GJUHA DHE IDENTITETI KOMBËTAR SHQIPTAR NË KROACI
Melita Oreskovic, mësuese e Gjuhës Shqipe në Kroaci, rrëfen ekskluzivisht për gazetën DIELLI, Organ i Federatës Panshqiptare të Amerikës VATRA, New York, ruajtjen e identitetit, gjuhës, kulturës dhe traditës shqiptare në Kroaci nëpërmjet mësimit të gjuhës shqipe. Me Melita Oreskovic bisedoi gazetari i Diellit Sokol PAJA.
MËSIMI I GJUHËS SHQIPE NË KROACI
Mësimi i gjuhës shqipe dhe kulturës shqiptare në Kroaci është i inkuadruar në sistemin arsimor të Kroacisë dhe zhvillohet sipas modelit C, është lëndë në sistemin e arsimit tetëvjeçar dhe të mesëm. Në shumicën e shkollave mësimi mbahet ditën e shtunë 4-6 orë mësimore me 3 nivele, në grupe heterogjene, ndërsa në 3 shkolla mbahet gjatë ditëve të tjera të javës duke iu përshtatur orarit mësimor të nxënësve. Librat e mësimit shqip sipas dy botimeve i ka mundësuar ish Ministria e Diasporës së Kosovës dhe tani Qendra e Botimeve për Diasporën të Shqipërisë.
QYTETET KU MËSOHET SHQIP, KURRIKULA MËSIMORE
Mësimi mbahet në 17 shkolla, në qytetet e Zagrebit, Velika Goricës, Rijekës, Bjellovarit, Osijekut, Karllovacit, Zarës, Pullës, Medulinit, Rovinjës, Pozhegut, ku japin mësim 7 mësues. Numri i nxënësve që ndjekin mësimin e gjuhës dhe kulturës shqiptare është i vogël. Numri total i shqiptarëve në Kroaci është 17. 513, ndërsa numri i nxënësve që ndjekim mësimin është vetëm 7% e numrit të nxënësve shqiptarë të shkollave tetëvjeçare dhe të mesme. Shkollat shqipe përgatisin nxënësit në drejtim të përvetësimit të gjuhës ametare shqipe, të njohjes së historisë së shqiptarëve, të gjeografisë së vendlindjes të të parëve të tyre dhe njohjes së disa tipareve të artit popullor e trashëgimisë kombëtare sipas kurrikulës së mesimit shqip në diasporë, të hartuar nga ministritë e arsimit të Shqipërisë e Kosovës. Fillimet e para të mësimit shqip në Kroaci janë më të hershme, datojnë në vitet 1901-1903 në Shkollën Normale e Shkollën Femërore të Arbëneshit të Zarës dhe kanë dhënë mësim Pashk Bardhi, Shtefen Gjeçovi, Antun Paluca, Nikolla Rrota e Pal Gjergji. Ndërsa sot në Arbënesh të Zarës dr.sc. Maximiljana Barančić punon që gjuha arbëneshe, e cila rrezikohet të humbasë, mos të zhduket e të trashëgohet në breza, profesorja iu mëson femijëve gjuhën arbëneshe në kursin që ajo organizon prej disa vitesh në Zarë. Mësimi i gjuhës shqipe në Kroaci në shekullin e XXI ka filluar prej vitit 1992 në Zagreb dhe më pas edhe në qytetet e tjera dhe është organizuar nga Unioni dhe bashkësitë shqiptare në Kroaci për shumë vite me rradhë. Ndërsa prej vitit 2008 filloi mësimi i gjuhës shqipe e kulturës shqiptare në shkollat tetëvjeçare dhe në vitin 2016 filloi në gjimnazin e Zarës.
Frekuentimi i mirë nga nxënësit i mësimit plotësues të gjuhës shqipe sipas modelit C sigurisht që ndihmon në mësimin e gjuhës amëtare. Kur mësimi organizohet në nivelin e duhur metodik nuk shkakton mbingarkesë mendore për nxënësit. Gjithashtu veprimtaritë jashtëkurrikulare, dramatizimet, lojrat popullore, ekskursionet në vendlindje dhe veprimtarite e tjera festive e argëtuese shërbejnë si shlodhje për nxënësit, por dhe i mundësojnë atyre që të vazhdojnë të komunikojnë në gjuhën shqipe. Identitetin kombëtar tek nxënësit tanë vazhdojmë ta kultivojmë duke organizuar projekte si: “Sport, festë-traditë”; “Të luajmë së bashku”; Shfaqjet teatrale: “Çimi dhe roboti budalla”, “Djali dhe shqiponja”, “Kthimi i Skenderbeut në Krujë”; Pjesëmarrje e manifestimet e pakicave kombëtare; Shënimet e 7-8 Marsit, Ditës Ndërkombëtare të Gjuhës Amëtare, festat kombëtare e tjerë.
SI PRITET MËSIMI SHQIP NË KROACI
Kroacia është një nga shtetet më të përparuara që me ligj kushtetues garanton të drejtat dhe liritë e pakicave kombëtare, përkatësisht sipas nenit 7 e 11 të Ligjit Kushtetues për të drejtat e pakicave kombëtare të Republikës së Kroacisë, garatohet dhe e drejta e pakicave kombëtare për edukim e arsimim në gjuhën amtare. Në Kroaci nga 22 pakica kombëtare të njohura, 10 prej tyre kanë të organizuar mësimin e gjuhëve amëtare në kopshtet e fëmijëve, shkollat tetëvjeçare dhe të mesme. Mësimi financohet nga shteti kroat nëpërmjet Ministrisë së Shkencës dhe Arsimit. Pakicat kombëtare janë një pasuri me vlerë në Kroaci dhe multikulturalizmi është i pranishëm pothuajse në të gjitha prefekturat e veçanërisht në kryeqytetin e Zagrebit.
ROLI DHE PESHA E SHQIPTARËVE NË KROACI
Shqiptarët në Kroaci kanë ardhur në periudha të ndryshme, në kohën e sundimit Venedikas, sundimit Osman prej rrethinave të Shkodrës në Zarë, më vonë në kohën e Jugosllavisë për arsye ekonomike e politike emigruan prej Kosovës e Maqedonisë. Shqiptarët janë të integruar në jetën ekonomike, kulturore, politike e shoqërore kroate. Shumica janë zejtarë, biznesmenë, punëtorë, ndërsa një pjesë e konsiderueshme janë intelektualët shqiptarë: ekonomistë, profesorë, gazetarë, aktorë, mjekë, juristë, mesues e tjerë, që gëzojnë respektin e shoqërisë kroate. Jetën kulturore të shqiptarëve e mbushin edhe shoqatat aktive shqiptare që krijojnë dhe promovojnë kulturën e vërtetë shqiptare, artin bashkëkohor në Kroaci me profesionalizëm si: Klubi i femrave shqiptare “Mbretëresha Teuta”; Shoqata Teatrale Shqiptare “Mërgimtari”- Teatri Shqiptar, ndërsa shoqatat e tjera kontribuojnë në festimin e festave kombëtare.
MESAZHI JUAJ PATRIOTIK PËR SHQIPTARËT E USA
Shqiptarëve të USA-ës, si dhe gjithë bashkatdhetarëve iu dretohem që të mos harrojnë vendin e tyre, të mos harrojnë gjuhën, të trashëgojnë ndër breza gjuhën, kulturën, traditat, zakonet, doket, por edhe të jenë krijues, të prezantojnë në vendin ku jetojnë më të mirën e kulturës dhe artit shqiptar, të mbeshtesin autorët dhe krijuesit e diasporës.