Besnik Bakiu: Kufiri detar mes Shqipërisë dhe Greqisë ekziston

Eureka: pas 14 vite negociatash dhe pas shfuqizimit nga Gjykata Kushtetuese të një marrëveshjeje të gabuar, si dhe abortimit të një marrëveshjeje të padeklaruar, Shqipëria dhe Greqia njoftuan se për të lehtësuar zgjidhjen e mosmarrëveshjeve do t’i drejtoheshin Gjykatës Ndërkombëtare për përcaktimin e kufirit detar mes tyre. Lajmi u bë i ditur gjatë vizitës zyrtare në Shqipëri të ministrit të Jashtëm të Greqisë, Niko Dendias, dhe u rikonfirmua nga dy kryeministrat.
Në dukje të parë çdo gjë ngjason logjike dhe legjitime, pasi sipas së drejtës ndërkombëtare të detit, shtetet bregdetare, kur ndajnë hapësira detare midis tyre dhe nuk gjejnë zgjidhje e pajtim me marrëveshje të negociuar, u drejtohen institucioneve të tjera paqësore për zgjidhjen e konflikteve ndërkombëtare, siç është Gjykata Ndërkombëtare. Sigurisht që dakordësia nuk e zgjidh çështjen, por është shumë e rëndësishme që u ra dakord për domosdoshmërinë e rifillimit të negociatave të reja për përgatitjen e kësaj marrëveshjeje.
Në Athinë kjo është konsideruar si një arritje diplomatike. Në Tiranë kjo ka ngjallur mjaft reagime. Prej ditësh, opinioni publik shqiptar u bombardua me akuza mbi tradhti dhe tradhtarë. Në lojë hynë personifikimet me “Skënderbe” dhe “Hamza” të shitjes së territoreve të kombit. U ngritën skenarë tragjikë për ndërhyrje të hamendësuar turke. Vërshuan komente folk-patriotike dhe, për sa kohë që kjo rrymë kishte fuqi, mua “m’i lidhi duart” këshilla e Faik Konicës, kur i lutet Zotit: “… jepna fuqinë të mbajmë gojën mbyllur kur s’kemi gjë për të thënë. Falna durimin të thellojmë një punë përpara se të shkruajmë mbi të!”
Shitja e interesave kombëtare nuk është e panjohur për historinë tonë, por unë nuk dua të besoj se pushtetmbajtësit tanë i shesin interesat e vendit për interesat momentale. Mbetem i palëkundur se klasa politike shqiptare, me gjithë shumë të meta dhe gabime që mbart, e ka integritetin, moralin dhe përgjegjshmërinë për të mbrojtur interesat e vendit. Dhe një ndër interesat më sublime kombëtare është tërësia territoriale. Dhe sot, kur vendosa të shkruaj, jam i mendimit se nga kjo marrëveshje duhet mbajtur larg edhe retorika edhe propaganda. E nderoj lirinë e fjalës, por çështja duhet mbajtur larg edhe nga joprofesionistët, që mbushin gazetat dhe ekranet, ku u jepet e drejta të flasin e të shkruajnë edhe kur nuk kanë gjë për të shprehur.

