Avdulla Kënaçi: SHEH MENDJA, NUK SHEH SYRI

Tregim

 

Me përjashtim të këtij viti, kur të gjithë mbetëm të izoluar për shkak të epidemisë, unë e kisha bërë zakon që gjatë vjeshtës të gjendesha në vendlindje. Nuk ua dal dot të piqem me të gjithë kushërinjtë, por ata më të afërtit, zakonisht i takoj në hyrje të qytetit, tek karburanti i Ndricos. Pikërisht nga krahu i sipërm, ngjitur me biznesin, në hije të rrapit. Ndricua, pronari, i cili është edhe kushëriu im i parë, brenda karburantit, ka ndërtuar një dyqan të vogël ku përballë banakut ka vendosur një makinë kafeje italiane, nga më të shtrenjtat. Ashtu, më këmbë, tregton kafen më të lirë e më të mirë në gjithë qytetin. Nuk vendos karrike e tavolina nga që vendi është i ngushtë, por edhe sepse nuk dëshiron të pengohen shoferët që furnizohen me benzinë apo naftë. Në fund të fundit fitimin ai e ka nga shitja e lëngut fosil dhe jo nga kafja apo uji i ambalazhuar. Për mua, si i ardhur nga shumë larg, prej kontinentit amerikan, bën një përjashtim; ngjitur, në hije të rrapit, vendos një tavolinë rrumbullake dhe katër karrike. Aty unë pres kushërinjtë, por edhe miqtë e vjetër. Ne jemi të gjithë me origjinë nga fshatrat që bien nga ana e veriut, por vit pas viti kemi zbritur thuajse të gjithë në qytet. Një ditë më parë unë u bëj telefon kushërinjve apo miqve që dua të takoj dhe ata vijnë aty. E kanë edhe si shëtitje buzë lumit, në ajër të pastër. Mëngjeset e luginës së Drinos janë shumë të freskët, sidomos nga fundi i shtatorit, kur frutat e pjekura pikojnë mjaltë.

Atë ditë prisja vëllain e madh të Ndricos, Ylberin, por që të gjithë, shkurt i thërrasin Lili. Ai më kishte premtuar se do të vinte aty nga ora dhjetë e mëngjesit pasi të kalonte nga vreshti që e kishte dhjetë minuta larg me makinë. Shkoi ora njëmbëdhjetë, por ai nuk erdhi. U vonua shumë dhe unë ika prej vendtakimit. Sa kisha zbritur tek stacioni i autobuzit urban, kur dëgjoj një zë nga larg: “Ndalo, kusho, ja ku erdha…”. U ktheva i lumturuar, kisha dy vjet pa e parë. Nuk shmallesha dot me të. Ishte mplakur, kishte shumë rrudha rrotull syve, duar të ashpra, me kallo. Binte i tëri erë qumësht deleje, por unë nuk e dhashë veten, e përqafova me dashuri. Sa shumë kishte ndryshuar, nuk ishte i gëzuar si zakonisht. Në fytyrën zeshkane, të pjekur nga dielli, i lexohej një merak dhe mërzi e thellë.

– Çfarë të ka ndodhur që dukesh kështu sikur të ka ngrënë gomari bukën? – e pyeta me të qeshur.

– Akoma më keq, më kanë vjedhur rrushin!

– Ç’thua moreee… Ishte shumë?

– Rreth dy kuintalë, naaa, fyt…

– Ke ndonjë dyshim për keqbërësit?

– Jo. Ai nuk ishte rrush për raki, ishte rrush tavoline, “Afusali” dhe unë e kisha lënë në degë për ta mbledhur pjesë-pjesë.

– Ndoshta duke kontrolluar tregun, policia i bie në gjurmë, duhet ta kenë marrë për ta shitur – i thashë unë me mëdyshje – ky është qytet i vogël, merren vesh të fshehtat, ndoshta i kapin…

– Hataja, çfarë t’u them djemve, o kusho vëllai, si t’u dal në sy?! Gjithë fidanët m’i sollën nga Greqia, nga më të mirat, apo nuk qe rritur mahluli, një kopan sa një kokë dashi.

