Çapajev Gjokutaj: Lumturi Blloshmi, artistja që mposhti të parathënën

Covidi rrëmbeu dje edhe Lumturi Blloshmin. Në shumë nga njoftimet e përzishme, që mediat përcillnin, përmendej se kritika e ka pasë quajtur ‘Frida Khalo shqiptare’.

Vështirë se në krijimtarinë e këtyre dy artisteve gjen shumë gjëra të përbashkëta në rrafsh stilistik apo qoftë edhe në frymë a në motive. Po të kërkoje me këmbëngulje, mund të vije re se të dyja operonin jo pak me elementë autobiografikë.

Megjithatë, krahasimi qëndron fort e rezulton i gjetur në një tjetër aspekt. Si Frida Khalon edhe Lumturi Blloshmin jeta i vuri para një beteje të vështirë: të luftonin fatkeqësinë personale e të triumfonin mbi pengesa të pakapërcyeshme në dukje.

Khalos iu desh që gjithë jetës të luftonte gjymtimin nga polio e më pas nga një aksident automobilistik. Në vend të dergjej e bllokuar nga paraliza e këmbës dhe nga dhimbjet e padurueshme të shtyllës kurrizore, guxoi t’i kthehej pikturës, pasionit të fëmijërisë dhe me këtë profesion të ri, arriti të njihej e vlerësohej në rrafsh ndërkombtar.

Goditja që fati i rezervoi Lumturi Blloshmit qysh në fëmijërinë e hershme ishte shumë më penguese se handikapi i Frida Khalos. Piktorja jonë gjatë gjithë jetës në vazhdim nuk mund të dëgjonte, kurse të folurin e kishte të penguar.

Thënë ndryshe, fati i tha Lumes: hiqu mënjanë në hallin tënd, jeta publike kërkon komunikimin me tjetrin e komunikimi pa dëgjuar dhe me të folur të vështirë është i pamundur, shumë – shumë mund të synosh të përcjellësh nevojat bazike në një rreth familjar.

Thonë se truri i njeriut ka veti që një shqisë të dëmtuar ta kompesojë duke stimuluar zhvillimin mbi normalen të një shqise tjetër. Të verbërit si rregull kanë shqisë dëgjimi më të mprehtë e në një pjesë të mirë të rasteve edhe vesh muzikor. Shurdhmemecët kompesohen me një mimikë tejet shprehëse.

Pamjet epike të papërsëritshme të Iliadës lidhen me verbërinë e Homerit, atë që i ishte mohuar syrit, bardi antik e kompesonte me vështrimin e imagjinatës. Shurdhimi në mos e ndihmoi, të paktën nuk e pengoi Bethovenin të kompozonte disa nga kryeveprat e tij, përfshirë dhe simfoninë e nëntë.

S’është çudi që edhe në rastin e Blloshmit humbja e dëgjimit të ketë mprehur aftësinë për të tejparë ngjyra, linja, ritme të lëvizjes. Por inteligjenca në kapjen e detajeve, qasjet ironike e sarkastike nuk mund të arriheshin pa ndërmjetësinë e kulturës verbale, kultrë që Blloshmi e arriti me punë e vullnet jo të zakonshëm.

Me një aftësi prej titani Lumturi Blloshmi e vuri poshtë handikapin e lindur dhe përmes artit të saj arriti të komunikonte mjeshtërisht me një publik të gjerë, jo për të përcjellë informacione rutinë të përditshmërisë, por për të na dalë krahë që të zbulojmë lirizmin e ngjyrave në pejsazhe e natyra të qeta dhe pastaj për të shijuar edhe gjykimin e mprehtë, humorin e hollë dhe ironinë e zgjuar në tablotë dhe instalacionet e pasviteve ‘90.

Fati e destinoi të merrte e të jepte në një rreth të kufizuar, falë talentit, pasionit dhe punës këmbëngulëse, arriti të hynte në panteonin kombëtar të mjeshtrave të vetëshprehjes.

Ç’më duhen këmbët kur kam krahë të fluturoj, tha dikur Khalo. Ç’më duhen dëgjimi dhe e folura rrjedhshëm kur kam penelin dhe vullnetin e pamposhtur për të zbuluar të bukurën dhe për t’ua percjellë bashkëkombësve, thotë e, pas gjasash do të thotë gjatë Lumja jonë.