Në vendimin e kësaj gjykate të datës 9 prill 1948 lidhur me regjimin e lundrimit të anijeve britanike nëpër detin territorial të Shqipërisë, thuhet shprehimisht se: “Mbretëria e Bashkuar nuk e dhunoi sovranitetin e Republikës Popullore të Shqipërisë me veprimet e Marinës Britanike në detin territorial të Shqipërisë në datën 22 tetor 1946”, ndërsa “Republika Popullore e Shqipërisë në përputhje me të drejtën ndërkombëtare është përgjegjëse për shpërthimet e ndodhura në datën 22 tetor 1946 në detin territorial të Shqipërisë si dhe për dëmet dhe humbjet njerëzore të shkaktuara”.
– Protokolli shqiptaro-grek mbi tralimin e kanalit të Korfuzit. Më datë 29 janar 1958, ministri i Jashtëm i Republikës Popullore të Shqipërisë, zoti Behar Shtylla nxjerr autorizimin për kapitenin e rangut të parë Abdi Mati, shef i shtabit të Flotës Luftarake Detare, që të zhvillojë bisedime dhe të nënshkruajë protokollin shqiptaro-grek mbi masat praktike për spastrimin e Kanalit. Abdi Mati ishte personaliteti kryesor ushtarak detar i Shqipërisë, i cili arriti deri në rangun e kundëradmiralit.
Qeveria e Mbretërisë së Greqisë u përfaqësua me një delegacion të kryesuar nga Kapiteni i Marinës Mbretërore, Emanuel Dhimotaqis. Është për t’u theksuar gjithashtu se nënkryetar i grupit ishte himarjoti Spiro Milo, Kapiten i rangut të dytë në marinën mbretërore greke, kurse si përkthyes ishte Konstandin Cigos, i cili është rritur në Sarandë dhe bashkë me familjen e tij është larguar legalisht për në Greqi më 1946.
Raportet dëshmojnë se delegacionet u mblodhën në qytetin e Korfuzit prej 3 shkurt 1958 deri më 8 shkurt 1958 dhe, pasi shqyrtuan masat e nevojshme praktike, që duheshin marrë nga të dyja palët, vendosën nënshkrimin e “Protokollit të përfunduar midis përfaqësuesve të qeverisë së Republikës Popullore të Shqipërisë dhe qeverisë së Mbretërisë së Greqisë mbi tralimin e kanalit të Korfuzit”.
Sipas Nenit 1 të këtij protokolli duhej që: “Të dy Palët do të kryejnë në Kanalin e Korfuzit, secila në ujërat e veta territoriale dhe pa asistimin e përfaqësuesve dhe mjeteve të Palës tjetër, tralimin për pastrimin e minave që eventualisht ndodhen në këtë zone”.
Tralimi për të dyja palët do të kryhet brenda periudhës prej 15 marsit 1958 deri në 15 gusht 1958.
Pas renditjes kronologjike dhe paraqitjes së këtyre dokumenteve është po aq e rëndësishme të vërejmë se në këtë protokoll bien në sy koordinatat e veçanta (shiko faksimilen e protokollit), ku të dyja palët, si ajo shqiptare, ashtu edhe ajo greke, kishin si kufi ujërash ku do të kryhej tralimi “UJRAT TERRITORIALE”, ndërkohë që në zonën e ngushticës së Korfuzit (pjesa më e afërt me tokën shqiptare, pranë Ksamilit), të përcaktuar me shtatë koordinata, pastrimi do të kryhej me radhë nga të dyja palët, njëra pas tjetrës.
Operacioni i pastrimit nisi në datën 15 mars 1958 dhe përfundoi më 7 korrik të këtij viti. Pala shqiptare përdori për këtë qëllim 2 dragamina, 1 anije që vendoste shenja, 1 helikopter dhe në rast nevoje, do të përdorej 1 anije palombare. Kurse pala greke përdori 5 dragamina të mesme, 3 dragamina të vogla rade, 2 anije për vendosjen e shenjave dhe 1 anije ofiçinë. Minat që kërkoheshin nga koha e luftës ishin të llojit mina me spirancë, mina akustike dhe manjetike.
Bisedimet dypalëshe përfunduan më 2 gusht, kur u firmos edhe protokolli përfundimtar mbi punimet për pastrimin e Kanalit të Korfuzit, bashkë me komunikatën e përbashkët për shtyp, e cila shpallte se: “…përfaqësuesit e të dyja qeverive deklarojnë se: duke filluar nga ora 12.00 e datës 2 gusht 1958, Kanali i Korfuzit është i lirë për lundrimin e anijeve të mbiujshme”. Në të njëjtën orë të datës 4 gusht, mund të kryhej shpallja me të gjitha mjetet e informacionit, për të njoftuar lundërtarët.