– Të shkojmë në polici, në komisariat, ata mund ta indentifikojnë e kapin hajdutin. Nuk duhet ta lëmë kohën të na iki kot, shpejtojmë, – i propozova unë.

– Ata e mbërthejnë, por nuk ia vlen barra qiranë, e kanë dorën e rëndë.

– Ore, mjafton ta kapin se t’i jap unë ato para, ja do hanë një apo dy dreka.

– Çfarë thua, moree, duan lekë të thata në dorë, je me të vjetrën ti, ka perënduar koha e drekave e darkave.

Më erdhi keq për të, ishte katandisur në pikë të hallit; duhet ta ndihmoja, të paktën t’i rrija pranë e t’i jepja ndonjë mendje. Ja njoh mirë fodullëkun, nuk është më shumë dëmi ekonomik se sa të prekurit në sedër, çburrërrimi, plus që kjo krahina jonë kur dikujt i vidhet pasuria, thotë me nakar: “Ju trimiqis malli”. I bëra një propozim konkret:

– Lili vëllai, kthehemi tek Ndricua të pish një kafe, të mbledhësh veten e ta pleqërojmë shtruar këtë mesele, nuk duhet të nxitohemi.

Nuk ma prishi. Ishte fare i çakorduar, i papërqëndruan në bisedë. Vështrimi i kalonte sa nga një anë në tjetrën. Një pullë të këmishës e kishte lënë pa mbërthyer. Dukej sikur kishte fjetur mbi ndonjë mullar bari. Ndricua, i vëllai, edhe pse u shërbente nja dy klientëve, na ndiqte me sy nga larg. E ndjeu se diçka nuk shkonte. Fshiu duart në përparëse, doli me nxitim nga banaku dhe pa folur erdhi e u ul në tavolinë, pranë nesh.

– I ke të gjithë mirë nga shtëpia, Lili? – e pyeti gjithë merak.

– Mirë i kam, por më vate djersa për dhjamë qeni.

– Çfarë po mollois, more?!

– Më kanë vjedhur vështin?

– Po ti sikur e vole dhe e hodhe në fuçi për musht?

– Naaa, fyt “Afuzaliu”, nuk kishin lënë një kokërr në degë. Viti i parë i prodhimit, mos e hëngëshin, ju bëftë zeher! – mallkoi me gjithë shpirt.

– A paguan një roje, ku ishte ai shënjërak, apo e kishte zënë gjumi? – ndërhyri i vëllai.

-Nga ora dy pas mesnate kishte shkuar në shtëpi. Ka të drejtë edhe ai t’i bëjë hyzmet nuses, e ka të re, – u përgjigj Lili.

-Kur njeriu pranon një punë, – tha Ndricua – lidh një fjalë e fjala është si kontratë, atje të ngordhte qeni, tani le të paguajë “Afuzalinë”, – tha i inatosur duke i rënë tavolinës me grusht.

-Prisni, m’u kujtua diçka, – thashë unë – rron Haruni?

– Cili Harun?

-Harun Bleta i Kakodhiqit.

-Kush more, ai kurrizdali që në kohën e kooperativave gjurmonte hajdutët?

-Tamam ai, dikur i kam bërë një nder, e kam ndihmuar për djalin për t’u veshur polic, më ka një borxh, – u thashë kushërinjve.

-More e paguajmë, por ne nuk e njohim. Nuk pret puna, kjo gjë duhet bërë sot, – tha Lili me një farë shprese që i lexohej në sy – e njeh ti Ndrico këtë Gjurmuesin popullor?

-E njoh, sa herë zbret nga Kakodhiqi, ndalon këtu e pi një kafe, por nuk kam aq muhabet sa ta ujdis për këtë punë.

-Ma gjeni numrin e telefonit se do t’ia bëj unë bisedën, – u thashë i vendosur dy vëllezërve. Ata më panë paksa të habitur.

-Merrem unë me numrin e telefonit, do lidhem me Kakodhiqin, ju çmalluni me njëri-tjetrin, – tha Ndricua dhe iku për të hapur defterët e dyqanit me shpresë se mos lidhej me Gjurmuesin.

