Kriset dialogu me Serbinë, minishengeni ballkanik, ‘thembra e Akilit’ për Kosovën
Eneida Jaçaj
Po ndodh ajo që fatkeqësisht me shumë gjasa pritej! Dialogu Kosovë-Serbi, i iniciuar në Uashington më 4 shtator 2020 dhe i ndërmjetësuar nga Bashkimi Europian, parimisht shpresohej se do të sillte paqe dhe normalizim mes dy vendeve, duke i hapur dritën jeshile bashkëpunimit ekonomik. Gjithsesi, pavarësisht përpjekjeve të SHBA dhe BE për të vendosur ura bashkëpunimi mes dy shteteve, diaologu është parë edhe me hije dyshimi, pasi Serbia nuk e njeh Kosovën. SHBA-BE menduan t’i drejtojnë vendet drejt një marrëveshjeje ekonomike, e cila më pas mund të konkretizohej edhe me njohjen e Kosovës, nga Serbia.
Por, gjatë këtyre ditëve ka patur përplasje deklaratash mes liderëve të Kosovës dhe Serbisë. Kryeministri i Kosovës, Abdullah Hoti ka thënë se nuk do të ketë marrëveshje pa njohje reciproke, ndërsa kryeministri serb, Aleksandër Vuçiç i është përgjigjur se, sa të jetë ai në qeverisje nuk do e njohë Kosovën. Këto përplasje në distancë dëshmojnë se dialogu Kosovë-Serbi po kriset dhe nuk do të ketë të ardhme. Situata është acaruar fill pas akuzave ndaj luftëtarëve të UÇK për krime njerëzore. Por ajo çka është më e rëndësishmja për t’u theksuar në gjithë këtë kakofoni mendimesh e qëndrimesh është minishengeni ballkanik, që mbetet të jetë ‘thembra e Akilit’ për Kosovën. Krerët më të lartë të shtetit kosovar po kërkojnë me çdo kusht njohjen e Kosovës nga Serbia, në një kohë kur ende qëndron në këmbë projekti për minishengenin ballkanik. Pse i druhet Kosova minishengenit ballkanik dhe pse lidhet kaq ngushtë njohja e Kosovës me ketë projekt?
Minishengeni ballkanik
Liderët e Kosovës po këmbëngulin që dialogu me Serbinë që të ketë ecuri, duke realizuar të gjitha pikat e marrëveshjes, duhet që Serbia të njohë me patjetër pavarësinë e Kosovës. Përpos faktit që Kosova është në të drejtën e saj, në fakt në këtë rast i intereson njohja e Kosovës nga Serbia, pasi lidhet direkt me minishengenin ballkanik.
Kujtojmë se në vitin 2019, kryeministri Edi Rama së bashku me kryeministrat e Serbisë, Maqedonisë së Veriut arritën në Ohër një marrëveshje për projektin e minishengenit ballkanik, i cili konsiston në lëvizjen e lirë të njerëzve, mallrave, shërbimeve dhe kapitaleve. Projekti ka për qëllim bashkëpunimin rajonal meqenëse Bashkimi Europian po vonon integrimin. Kosova nuk u përfshi në këtë marrëveshje mes vendeve të rajonit, u la në hije, pasi Serbia por edhe Bosnja-Hervegovina nuk e njohin Kosovën, dhe nuk mund të ketë projekt kur shtetet janë në konflikt me njëri-tjetrin.
Kryeministri Abdullah Hoti por edhe ish-Presidenti Hashim Thaçi, e kanë kundërshtuar këtë projekt, me argumentin se do të risjellë minijugosllavinë, pasi Serbia e ka tregun më të zhvilluar dhe do të kontrollojë tregjet e vendeve të tjera të rajonit. Por kjo është një deklaratë që bëhet në kushtet kur Serbia nuk po e njeh Kosovën, dhe kjo e fundit nuk mund të bëhet pjesë e projektit, me të drejta të barabarta në aspektin e bashkëpunimiyt ekonomik rajonal. Pra, me pak fjalë, Kosova dëshiron të bëhet pjesë e këtij plani, por së pari duhet të njihet nga Serbia dhe Bosnje-Hercegovina. Këtë e ka konfirmuar vetë Hashim Thaçi, se Kosova është e gatshme të bëhet pjesë e projektit, por fillimisht duhet njohja nga Serbia. Dhe kjo është arsyeja përse po këmbëngulet për njohjen e Kosovës, pavarësisht akuzave tensionuese ndaj projektit nga liderët e Kosovës. Kryeministri Edi Rama e vlerëson si projekt, por ka mbetur në udhëkryq pasi nëse nuk përfshihet edhe Kosova, do të bëjë figurë të keqe para shqiptarëve të Kosovës. Nga ana tjetër, Vuçiç pati deklaruar se Rama nuk është gati, pasi ndihet në presion nga liderët e Kosovës. Sigurisht që Serbisë i intereson zbatimi i këtij projekti pa përfshirjen e Kosovës, duke zhvilluar dhe zgjeruar tregun ekonomik të saj, në raport me tregjet e tjera të rajonit.
Vjosa Osmani
Minishengeni ka ashpërsuar marrëdhëniet Shqipëri-Kosovë dhe kjo u dëshmua edhe me vizitën e Presidentes në detyrë, Vjosa Osmani, në Tiranë, e cila shkoi për t’i dhënë një shuplakë Ramës. Ajo i kërkoi Ramës miratimin e një rezolute që dënon genocidn serb ndaj popullit të Kosovës. Por kjo kërkesë e saj erdhi si një provokim për të parë sesa i gatshëm është Rama të dalë kundër Serbisë, në një kohë kur ende flitet për marrëveshjen e Ohrit, minishengenin ballkanik, pasi Shqipëria ka miratuar disa rezoluta ndër vite për dënimin e genocidit serb ndaj popullit të Kosovës. Dhe sigurisht Kosovës nuk i intereson që vendet e tjera të rajonit të bashkëpunojnë ekonomisht, dhe ajo të lihet jashtë. Në këto kushte, ekspertë të çështjeve ekonomike mendojnë se kjo nismë paraqet improvizim politik përderisa Kosova nuk trajtohet aty e barabartë për shkak se nuk njihet nga Serbia dhe Bosnje Hercegovina. Megjithatë do të ishte një projekt shumë pozitiv për rritjen e bashkëpunimit rajonal, duke përfshirë edhe Kosovën. Shpresojmë të ndodhë kështu, megjithëse njohja e Kosovës nga Serbia dhe Bosnje-Hercegovina duket shumë larg, mbase edhe e pamundur!