Ajo që e bën shumë të rëndësishme këtë marrëveshje, është fakti se Shqipëria dhe Greqia ia kanë njohur njëra-tjetrës ujërat përkatëse territoriale me koordinata të përcaktuara qartë, edhe pse bëhej fjalë për dy vende pa marrëdhënie diplomatike dhe në gjendje lufte.
-Për të vijuar në këtë logjikë të ftohtë dokumentesh që flasin, theksojmë se Traktati i Miqësisë, Bashkëpunimit, Fqinjësisë së mirë dhe i Sigurisë mes dy vendeve, nënshkruar më 26 mars 1996, i rikonfirmoi pa pretendime të tjera kufijtë ekzistues në tokë dhe në det, si edhe në lumenjtë dhe liqenet, që lagin territoret përkatëse të Shqipërisë dhe Greqisë. Traktati në fjalë saktësoi se të dyja vendet “njohin dhe respektojnë integritetin territorial të njëri-tjetrit”.
-Dokument tjetër i kësaj rëndësie është edhe Protokolli i Bashkëpunimit ndërmjet Ministrisë së Rendit Publik të Shqipërisë dhe Ministrisë së Marinës Tregtare të Greqisë, në lidhje me patrullimin e përbashkët nga policia kufitare dhe trupat greke për një mbrojtje efikase të kufirit bregdetar midis dy vendeve. Ky protokoll është nënshkruar në Athinë, më 9 mars 1998 dhe rinovuar në Tiranë, më 24 gusht 1999. Këtij i bashkohet edhe protokolli për bashkëpunimin ndërmjet Policisë Kufitare Shqiptare dhe Rojës Bregdetare Greke, për kontrollin e hapësirave detare ndërmjet dy vendeve, nënshkruar në vitin 2005, në Tiranë.
Në këto dy protokolle, vija e mësipërme e kufirit është njohur zyrtarisht nga palët nënshkruese. Duke lënë dokumentet të flasin, po risjell vetëm disa fjali me vlerë domethënëse të pakundërshtueshme që përligjin njohjen, ku shkruhet: “…brenda ujërave territoriale të Shqipërisë….”, “…në ujërat territoriale Shqiptare…”, “…hapësirat detare të dy vendeve…”, “…përgatitjen e planeve për ruajtjen e kufirit detar Shqiptaro-Grek…”
-Po ta kalojmë çështjen nga “një problem mes dy shteteve kufitare” në një subjekt të politikës së lartë ndërkombëtare, do të shtonim se tashmë është fakt i njohur se gjatë Luftës së Ftohtë, në kanalin e Korfuzit, së paku deri në vitin 1968 (kur pala shqiptare denoncoi “de jure” Traktatin e Varshavës) ndaheshin jo vetëm kufijtë detarë shqiptaro-grekë, por edhe kufijtë e NATO-s dhe të Traktatit të Varshavës. A mund të besohet se dy blloqet ushtarake më të fuqishme të kohës i paskan pasur jo të njohura kufijtë e tyre të veprimit, kur juridiksioni i këtyre blloqeve shtrihej sipas vijës kufitare të shteteve anëtare? Dihet fare mirë se në cilin kamp bënte pjesë Greqia dhe pjesë e cilit kamp ishte Shqipëria. Pra kufijtë ekzistonin. Si rezultat i gjeopolitikës së kohës, jo vetëm Shqipëria e Greqia i kishin të përcaktuar kufijtë, por edhe Gjermania u nda në dy shtete me kufij të mirëpërcaktuar mes dy Berlinëve.
Në këtë logjikë precedentësh edhe kufiri detar shqiptaro-grek ka ekzistuar dhe ekziston. Ai është jo vetëm në dijeni, por i njohur dhe i pranuar nga të dyja shtetet kufitare dhe nga institucionet ndërkombëtare. Në këtë linjë mendimi është edhe qëndrimi i qeverisë shqiptare, shprehur përmes kryeministrit, zoti Edi Rama, i cili deklaroi për kufirin detar se: “Shqipëria e ka bërë dhe e ka depozituar në mars të vitit 1990 në Kombet e Bashkuara, çka nuk është kontestuar asnjëherë nga fqinjët tanë dhe qëndron në fuqi sot e përgjithmonë. Kjo e drejtë e jona, nuk është çështje negociate dhe negociatat për delimitimin e hapësirave detare nuk e cenojnë dot asesi të drejtën në fjalë”.
Si konkluzion mendoj se Shqipëria i ka pasur dhe i ka si ujërat territoriale ashtu edhe kufirin shtetëror. E vetmja gjë që sugjerohet të bëhet si hap i parë do të ishte demarkimi i kufirit detar shqiptaro-grek (pasqyrimi i tij nëpërmjet koordinatave), por pa ndryshuar sipërfaqet detare që u përkasin të dyja shteteve dhe pa devijuar vijën ndarëse.