Kishin rrjedhur shumë ujra qëkurse kisha njohur Harun Bletën. Ishte koha e kooperativave bujqësore. M’u desh ta takoj e të bëj një shkrim për të nga që ai ishte një ekspert që gjurmonte hajdutët e bagëtive. Si fis, brez pas brezi ata ishin shquar për gjurmimin e bletëve kur roitnin e arratiseshin nga kosheret, por Haruni i përsosi më tej cilësitë. Gjente kush grabiste bagëtitë kolektive. Kishte një nuhatje të jashtëzakonshme dhe të gjithë keqbërësit i trembeshin për vdekje. Ruheshin prej tij si shejtani nga temjani. Nuk ishte pak, për një sheleg të vjedhur hanin pesë vjet burg. E sa për Lilin, ai është më i miri e më i dashuri nga katër vëllezërit e tjerë. Ka mbaruar shkollën e mesme bujqësore dhe është i dhënë pas frutikulturës, edhe pse jeton në qytet. Kur u ndërtua autostrada, gjithë inertet u hodhën në një mëngë lumi e cila herë pas here përmbytej nga rreshjet dhe në verë ngjante si moçalishte ku rriteshin shelgje, kunupica, kallama dhe bretkosa. Aty u hodhën aq shumë inerte sa moçalishtja u zhduk pa nam e nishan dhe në vend të saj u ngrit një bregore e bukur, ngjitur me autostradën, por ishte gjithë gurë, disa të mëdhenj sa një sënduk. Lili i vuri synë bregores e cila ende nuk ishte hedhur në hartë. Bëri kërkesë në Bashki dhe tha me plot gojën se do ta blejë për vreshtë.

“Ky qënka i marrë, do blejë gurët me para”, thanë vëllezërit e tij, por ai këmbënguli. Asnjë nga anëtarët e këshillit bashkiak nuk e kundërshtoi, ia dhanë me votim unanim. Ai kontraktoi një eskavator dhe nisi nga puna. Veçoi gurët e mëdhenj dhe me ta ndërtoi një pritë me qëllim që në dimër ujrat e rrëmbyeshme të lumit të mos e gërryenin kodrën. I dha pamje të bukur duke e tarracuar në formë rrethore. Nxori ujë nga lumi me motopompë dhe vit pas viti kodra gjelbëroi e lulëzoi duke i habitur të gjithë. E çfarë nuk prodhohej aty, që nga perimet e deri lloj-lloj frutash, madje edhe kivi të cilat u mbollën për herë të parë në krahinën tonë. Sipërfaqen më të madhe e zinte rrushi. Rrënja e hardhisë punonte mjaft mirë në thellësi të tokës ku balta e hedhur nuk kishte zënë vend mirë.

Të gjitha këto i mendova duke pritur Ndricon, por ai u vonua shumë. E penguan dy klientë, njeri prej tyre traktorist, por që kishte qëlluar nga Kakodhiqi. Diçka jepnin e merrnin me këmbë e duar. Pikërisht ai e kishte gjetur numrin e telefonit të Harunit. Ndricua u kthye dhe më lëshoi përpara syve një fletë blloku me një numur vodafoni. Pa më vështruar në sy, më tha:

-Kush do të flasë me të, ky është numri i telefonit të tij. E mban gjithnjë të karikuar, më tha traktoristi, se tërë fëmijët i ka emigrantë në Greqi, me përjashtim të vajzës së madhe që banon në fshat, aty afër tij.

-Sigurisht unë do të flas, – u përgjigja duke formuan ndërkohë në ekran të celularit numrin e fletës së bllokut. E mbajta telefonin në vesh, dëgjohej që zilja matanë cingërinte, por nuk po përgjigjej njeri. Të dy vëllezëri më kishin ngulur vështrimin dhe m’u duk sikur më thanë provoje përsëri. Atë bëra, Përsërita thirrjen.

-Alo, Harun, a po më dëgjon, jam unë, ai gazetari që të ndihmoi dikur për të veshur djalin e madh polic.

-Po ti sikur je në Amerikë, dëgjohesh ja këtu si pas shtëpisë sime, do na vish një vizitë nga konaku?

-Kam ardhur për pushime, jam në Gjirokastër, je i lirë të takohemi tani? Kam një hall. Do vijë me makinë të të marrë një nga kushërinjtë e mi, po je i lirë.

