentë që mund të vërteiteshin rreth baxhos.

Kolibjra e Luanit e mbuluar me letër katroma dhe bar të thatë ishte dy metra e gjatë e një metër e gjerë. Eva u fut gjunjazi në kolibe dhe sikur e goditi në hundë dhe e mbuloi erëmimi i fortë i trëndelinës e çajit të varur në shufrat lobate sipër kolibes. Nga poshtë i erdhi erëmimi i barit të tharë i shtruar përdhe. “Nuk e kam ndier kurrë më parë këtë aromë!” – tha me vete Eva. U shtri, por nuk po e zinte gjumi dhe pse trupi i ishte drobitur nga gjithë ajo udhë e gjatë malore. Doli nga kolibja. Nja dhjetë hapa më tej pa nën Hënën e plotë siluetën e Luanit të ulur mbi një gur me sharkun hedhur krahëve. As ai nuk ishte shtrirë për të fjetur. Eva iu afrua, i vuri dorën bariut mbi sup. Ai u drodh. “Ajo do të jetë” – tha me vete i bindur. Ktheu kokën dhe Eva pa se si i vetëtinë sytë e tij nga rrezet e Hënës dhe befasia.

– Eja me mua, – i tha ajo në gjuhën e vet. – Eja, nuk mund të fle vetëm… – E kapi përdore dhe e tërhoqi lehtë. Ai sikur ngurroi si para një të papriture, po dora e saj e ngrohtë e elektrizoi të tërin dhe ai e lëshoi veten në një ngazëllim që e la pa frymë dhe i shkoi pas si manari pas të zotit. Ajo hyri mbrapsht në kuvli dhe e tërhoqi bariun mbi vete…

Puthjet, si ato atë natë të tërbuar Eva P. nuk kishte provuar asnjëherë në jetën e saj dashurore. Rënkimet e saj frëngëlluese atij i dukeshin si blegërimat e deleve kur janë në afsh. Ah-et e oh-et e saj mbuloheshin nga buzët e ndezura flakë të Luanit, që thithnin si venduza buzët, faqet, gushën, gjoksin e asaj gruaje si të zbritur nga qielli në kuvlin e këtij bariu të ri të uritur për një trup femre.

Kur Eva hapi sytë, bariu nuk ishte aty. Kishte nxjerrë tufën në kullotë. Dielli ishte ngritur dy hostenë mbi majën e malit. “Më duket sikur kam fjetur një shekull”, – i shkoi asaj në mendje. U çua ndenjur dhe mbylli sytë. Iu shfaq Karli. “U kënaqe mbrëmë?” – e pyeti ai duke u zgërdhirë. “Po, erdha këtu të takoja vdekjen, po gjeta jetën”, – i qeshi ajo me ëmbëlsi.

Nga jashtë dëgjoheshin blegërima delesh dhe lehjet e një qeni zëtrashë. Eva rregulloi veshjen, kaloi duart mbi flokë për t’i shtruar, futi në çantë ndërresat dhe shkoi nga pas kolibes, duke parë rreth e qark se mos e shihte njeri.

Atje tej burrat ishin ulur te tenda; kishin ngrënë mëngjesin dhe po prisnin të vinte Eva P. Tek-tuk thoshin ndonjë fjalë.

 

***

Luani, atje mbi shkëmbin ku qëndronte, shtrëngonte dhëmbët e fortë e të bardhë, ndërsa xhandari, udhërrëfyesi, Eva P. dhe përkthyesi po zbrisnin tatëpjetë shtegut nga kishin ardhur. Ajo nuk e ktheu kokën pas asnjëherë si e zemëruar me veten.

Vetëm kur ata u futën në pyllin me bredha, Luani përplasi kërrabën.

– Dreqin! Jam fatbardh e fatzi. Më erdhi si ëndërr dhe iku si fantazmë.

Ai nuk mund ta shihte një shenjë të mavijosur në anën e majtë të gushës së tij.

Në pushimin e parë që bëri grupi në një lëndinë, Eva S., i tha Palit: – Thuaj këtij udhërrëfyesit se do të dërgoj zyrtarisht paratë për të sjellë eshtrat e burrit tim në atdhe. Para se të ndahemi me të, do t’i japësh shpërblimin për punën që kreu. Bashkë do të shlyhemi në qytet.

– Patjetër, zonjë – i tha Pali.