Kronologjia e fakteve të paraqitura vijon me këtë ecuri. Pas nënshkrimit të një marrëveshjeje (të shfuqizuar) në vitin 2009 dhe pjesëmarrjes në bisedime 2-3 vjeçare për rinegocimin e kësaj marrëveshjeje (të abortuar) për ndarjen e ujërave detare, Greqia deklaroi në mënyrë të njëanshme se do i zgjerojë ujërat territoriale nga 6 në 12 milje detare. Si për ta legjitimuar këtë, ishte vetë kryeministri grek, z. Mitsotakis ai që u shpreh kështu: “E drejta për të zgjatur ujërat territoriale në 12 milje është një e drejtë e njëanshme e patjetërsueshme e vendit”.

Ditët e fundit, në media u dha edhe lajmi se Presidentes së Greqisë, znj. Sakellaropoulou, i është paraqitur nga Këshilli i Shtetit për kontroll ligjor një dekret presidencial, i cili parashikon shtrirjen e Greqisë të ujërave të saj territoriale në Detin Jon nga 6 në 12 milje detare.

Si specialist i fushës, mua më habit fakti se përse Greqia u zgjua kaq vonë nga letargjia, kur ndërkohë kanë rrjedhur shumë vite, kanë ndodhur shumë ngjarje dhe janë implikuar jo pak institucione të nivelit më të lartë. Kujtoj se tashmë kanë kaluar 64 vite nga shpallja e pandryshuar e gjerësisë të ujërave të veta territoriale dhe 25 vite nga ratifikimi prej saj i Konventës për të Drejtën e Detit, dhe ajo kujtohet papritur të kërkojë zgjerimin e kufijve detarë me 12 milje.

Natyrisht që Greqia e ka tagrin të ushtrojë të drejtën e vet sovrane për zgjerimin deri në 12 milje të detit të vet territorial, por nga ana tjetër, është po aq e drejtë (dhe detyrim) i shteteve, që mund të cenohen nga ky veprim, për ta kundërshtuar dhe për të mos e pranuar këtë hap.

Këto janë përcaktuar qartësisht në nenet 3 dhe 4 të Konventës, se është e drejtë e të gjitha vendeve bregdetare të vendosin “gjerësinë mbi ujërat territoriale deri në kufirin që nuk i kalon 12 milje detare” dhe ky deklarim përcakton “kufirin e jashtëm të detit territorial”. Mirëpo është neni 15 që vendos kufizime në ushtrimin e kësaj të drejte. Në respekt të rëndësisë që përmban ky nen, po citoj siç ai shprehet: “…në rastet e ndonjë titulli historik ose rrethana të tjera të veçanta”.

Sipas interpretimeve të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND), me “rrethana të veçanta” nënkuptohet zbatimi i parimeve të ekitesë, ndërsa sipas doktrinës të së drejtës detare, pjesë e kufizimeve janë edhe ushtrimi i hapur, i njohur, i vazhdueshëm dhe efektiv i autoritetit të shtetit përmbi këtë hapësirë ujore dhe pranimi në heshtje nga shtetet e huaja të ushtrimit të atij autoriteti.

Më poshtë po qartësoj edhe sa ka qenë gjerësia mbi ujërat territoriale, njësi e vetëdeklaruar kjo nga të dyja shtetet dhe e pakundërshtuar nga shteti tjetër:

Në pikat 2 dhe 3 të këtij vendimi jepen koordinatat e sakta të këtyre ujërave:

“2. – Duke filluar nga Gryka e Bunës gjatë paralelit 41º 45′ e deri në paralelin 40º verior, ujërat territoriale të Shqipërisë janë 6 milje nga kepet e bregdetit, mbasi përballë bregdetit shtrihet deti i hapur.