-Posi jo, ku më erdhe në shteg, nuk ta kam harruar nderin që më ke bërë. Sa të mbërrijë kushëriu yt, e kam mbyllur zgjoin e bletës. Për bela kam hapur një zgjua zogash, do të të sjell një çikë mjaltë? – thoshte zëri matanë telefonit.

Bisedën e dëgjuan të dy vëllezërit. Në sytë e tyre vura re respekt të shtuar. Më ngjau vetja si mesi. I dhashë trupit pak mbrapa dhe u mbështeta mirë në shpinën e karrikes. Po bëhesha i dobishëm.

-Ndrico, nxirre atë paguren e rakisë të mbledhim veten, – tha Lili, fytyra e të cilit dalëngadalë po binte në paqe.

-Vetëm një gotë se ti do ikësh në Kakodhiq të na biesh Gjurmuesin popullor. Ti i Amerikës, ta do xhani një rakojan, apo ajo puna e diabetit…

-Po bjere një, le të vdes tek pompa e benzinës sate, ama nuk vdes pa kapur hajdutin, – thashë me të qeshur.

-Ec me kujdes, mos bëhesh kurban për “Afusalinë”, – këshilloi Ndricua të vëllain me një lloj qesëndie, por me siguri ai nuk e dëgjoi sepse “Tojota” e tij e kuqe, me karroceri të vogël përsipër, u bë erë dhe u zhduk menjëherë pas kthesës së parë.

-Dëgjo, amerikan, – më tha kushëriu kur mbetëm vetëm – im vëlla është tahmaqar i madh, ia pe duart?! I janë bërë si ugar, ka futur edhe gruan në punë bujqësie. Ajo është me shkollë të lartë, ekonomiste, ai e vë të mbjellë domate. Nuk njohin as të shtunë e as të dielë. Po t’i kërkosh, në vreshtë do t’i gjesh, aty buzë lumit, ishim rehat me ato kooperativat bujqësore.

Papritur e ndali bisedën, diçka tjetër iu kujtua, rrotulloi vështrimin nga pompat e karburantit, ndoshta kishte lënë hapur derën e dyqanit.

-Ku e kishim fjalën? Ah, po, sa të kthehen ata, shkojmë e hamë drekë. Të ka marrë malli për kukurec? Është një nga Fushëbardha në Virua që i qan kukurecët. Dy çape lag i kemi.

-Po karburanti? – pyeta gjoja se nuk ma kishte qejfi.

-Qyçin pompave, kthejmë sëprapthi këtë tabelën “Close” dhe ikim. Le të furnizohen tek tjetri. Ka edhe ai rriskun e tij, pse vetëm unë dua të ha bukë në këtë dynja?! Duan edhe të tjerët të jetojnë.

Dy vëllezër, me një babë e një nënë, po me botkuptime të ndryshme. Eh, si është kjo jeta! Ndricua as pushon, por as nuk vrapon, ndërsa ai tjetri ngrihet me natë e bie i fundit për gjumë. Të gjithë e njohin si punëtor të madh e nikoqir të zotin. Nuk ia ha qeni shkopin.

U ulëm në një tavolinë në hije të plepit, nga ana e liqenit të Viroit. Dëgjohej vetëm zhurma e gjinkallave të nxehura nga vapa që përzihej me zhaurimën e ujrave që përthyheshin tek këmbët tona. Nuk ka më bukur se sa të jesh nën përkëdheljet e kësaj freskie e melodive të gjinkallave që nuk i kupton se nga cili drejtim vijnë. Këtu të hapen mushkëritë e të shtohet jeta. Biseda shkonte nga shkonte e përsëri rrotullohej nga vreshti i Ylberit për të cilin Ndricua herë pas here hidhte ndonjë romuz. “Këtij sikur i është bërë qejfi që u vodh “Afusaliu”, mendova, por nuk thashë asgjë.