3.- Duke filluar nga paraleli 40º verior deri në paralelin 39º 41′ 3”, Punta Stilo, që është kufiri jugor i Shqipërisë, ujërat territoriale të Shqipërisë maten nga pikat më të dala dhe kanë distancat si vijojnë:

a)- Nga Kepi Qefali, distanca minimale është 2.8 milje;

2. b) Nga Punia Ferrucio, distanca minimale është 2.6 milje;
3. c) Nga Punta Denta, distanca minimale është 1.8 milje;
4. d) Nga Kepi verior i Manastirit të Shëngjinit, distanca minimale është 1.4 milje;
5. e) Nga Kepi Jugor i Manastirit të Shëngjinit, distanca minimale është 0.5 milje;
6. f) Nga Punta Skalo, distanca minimale është 0.5 milje;
7. g) Nga Kepi i Stilos, distanca minimale është 2.5 milje;

(Këto distanca janë nxjerrë nga karta italiane Nr. 554 dhe 551, shkalla 1: 180.000)

Në pikat 4 dhe 5 të këtij vendimi jepen edhe hartat e përdorura për caktimin e këtyre koordinatave.

4.- Bashkangjitur në Kartat Detare Italiane Nr. 554 dhe 551, shkalla 1: 180.000, janë të vizatuara me ngjyrë trëndafili ujërat territoriale të Shqipërisë.

5.- Nga Karta Ingleze Medri 6502 A, 6502 B, del se zona “18 A” përfshin ujërat territoriale të Shqipërisë së Jugut, duke filluar nga paraleli 40º verior deri në Punta Stilo.

Gjerësia e këtyre ujërave u zgjerua në 10 milje me Dekretin Nr. 1535/1952. Kurse në 1961 u zgjerua në 12 milje me Dekretin Nr. 3321. Këtë gjerësi e rikonfirmoi edhe me Dekretin Nr.4650/1970.

Në vitin 1976, me Dekretin Nr.5384, Shqipëria zgjeroi gjerësinë e detit territorial në 15 milje detare. Ky dekret ishte në kundërshtim flagrant me të drejtën ndërkombëtare të detit. Ishin SHBA-të që do ta kundërshtonin këtë zgjerim jo vetëm në rrugë diplomatike, por edhe ushtarake.

Ishte marsi 1990, kur me Ligjin Nr.7366 Shqipëria heq dorë nga kjo aventurë dhe e ripërcakton këtë gjerësi në 12 milje detare. Ky ligj pranoi dhe respektoi “de facto” nenin 3 të Konventës, edhe pse Shqipëria nuk e kishte ratifikuar ende këtë Konventë. Gjithashtu me letrën e 1 majit 1990, Përfaqësuesi i Përhershëm i Shqipërisë në Kombet e Bashkuara e depozitoi këtë vendim pranë OKB-së.

Këtë gjerësi e la në fuqi edhe Ligji 8771, datë 19 prill 2001 “Për kufirin shtetëror të Republikës së Shqipërisë”.

Greqia: Me Ligjin 230/1936, të vitit 1936, Greqia ka vendosur gjerësinë e ujërave të veta territoriale në 6 milje detare, të cilën nuk e ndryshoi as me miratimin e Kodit Detar në vitin 1973, as me Ligjin 2321/1995, me të cilin ajo ratifikoi Konventën për Detin.

Pra, Shqipëria e ka pranuar në heshtje gjerësinë e ujërave territoriale greke në masën e 6 miljeve, siç ka vepruar edhe Greqia, e cila e ka pranuar gjerësinë prej 12 miljesh detare të shpallur nga shteti shqiptar.

Aktualisht më i rëndësishëm është fakti se për çfarë dhe sa jemi të përgatitur për t’u paraqitur në Hagë.

Personalisht e kam theksuar që në vitin 2009 dhe e kam ritheksuar edhe më vonë, se kjo çështje duhet të vendoset në GJND Hagë, sipas nenit 74, i cili përcakton se: “Caktimi i kufijve të zonës ekonomike ekskluzive ndërmjet shteteve me brigje ballë për ballë ose brigje fqinjë me njëri-tjetrin do të kryhet me marrëveshje mbi bazat e ligjeve ndërkombëtare, siç referohet në nenin 38 të Statutit të Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, në mënyrë që të arrihen zgjidhje të barabarta”.

Lidhur me përgatitjen për këtë gjykim, modestisht po ofroj disa sugjerime:

Më duhet të shtoj se deklarata e ministrit të Jashtëm grek, zotit Niko Dendias “për heqjen bashkërisht të Ligjit të Luftës”, nuk më la shije të mirë, pasi nuk arrij të kuptoj se çfarë roli ka Shqipëria në këtë akt, që duhet ta kryejnë instancat kompetente greke. Shpresoj që autoritetet aktuale greke ta kenë seriozisht këtë radhë dhe të mos veprojnë si paraardhësit e tyre, që kanë deklaruar dhe premtuar se e kanë hequr ose që do ta heqin këtë ligj, kur në të vërtetë nuk e kanë kryer.

Kujtoj gjithashtu sagën e gjatë, që fillon në vitin 1976, kur Këshilli i Shtetit, me vendimin nr. 2327/76, përcaktonte se “Shqipëria pushon së konsideruari si shtet armik,… dhe pushon së qeni në fuqi dhe zbatimi i ligjit nr. 2636/1940 lidhur me gjendjen e luftës”, vazhdon me qeverinë e Papandreut kur, në vitin 1987, njoftoi abrogimin e Ligjit të Luftës me Shqipërinë. Kështu vazhdon edhe sot… Por të gjitha këto deklarata i zeroi Nota Verbale e MJ greke (F. 237/269, 28 qershor 1999), e cila informon Ambasadën tonë në Athinë se: “Ligjet greke, Nr. 2636/1940 dhe 4506/1966 janë akoma në fuqi”.

Hapi i dytë, që nuk i takon më Greqisë, por palës shqiptare, lidhet me marrjen shumë seriozisht prej saj të rikrijimit të grupit negociator. Ky grup nuk duhet të përbëhet vetëm nga drejtorë e drejtues institucionesh (pjesa më e madhe e të cilëve janë vendosur kryesisht për merita partiake), por nga personalitete me dinjitet, integritet të pacenuar moral, me përkushtim të spikatur atdhetar, të pajisur me dije të thella, të aftë profesionalisht dhe të pakontestueshëm, që marrin mbi vete jo thjesht pjesëmarrjen në grupin negociator, por përgjegjësinë historike të këtij akti.

Grupimi duhet të përforcohet gjithashtu edhe me këshilltarë dhe ekspertë të jashtëm, si dhe specialistë nga trevat shqiptare dhe personalitete shqiptare që jetojnë jashtë vendit.

Duhet të mos harrojmë se Greqia, si pala përballë, ka dëshmuar zotësi në këtë drejtim dhe ka kapacitete të shumanshme në këtë fushë. Ajo ka një traditë të gjatë në negociatat detare dhe specialistë të sprovuar të fushave përkatëse.

Hapi i tretë, lidhet me përzgjedhjen e parimeve, përfshi këtu edhe termat e negocimit, që do të zbatohen në këtë marrëveshje. Konventa dhe GJND për delimitimin e kufijve detarë shprehet shumë qartë, se për këto marrëveshje duhet të zbatohen parimet e drejtësisë dhe ndershmërisë (equitable principles), përmes të cilave bëhet e mundur arritja e një zgjidhjeje të drejtë e të ndershme (equitable solution) mes palëve. Këto realizohen nëpërmjet Ekite (Equite), i cili “…është një parim i përgjithshëm, që duhet zbatuar në mënyrë të drejtpërdrejtë si normë e së drejtës ndërkombëtare”, prandaj, si i tillë, ajo kthehet në një parim të detyrueshëm, si kriter kryesor dhe parësor për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve mbi ndarjen e hapësirave detare mes shteteve.

Nëse si analogji duhen ofruar përvoja dhe praktika ndërkombëtare lidhur me zgjidhjen e kësaj çështjeje, duhet thënë se ato nuk mungojnë dhe shërbejnë edhe për zgjidhjen e rastit tonë. Ky qëndrim është mbajtur nga GJND në vendimin e saj të vitit 1969 mbi delimitimin e kufijve të Shelfit Kontinental në Detin e Veriut ndërmjet Danimarkës, Holandës dhe Gjermanisë, ku theksohet se zbatimi strikt i metodës së vijës së mesit krijon shpesh pabarazi të theksuara, të cilat shtohen gjithnjë e më shumë me kalimin nga toka në drejtim të detit. Kjo është rikonfirmuar gjithashtu prej saj në vendimin e vitit 1982 mbi ndarjen e Shelfit Kontinental ndërmjet Libisë dhe Tunizisë.