Dreka vërtetë ishte e shijshme dhe unë hëngra me oreks duke harruar dietën. E falnderova Ndricon dhe i lëvdova kukurecin. “Të thashë që këta fushëbardhasit janë ustallarë të kukurecit? Thonë se Ali Pasha në Janinë kukurecaxhiun personal e ka pasur nga Fushëbardha”. Qesha me të madhe. Këtë fakt nuk e kisha ndeshur në asnjë nga leximet për Ali Pashë Tepelenën. Pa mbaruar ne fjalën, “Tojota” me karroceri të kuqe erdhi e u ndal pikërisht tek këmbët tona. Harunin nuk po e shquaja mirë. Jepte e merrte me dorezën e kabinës, nuk dinte si ta tërhiqte, i jepte në të kundërtën. Ndricua vrapoi ta ndihmonte. Gjurmuesi popullor mezi doli prej andej. E vura re me kujdes. Ta takoja në rrugë nuk do ta njihja. Ishte kërrusur dhe maja e hundës gati i prekte mjekrën si grep duke i fshehur buzët. I dhashë dorën. Sikur ma bleu mendimin:

-Jam plakur, – tha – më hëngri reumatizma, po ti je ai që ke qënë, të ka mbajtur mirë Amerika.

-Mbaj peris – iu përgjigja – jam diabetik, por kur vij këtu e prish regjimin.

-Do kemi kohë për t’u çmallur e muhabetisur. Shkojmë në vreshtë, xha Haruni i di të gjitha. Ia tregova rrugës. Shkojmë tek vendi i krimit, – tha Lili duke na ndërprerë.

-Po, dale, i shkelëm traditat, një kafe për xha Harunin, – tha Ndricua.

-E dua nga dora jote dhe nga dyqani yt, – ia priti xha Haruni. Lili u step, por nuk foli. Me sa duket Ndricua nuk e vlerësonte aq shumë vjedhjen e vreshtit me rrush “Afusali”. Deshëm s’deshëm, u kthyem mbrapsht. Lili uli kryet dhe na ndoqi në heshtje. Ndërkohë Ndricua mbërriti tek karburanti i tij. Ekspresin e kishte lënë ndezur. “Ujë mineral “Glina” dhe kafe për të gjithë”, tha ai. Dyqani i vogël u mbush me aromën e kafes së freskët, të sapobluar. Të gjithë kishim nevojë për pak adrenalinë. Filxhanët i rrufitëm më këmbë. Nga depua u nxor vetëm një karrike për xha Harunin. Vëmendja e të gjithëve ishte përqendruar tek ai. Vetëm ai kishte në dorë çelsin e suksesit të aksionit që na priste përpara.

-Lezetin kafeja e ka ta pish ngadale, – tha Ndricua. “Po dhe ky dreq, mendova, sikur e bën kasten t’i cingërisë nervat të vëllait”. Lili diçka deshi të thoshte, por unë i hodha dorën në sup dhe ai sa hapi vetëm gojën, nuk nxori fjalë.

-Mos u mërzit, kemi për ta kapur keqbërësin, është vend i vogël. Askush nuk i mbron hajdutët në botë; sot vodhi ty, nesër vjedh mua, – i thashë këto fjalë më tepër për ta ngushëlluar se sa ato i përgjigjeshin realitetit. Më vinte shumë keq për të. Po e vuante jashtë mase dëmin që i ishte bërë. Sa shpejt preken në sedër këta kushërinjtë e mi!