Për sa i përket prezencës së ishujve, duhet evidentuar se teoria dhe praktika gjyqësore ndërkombëtare ka treguar se, sipas rrethanave, “një ishulli mund t’i jepet efekt i plotë, efekt i pjesshëm, asnjë lloj efekti ose asnjë lloj efekti por përfiton pak hapësirë detare në delimitimin e hapësirave detare”.

Në këto bisedime i duhet kushtuar kujdes vlerësimit jo vetëm të ndikimit të ishujve të banuar Lazareto, Erikuza dhe Othonoi, por edhe të vetë ishullit kryesor të Korfuzit, pasi nuk mund të kenë efekt të plotë dhe barazohen me dheun kontinental të vendit tonë. Për sa i përket masës shkëmbore apo cekinës Barketa, duhet të mbahet në konsideratë se kemi të bëjmë thjesht me një masë të vogël shkëmbore të pabanuar dhe pa jetë ekonomike. Prirja e përgjithshme e të drejtës ndërkombëtare detare sot është si vijon: “…dheu kontinental merr përparësi ndaj dheut ishullor, sa u takon projeksioneve të hapësirave përkatëse detare”.

Domethënës është gjithashtu edhe fakti se në marrëveshjen për ndarjen e Shelfit Kontinental ndërmjet Greqisë dhe Italisë dt.24.05.1977, ishujve Othonoi dhe Erikuza u është dhënë efekt i pjesshëm.

Këtyre fakteve e dëshmive i bashkojmë edhe logjikën se ne shqiptarët duhet të nxjerrim mësime nga eksperienca negative e deritanishme, ku papërgjegjshmëria e institucioneve shtetërore, akademike, universitare dhe publike ka qenë tronditëse. Të mos harrojmë se kjo marrëveshje do të nënshkruhet nga vetë shqiptarët, e jo nga të tretë, ndaj përgjegjësitë dhe papërgjegjshmëritë do të na mbeten neve, e nuk do të kemi rast të fajësojmë të tjerët, “armiqtë e Shqipërisë”, siç kemi bërë historikisht për Konferencat apo Traktatet, ku nuk kemi qenë palë dhe nuk na është dëgjuar zëri.

Prej 11 vitesh nga vendimi i Gjykatës Kushtetuese të 2009-ës, pala shqiptare ka bërë shumë pak, për të mos thënë se nuk ka bërë asgjë, në këtë çështje. Në dijeninë time nuk ka asnjë akt, botim, debat, studim, konferencë shkencore nga institucionet tona shtetërore, publike, akademike, universitare etj. Për këtë ndihem i trishtuar dhe i habitur: pse kjo përgjumje letargjike e institucioneve tona?! Më shumë se 150 vjet më parë, Pashko Vasa me “E vërteta për Shqipërinë dhe shqiptarët” dhe Sami Frashëri me “Shqipëria – Ç’ka qënë, ç’është e ç’do të bëhet?” i publikuan, madje edhe në gjuhët e mëdha ndërkombëtare, tekstet që u dilnin në mbrojtje të drejtave të Shqipërisë. A e kanë ndërkombëtarizuar institucionet tona shtetërore dhe akademike çështjen mbi kufirin detar shqiptar me Greqinë? A kemi botuar tekste, manuale, traktate njohjeje, që përligjin të drejtën tonë, duke fituar përmes tyre aleatë të kauzës sonë të drejtë?

Herë pas here kam apeluar publikisht për prononcimin e profesoriatit të së drejtës ndërkombëtare e kushtetuese, të historianëve, mendimit inxhinierik, topograf etj., me qëllim debatimin për të sqaruar çdo paqartësi dhe shmangur a ndrequr gabimet e mundshme. Pse vazhdojmë me të njëjtën mendësi gabuese si më parë? Disa prej tyre po përpiqem t’i radhis më poshtë:

-Më 24 tetor 2003, Zyra e Sekretarit të Përgjithshëm të OKB-së nëpërmjet Notës Verbale, i ka kërkuar MPJ të Republikës së Shqipërisë kërkesën për paraqitjen e koordinatave të hapësirave detare në përputhje me UNCLOS III; detyrë e cila akoma nuk është kryer.