Mbërritëm edhe “tek vendi i krimit”, siç e përcaktonte Ndricua. Vreshti ishte ndërtuar për merak, duket që kullandrisej nga duar punëtore e të papërtuara. Na u bashkua edhe roja, një burrë i shkurtër i cili kishte mbathur një palë sandale me një rrip dhe mbante veshur një bluzë pambuku me ngjyra të zbardhura, pa mëngë. Nga që ai ishte fajtor, nuk fliste fare dhe përpiqej të mos binte në sy. Gjithnjë qëndronte pas krahëve tanë. Asnjë nuk bzante. Të gjithë ndiqnim veprimet e xha Harunit i cili kishte marrë në dorë frenat e operacion-zbulimit. Pas çdo tre-katër hapash ai përkulej gjer në tokë. Rregullonte syzet e tij miope, lëvizte me duar ndonjë gjethe të zverdhur hardhie dhe bënte ndonjë pyetje si “kush ka hyrë i fundit nga familjarët në vësht dhe çfarë lloj këpucësh ka pas veshur?”. Lili i përgjigjej. Xha Haruni i erdhi kështu rrotull parcelës për njëzetë minuta, pastaj mori tutje një shtegu të ngushtë të cilin ne nuk e dinim se ku të çonte. Gjeti dy kërcej të njomë kallami të këputur, i pa me vëmendje, i rrotulloi nëpër duar. Asnjë nga ne nuk kuptonte se çfarë mendonte ai. Kulmi ishte kur u gjendëm në anë të lumit, mbi zallin e bardhë. Në anë të shtratit, aty, në baltën e butë, dalloheshin gjurmët e një njeriu dhe të një kafshe. Xha Haruni përkulej aq shumë sa thoshje se është duke nuhatur tokën. Mendova se kjo puna e gjurmuesit popullor qenka një mjeshtri më vete që nuk e bën kushdo. Prisnim me padurim konkluzionet e vëzhgimit të xha Harunit. Ai ngriti kryet, rregulloi syzet dhe na tha me solemnitet:

-Ka qenë vetëm një person dhe një mushkë. Ky personi ka mbledhur rrushtë me trasta apo shporta dhe e ka sjellë këtu. Ka ngarkuar mushkën dhe ka ecur në drejtim të rrjedhjes së lumit. Kështu flasin gjurmët.

-Nga e more vesh se ka pasur mushkë dhe jo ndonjë kafshë tjetër ngarkese, xha Harun? – e pyeti Ndricua me një lloj tallje, por ai bëri sikur nuk e kuptoi.

-Se mushka e ka këmbën më të vogël se sa kali dhe më të madhe se gomari, – u përgjigj xha Haruni pa asnjë lëkundje.

Kaq tha dhe vazhdoi më tej gjurmimin. Ecte paralel me rrjedhën e lumit, por ne që vinim pas tij, nuk dallonim asnjë gjurmë. Zhgrap-zhgrup ecnim kuturu mbi zall. Gjurmuesi popullor nuk shikonte më përtokë, vetëm nxitonte. Ne e ndiqnim njëri pas tjetrit paksa të hutuar. Lili i rrinte fare ngjitur, tek supi, sikur kërkonte t’i merrte zanatin. Më habiti energjia dhe pasioni i xha Harunit për gjurmim, sikur nuk ishte më ai plaku kurrizdalë, por një burrë tjetër, më i shkathët dhe energjik. Ndaloi. Aty lumi vinte i ngushtë dhe nuk kishte asnjë shteg kalimi. Xha Haruni bëri majtas dhe u ngjit në një arë të mbjellë me misër përfund së cilës gjarpëronte një rrugicë. Balta e arës dukej e njomë, me sa duket parcela ishte ujitur një ditë më parë. Aty ndali dhe preku baltën e squllur.

-Eja këtu ti, amerikan, – më tha mua – shiko këto gjurmët, ja të njeriut, ja të kafshës. Shiko si janë ngulur në baltë. Hajduti jo vetëm mushkën e ka ngarkuar rëndë, por ka mbartur “Afusali” edhe vetë në kurriz. Nuk i ka mjaftuar koha të bëjë dy rrugë deri në vreshtë. Duhet të jetë djalë i fortë si vuxhut, diçka si mundës. Një nga patkojtë e mushkës ka qenë i ri, ky i krahut të djathtë të këmbës së pasme, shiko sa të mëdha duken gozhdët e kësaj gjurme. Janë të reja e të pangrëna.

Mendova se mos u habita vetëm unë, por jo, edhe të tjerët dëgjonin gjithë sy e veshë. Roja kishte hapur gojën sa një kamare, ishte pataksur me ç’dëgjonte. Ndërsa Ndricua më pëshpëriti tek veshi:

-Po ku të vajti mendja tek ky magjistar, o amerikan? E kishim këtu afër e nuk ia dinim vlerën. Ky sheh ato që nuk shohim ne.

Xha Haruni sikur e kuptoi çfarë bluanim ne në kokë e pëshpërisnim me njëri-tjetrin. Vazhdoi:

-Sheh mendja, nuk sheh syri.

-Po, ekzakt, shikon mendja, – pohova unë.

Lili lëvizi njërin krah sikur po largonte një mizë. Me sa dukej nuk i pëlqenin debatet tona. Atij i duhej “Afusaliu”. Pa diellin që po perëndonte dhe nxitoi të dalë përpara, por xha Haruni e ndaloi, i tha se hajduti duhet të jetë hedhur matanë lumit ku ngrihet fshati T, sipër një kodre të pyllëzuar.

-Nuk ka rrugë tjetër, zbathuni dhe të hidhemi matanë, – tha im kushëri, Lili. Xha Haruni pohoi me kokë.

Aty lumi përhapej si një erashkë mbi zallin e bardhë dhe ne na duhej të ngrinim pantallonat gjer mbi gju. Matanë lumit Gjurmuesi popullor i njohu përsëri patkojtë e mushkës midis dhjetra gjurmësh të tjera. Morëm të përpjetën. Gjurmët diku shquheshin e diku humbisnin, po xha Haruni nuk u ndahej gjersa arritëm tek një manastir i rrënuar në anë të rrugës. Ndaluam dhe u mënjanuam nga rruga. I hodha një sy luginës. Nga sipër dukej qartë ujët e kaltër që dukej sikur vallëzonte tango mbi shtratin me zall të bardhë. Për pak, dielli në perëndim do të prekte Majën e malit të Cepos. E gjithë Lunxheria ngjante si e larë në ar. Xha Haruni iu drejtua Lilit, të dëmtuarit:

-Këtu e ke hajdutin, nga ky fshat. Kaq ishte detyra ime. Nuk dua ta marrë vesh njeri se unë ju solla deri këtu.

-Po çoje deri në fund këtë gjurmim, xh Harun, – iu luta unë – Lili nuk mund t’i bjerë më qafë një fshati të tërë.

-Pak janë, njëzet familje, gjejeni cili është djali më i fuqishëm dhe që ka një mushkë me patkua të ri në këmbën e pasme, të djathtë.

-Po si ta dallojmë?

-Dërgo rojen nëpër fshat, pa shih se cili fëmijë do dalë duke ngrënë kopan rrushi “Afusali”, këta nuk kanë rrush të tillë në vështrat e tyre, – sqaroi më tej Gjurmuesi popullor.

Iu afrova Ndricos dhe e pyeta ngadalë se çfarë e pengonte xha Harunin që nuk do të vazhdojmë më tej kërkimin, mos ka ndonjë hasmëri a sherr me këtë fshat?

-Para disa vjetësh ka qenë në një komision votimesh dhe nga ky fshat ka kapur një fallsifikator që mbushte fshehurazi kutitë e votimit në favor të LSI- së. Kur morën vesh kush i denoncoi, këta të këtij fshati e rrahën, e bënë për spital dhe qysh atëherë hoqi dorë nga gjurmimi. Sot iu kthye zanatit për hatrin tënd, ndryshe nuk do të kishte lëvizur nga Kakodhiqi, – ma shoi kureshtjen ai.

Nuk e zgjata më tej, e falënderova xha Harunin për aq sa bëri dhe ia bëra me shenjë Lilit t’i paguante ditën. U ndamë. Unë me Ndricon u kthyem në qytet. Edhe pse atë natë fjetëm vonë, nuk më zinte gjumi. E gjithë dita më parakalonte përpara syve sikur të ishte regjistruar në një film. Herët në mëngjes tringëlliu zilja e telefonit celular. Kisha harruar ta vë në opsionin “heshtje”. Përgjumësh u detyrova ta ngre aparatin. Ishte zëri i Lilit:

-Më fal që të zgjova herët, por nuk mund të mos falënderoj. Rrushi është në shtëpinë time. Akoma nuk e kam shkarkuar nga “Tojota”.

-Si the, rrushin “Afusali” e ke në shtëpi? Po si e gjete?

-Nuk e gjeta unë, por miku yt. Në mesnatë më mori në telefon dhe më tha as mos më pyet si e qysh, por shko merr rrushin të fshehur pas manastirit të vjetër, zullapi e ka mbuluar me dega fieri. Merr një fener dhe ik shpejt, tani. Shkova me rojen së bashku. Vërtetë aty ishte rrushi. I fshehur e i maskuar më së miri. E ngarkuam dhe e sollëm në shtëpi.