-Në vitin 2008, në mënyrë të pajustifikuar, në një kohë kur Shqipëria kishte 6 muaj që kishte nisur negociatat me Greqinë, shfuqizohet Ligji 8771/2001 “Për kufirin shtetëror të Republikës së Shqipërisë”. Ky shfuqizim solli edhe shfuqizimin e vijës së drejtë bazë dhe gjerësinë e detit territorial, dhe si rrjedhojë negocimi i Marrëveshjes Detare me Greqinë u bë në kushtet e disavantazhit të krijuar nga ky shfuqizim.

-Në muajin prill 2012 miratohet Ligji Nr. 60/2012 “Për një ndryshim në Ligjin nr. 9861, datë 24 janar 2008 “Për kontrollin dhe mbikëqyrjen e kufirit shtetëror”, i cili shfuqizoi Nenin 53 të Ligjit 9861, duke rikthyer në fuqi vetëm nenin 3 të Ligjit 8771, datë 19.04.2001 “Për kufirin shtetëror të Republikës së Shqipërisë”, rikthim i cili rikonfirmon deklarimin e njëanshëm të Shqipërisë mbi vijën e drejtë bazë dhe të gjerësisë së detit territorial.

Lidhur me këtë theksoj se është e paprecedentë dhe duhet të jetë rast unikal në jurisprudencën botërore, kur shfuqizohet një nen i një ligji, për të rihyrë në fuqi një nen i një ligji të shfuqizuar, apo jo? Megjithëse e kam akoma të kthjellët arsyetimin, siç kam edhe logjikë të ftohtë, nuk arrij ta kuptoj se përse Parlamenti shqiptar nuk synoi miratimin e një ligji të plotë mbi kufirin shtetëror.

-Heshtja ndaj Marrëveshjes së 9 qershorit 2020 Itali-Greqi për delimitimin e zonës ekskluzive ekonomike, duke përjashtuar Shqipërinë nga negociatat për segmentin verior, e cila (për mua)përbën shkelje të së drejtës ndërkombëtare, si dhe akt jomiqësor ndaj vendit tim.

Caktimi i pikës trepalëshe (tri-junction point), si pikë e baraslarguar nga pikat bazë më të afërta të bregut kontinental italian, kontinental shqiptar dhe atij ishullor grek, nuk mund të bëhej pa prezencën dhe dakordësinë e Shqipërisë.

Ndaj mendoj dhe sugjeroj se, pavarësisht nga marrëdhëniet e mira dypalëshe, Shqipëria duhet ta kundërshtojë këtë Marrëveshje në Sekretariatin e OKB-së, si dhe t’u kërkojë dy shteteve fqinje dhe mike që mos ta ratifikojnë pa e rinegociuar me pjesëmarrjen e Shqipërisë hapësirën që Shqipërisë i takon.

Megjithatë duhen përmendur, falënderuar dhe shprehur mirënjohje e thellë jo vetëm për mos-heshtjen, por për kontributet e tyre individuale Profesorëve të shquar si: Myslym Pashaj, Ksenofon Krisafi, Pëllumb Xhufi, Xhezair Zaganjori etj., si dhe diplomatit “par excellence” Shaban Murati i cili, bisedimet diplomatike detare 2008-2018, midis dy vendeve i trajton shumë qartë në librin e tij “Çështja e paqenë e detit: Një intrigë greke apo shqiptare”.

Në përfundim dua të rikujtoj se edhe ne shqiptarëve, ashtu siç shkruan Seferisi i madh, na prekin dhe na përkasin vargjet: “Kudo që shkoj, Greqinë e marr me vete si një plagosje”. Kudo që të shkojmë ne, Shqipërinë do e marrim me vete, si një plagosje dhe si një brengë, pasi, siç shton poeti ynë i madh dhe miku im Xhevahir Spahiu, ne vazhdojmë t’i kemi “borxhe vitit ‘13 që s’ia mbylla plagët”./gsh.al