-Po si, nuk të tregoi se si e zbuloi?!

-Ma theksoi dy herë, ti do rrushin apo metodën se si e gjeta unë personin?! “Mos më pyet, kurrë”, më tha. Shpërblim nuk pranoi, kurrsesi. “Këtë nder e ke nga kushëriu yt gazetar. Atij i kisha borxh”, theksoi. Përpara se sa të ikësh në Amerikë, kërkon të të takojë ty, mos harro, ma la amanet.

Gjumi nuk më zuri më. Nisa të vras mendjen se si e vazhdoi miku im i vjetër gjurmimin. Kujtoja fjalët e tij: “Sheh mendja, nuk sheh syri”, por arsyetimi im nuk më çonte asgjëkundi. Si e zbuloi xha Haruni vjedhjen? Mos e dinte qysh më parë kush e kishte grabitur “Afusalinë”?! Ah kjo mendja ime, nuk vlen asnjë lekë për zbulim. Mos vallë këta gjurmuesit popullorë kanë një shqisë të shtatë si ata që diktojnë fantazmat?! Ishte e kotë. U vesha, dola jashtë dhe mora rrugën për nga karburanti i Ndricos. Në dyqanin e vogël gjeta plot katër klientë të cilët tregonin se ku u gjet rrushi “Afusali”. Eh, këto qytetet e vogla, sa shpejt përhapet lajmi ndër to. Edhe ata bënin hamendje se kush mund ta kishte vjedhur “Afusalinë”, por asnjeri nuk dinte emra. Një javë të tërë kam dëgjuar sa e sa variante të kësaj historie. Shumë nga faktet, edhe ato që kisha parë me sytë e mi, ndryshoheshin e transformoheshin përditë. Të vërtetën e dinin vetëm dy vetë, hajduti dhe xha Haruni.

***

-Kusho, – më tha Ndricua atë mëngjes kur po ndaheshim – mos u largo pa na gjetur emrin e hajdutit. Je gjaku ynë, ky zullap mund të na bjerë përsëri më qafë. Vetëm ty mund të ta tregojë xha Haruni emrin e tij.

-Ndrico vëllai, misioni im ka mbaruar që në momentin që rrushi “Afusali” u kthye në shtëpinë e Lilit. Atij i erdhi malli dhe fytyra në vend dhe juve si vëllezër iu kthye nderi. Mos ma kërko këtë tjetrën. Mua nuk më hyn në punë emri i hajdutit.

-Po kush mund të jetë?!

-Mos harro se si na tha Gjurmuesi: “Sheh mendja e jo syri”. Sipas meje kur ai është kthyer në fshatin e tij ka njohur ose mushkën nga patkoi i ri në këmbën e pasme, ose hajdutin. Amerikanët në të tilla raste thonë se është bërë një “deal”. Gjithnjë sipas meje, Xha Haruni i ka thënë se e ka vërtetuar që ai (hajduti) rrushin e ka fshehur afër manastirit. E ka akuzuar se qëllimisht është hedhur në fshatin tjetër për të maskuar gjurmët, për ta larguar dyshimin nga vetja e vet. “Ma thuaj tamam vendin që t’i tregoj të zotit ku të shkojë ta marrë, ndryshe të denoncova dhe do të jesh gjithë jetën nën darën e hekurt të katër vëllezërve”, mendoj se kështu e ka kërcënuar. Dhe hajduti i ka treguar gjithçka pa çak, pa bam.

Dhe u ndamë me Ndricon të mallëngjyer, me një ngjarje të re e të rrallë të asaj vjeshte midis nesh. Pushimeve të mia në Shqipëri u kishte ardhur fundi. Nuk m’u bë e mbarë ta takoja përsëri gjurmuesin popullor, Harun Bleta, por më shkoi një gjë tjetër ndërmend; hajduti duhet të ishte një nga njerëzit e afërt të tij. Ishte e kotë ta pyesja.

Toronto, gusht, 2020